Stock Market Guide: शेअर बाजार म्हणजे काय?, कसा चालतो व्यवसाय?, सर्व महत्त्वाच्या गोष्टी जाणून घ्या

सार

Image Credit: Our own

Stock Market Basics: सर्व कंपन्यांना व्यवसाय करण्यासाठी पैशाची आवश्यकता असते. कधीकधी वस्तू किंवा सेवांच्या विक्रीतून मिळणारा नफा कंपनीच्या कामकाजासाठी पुरेसा नसतो. कंपनीला अधिक पैशांची गरज आहे. अशा परिस्थितीत, कंपन्या लोकांना त्यांच्या कंपनीत काही पैसे गुंतवण्यासाठी आमंत्रित करतात. पैसे गुंतवण्याच्या बदल्यात, गुंतवणूकदारांना कंपनीच्या नफ्यात वाटा मिळतो. शेअर बाजाराच्या मूलभूत गोष्टी सविस्तरपणे जाणून घेऊया.

स्टॉक म्हणजे काय? (What are Stocks?)

शेअर्स हे पैसे कमविण्यासाठी गुंतवणूक करण्याचा एक मार्ग आहे. जेव्हा तुम्ही एखाद्या कंपनीच्या स्टॉकमध्ये गुंतवणूक करता तेव्हा त्याचा अर्थ असा होतो की ज्या कंपनीने स्टॉक जारी केला आहे त्याचे शेअर्स तुमच्याकडे आहेत. शेअर गुंतवणूक तुम्हाला यशस्वी कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करण्याची परवानगी देते. शिवाय, गुंतवणूक/ट्रेड-इनसाठी बाजारात विविध प्रकारचे स्टॉक उपलब्ध आहेत. हे स्टॉक खालील निकषांनुसार वर्गीकृत केले जातात:

बाजार भांडवलीकरण

मालकी

अंतर्निहित गोष्टी

किमतीतील चढउतार

नफा वाटणी

आर्थिक ट्रेंड

शेअर बाजार म्हणजे काय? (What is Share Market?)

शेअर बाजार हा शेअर बाजारासारखाच असतो. शेअर बाजार ही अशी जागा आहे जिथे शेअर्स जारी केले जातात आणि त्यांचा व्यापार केला जातो. या दोघांमधील फरक असा आहे की शेअर बाजार एखाद्या व्यक्तीला बाँड, म्युच्युअल फंड, डेरिव्हेटिव्ह्ज, कंपनीचे शेअर्स इत्यादींमध्ये व्यापार करण्याची परवानगी देतो. दुसरीकडे, शेअर बाजार फक्त शेअर्सच्या व्यापाराला परवानगी देतो.

शेअर बाजार कसा चालतो? (How Does the Stock Market Work?)

कंपन्या गुंतवणूकदारांना मालकी हक्क विकून शेअर बाजारातून पैसे उभे करतात. या इक्विटी स्टेक्सना स्टॉकचे शेअर्स म्हणून ओळखले जाते. कंपन्या त्यांचे शेअर्स विक्रीसाठी स्टॉक एक्सचेंजवर सूचीबद्ध करतात. शेअर्स विकून मिळणारे पैसे त्यांना त्यांचा व्यवसाय आणखी वाढवण्यास मदत करतात. ते कोणतेही कर्ज न घेता हे करू शकतात. गुंतवणूकदारांना शेअर बाजारात शेअर्सच्या खरेदी-विक्रीतून नफा मिळण्याची आशा असते. शेअर्सची किंमत वाढली की त्यांचे पैसे वाढत जातात. त्याचप्रमाणे, जर किंमत कमी झाली तर तोटा देखील होतो. जर कंपनीला नफा झाला तर शेअर्स खरेदी करणाऱ्या गुंतवणूकदारांनाही त्याचा वाटा मिळतो.

कंपन्या शेअर्स विकून मिळालेल्या पैशाचा वापर त्यांचा व्यवसाय वाढवण्यासाठी आणि विस्तार करण्यासाठी करतात, त्यामुळे गुंतवणूकदारांना फायदा होतो. त्यांच्या शेअरची किंमत कालांतराने वाढते. वेगवेगळ्या स्टॉकची कामगिरी काळानुसार बदलते. एकूणच, शेअर बाजाराने गुंतवणूकदारांना सरासरी वार्षिक सुमारे १०% परतावा दिला आहे. यामुळे ते तुमचे पैसे वाढवण्याच्या सर्वात विश्वासार्ह मार्गांपैकी एक बनते.

शेअर बाजारात वारंवार वापरले जाणारे शब्द आणि त्यांचे अर्थ

सेन्सेक्स- सेन्सेक्स हा बाजार भांडवलाच्या बाबतीत बीएसईवर सूचीबद्ध असलेल्या टॉप 30 स्टॉकचा संग्रह आहे.

सेबी SEBI - सेबी (द सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया) हे सिक्युरिटीज मार्केट रेग्युलेटर आहे. हे फसव्या व्यवहारांवर आणि क्रियाकलापांवर लक्ष ठेवते.

डीमॅट (Demat) - डीमॅट किंवा डीमॅट खाते हे एक ऑनलाइन पोर्टफोलिओ आहे. यामध्ये, क्लायंटचे शेअर्स आणि इतर सिक्युरिटीज इलेक्ट्रॉनिक (डिमॅट) स्वरूपात ठेवल्या जातात.

ट्रेडिंग- ही कंपनीमधील शेअर्स खरेदी किंवा विक्री करण्याची प्रक्रिया आहे.

स्टॉक इंडेक्स- स्टॉक इंडेक्स किंवा स्टॉक मार्केट इंडेक्स बाजारातील अस्थिरता मोजतो. यावरून शेअर बाजारात शेअर्सची कामगिरी कशी आहे हे दिसून येते.

पोर्टफोलिओ - हा गुंतवणूकदारांच्या मालकीच्या विविध मालमत्तांचा संग्रह आहे. पोर्टफोलिओमध्ये सोने, स्टॉक, फंड, डेरिव्हेटिव्ह्ज, प्रॉपर्टीज, बाँड्स इत्यादी मौल्यवान वस्तूंचा समावेश असू शकतो.

बुल मार्केट- बुल मार्केटमध्ये कंपन्या अधिक उत्पन्न मिळवतात. अर्थव्यवस्था जसजशी वाढत जाते तसतसे लोक खर्च करण्याची शक्यता वाढते. याचा फायदा कंपन्यांना होतो.

बेअर मार्केट- बेअर मार्केट म्हणजे अर्थव्यवस्थेत मंदी आहे. लोकांना खर्च कमी करायचा आहे. यामुळे जीडीपी कमी होऊ शकतो.

निफ्टी५०- निफ्टी५० ही राष्ट्रीय शेअर बाजार (एनएसई) वर सूचीबद्ध असलेल्या शीर्ष ५० कंपन्यांचा संग्रह आहे.

शेअर बाजार दलाल - स्टॉक दलाल हा गुंतवणूक सल्लागार असतो. ते त्यांच्या क्लायंटच्या वतीने स्टॉक खरेदी आणि विक्रीसारखे व्यवहार करते.

बोली किंमत - बोली किंमत ही खरेदीदाराने दिलेल्या वेळी विशिष्ट संख्येच्या शेअर्स खरेदी करण्यासाठी दिलेली कमाल किंमत आहे.

आस्क प्राइस - शेअर बाजारात, आस्क प्राइस ही किमान किंमत असते ज्यावर विक्रेता शेअर्स विकेल.

आयपीओ - ​​आयपीओ (इनिशियल पब्लिक ऑफर) म्हणजे प्राथमिक बाजारात सर्वसामान्यांना सिक्युरिटीजची विक्री. दीर्घ किंवा अनिश्चित परिपक्वता असलेल्या कंपनीसाठी हा निधीचा सर्वात मोठा स्रोत आहे.

इक्विटी - इक्विटी म्हणजे कंपनीची सर्व मालमत्ता संपल्यावर आणि कंपनीचे सर्व कर्ज फेडल्यानंतर शेअरहोल्डरला मिळणारे मूल्य.

लाभांश - लाभांश म्हणजे कंपनी तिच्या भागधारकांना देणारे पैसे. ते रोख रक्कम, स्टॉक किंवा इतर कोणत्याही स्वरूपात जारी केले जाऊ शकते.

बीएसई - बीएसई (बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज) हे भारतातील सर्वात मोठे आणि पहिले सिक्युरिटीज एक्सचेंज मार्केट आहे. त्याची स्थापना १८७५ मध्ये नेटिव्ह शेअर अँड स्टॉक ब्रोकर्स असोसिएशन म्हणून झाली. हे भारतातील पहिले स्टॉक एक्सचेंज देखील आहे.

एनएसई - एनएसई (नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज) हे भारतातील पहिले एक्सचेंज होते ज्याने स्क्रीन-आधारित किंवा इलेक्ट्रॉनिक ट्रेडिंग लागू केले. वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ एक्सचेंजेस (WFE) नुसार, इक्विटी ट्रेडिंग व्हॉल्यूमच्या बाबतीत हे जगातील चौथे सर्वात मोठे स्टॉक एक्सचेंज आहे.

कॉल अँड पुट ऑप्शन्स : कॉल ऑप्शन गुंतवणूकदाराला अंतर्निहित सुरक्षा खरेदी करण्याचा अधिकार देते. पुट ऑप्शन गुंतवणूकदाराला अंतर्निहित सिक्युरिटीचे शेअर्स विकण्याचा अधिकार देते. दोन्ही पर्याय गुंतवणूकदारांना स्टॉकच्या किमतीतील चढउतारांमधून नफा मिळवून देतात.

शेअर बाजाराबद्दल वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे

१-स्टॉक आणि शेअरमध्ये काय फरक आहे?

स्टॉक आणि शेअर्सचा वापर आर्थिक इक्विटीजचे वर्णन करण्यासाठी केला जातो, विशेषतः, सार्वजनिक कंपनीमध्ये मालकी दर्शविणाऱ्या सिक्युरिटीज. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, शेअर म्हणजे कंपनीच्या स्टॉकचा एक छोटासा भाग. हे सहसा एक किंवा अधिक कंपन्यांमधील मालकी हक्काचे वर्णन करण्यासाठी वापरले जाते. दुसरीकडे, स्टॉक हे एका विशिष्ट कंपनीच्या मालकीचे प्रतिनिधित्व करतात.

२. शेअर बाजारातील व्यवहार म्हणजे काय?

शेअर बाजारातील व्यवहार म्हणजे कंपनीचे शेअर्स खरेदी किंवा विक्री करण्याची प्रक्रिया. शेअर बाजारात हे घडते. शेअर बाजारात ५ प्रकारचे व्यवहार होतात.

१- डे ट्रेडिंग

२- स्कॅल्पिंग

३- स्विंग ट्रेडिंग

४- मोमेंटम ट्रेडिंग

५- पोझिशन ट्रेडिंग

३. शेअर बाजारात लाभांश म्हणजे काय?

शेअर बाजारातील लाभांश म्हणजे कंपनी तिच्या भागधारकांना देणारी रोख रक्कम किंवा बक्षीस. ते विविध स्वरूपात जारी केले जाऊ शकते जसे की रोख पेमेंट, स्टॉक किंवा इतर कोणत्याही स्वरूपात.

४. शेअर बाजारात निर्देशांक म्हणजे काय?

हा निर्देशांक शेअर बाजारातील अस्थिरता मोजतो. हे बाजाराच्या एका विशिष्ट भागाची किंवा संपूर्ण बाजाराची कामगिरी दर्शवते.

५. बियर आणि बुल मार्केट म्हणजे काय?

मंदीचा बाजार म्हणजे शेअरच्या किमती आणि अर्थव्यवस्थेत घसरण. त्याच वेळी, कंपन्या तेजीच्या बाजारात अधिक कमाई करतात. त्यांच्या शेअर्सच्या किमती वाढतात.

६. निफ्टी आणि सेन्सेक्स म्हणजे काय?

शेअर बाजाराच्या कामगिरीचे मूल्यांकन करण्यासाठी अनुक्रमे एनएसई आणि बीएसई द्वारे निफ्टी आणि सेन्सेक्स हे बेंचमार्क निर्देशांक वापरले जातात. सेन्सेक्स हा बीएसई वर सूचीबद्ध असलेल्या टॉप ३० स्टॉकचा संग्रह आहे. निफ्टी ही एनएसई वर सूचीबद्ध असलेल्या टॉप ५० कंपन्यांचा संग्रह आहे.