)
सार
जानेवारी फेब्रुवारीमध्ये सेमच्या फळ्यांची भाजी खूप बनवली जाते. हिवाळ्यात मकर संक्रांतीच्या वेळी सेमची फळे खाण्याचा योग्य वेळ असतो. सेमची फळे ज्याला फ्रेंच बीन्स म्हणतात, ती खाण्यास खूप स्वादिष्ट असतात आणि यापासून भाजीशिवाय इतरही अनेक पाककृती बनवल्या जातात. सेमची फळे बाजारात ४०-८० रुपये प्रति किलो मिळतात. याच्या भाजीत पोषणाचे प्रमाण चांगले असते, जे खाल्ल्याने शरीराला असंख्य फायदे मिळतात. सांगायचे झाले तर सेमची फळे तुम्ही घरी अगदी सहज लावू शकता, ती लावणे आणि त्याची काळजी घेणे खूप सोपे आहे. आजच्या या लेखात आम्ही तुम्हाला सेमची फळे लावण्याची पद्धत आणि त्याची काळजी कशी घ्यायची ते सांगणार आहोत.
सेमची फळे लावण्याची आणि काळजी घेण्याची पद्धत
१. बियाण्यांची निवड:
सर्वप्रथम चांगल्या दर्जाच्या सेमच्या बियाण्यांची निवड करा. तुम्ही हायब्रीड किंवा देशी, दोन्हीपैकी कोणत्याही प्रकारची बियाणे निवडू शकता, जी तुमच्या क्षेत्राच्या हवामानानुसार योग्य असेल.
२. कुंडीची निवड:
- सेमच्या वेली लावण्यासाठी कमीत कमी १२-१५ इंच खोल आणि १०-१२ इंच रुंद कुंडी निवडा. हा वेलदार वनस्पती असल्याने त्याला वाढण्यासाठी पुरेशी जागा आवश्यक आहे.
- कुंडीत पाण्याचा निचरा होण्यासाठी खाली छिद्र असणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे अतिरिक्त पाणी बाहेर पडेल आणि मुळे पाण्याच्या साठ्यामुळे कुजणार नाहीत.
३. मातीची तयारी:
- सेमची फळे लावण्यासाठी सेंद्रिय खत आणि चिकणमातीचे मिश्रण सर्वोत्तम असते. तुम्ही सामान्य बागकाम मातीत शेणखत, कंपोस्ट किंवा गांडूळ खत मिसळू शकता.
- मातीत ओलावा असावा, पण ती ओली किंवा पाण्याने भरलेली नसावी. चांगला पाण्याचा निचरा होणारी माती सर्वोत्तम असते.
४. बियाणे पेरणे:
- बियाणे सुमारे १-२ इंच खोल कुंडीत पेरा. एका कुंडीत ३-४ बियाणे पेरता येतात.
- बियाण्यांमध्ये थोडे अंतर ठेवा जेणेकरून रोपांना पसरण्यासाठी आणि वाढण्यासाठी पुरेशी जागा मिळेल.
- बियाणे पेरल्यानंतर हलके पाणी द्या आणि कुंडी उन्हात ठेवा.
५. पाणी देणे:
- सेमच्या रोपांना नियमितपणे पाणी देणे आवश्यक आहे. उन्हाळ्यात मातीचा वरचा थर सुकल्यावर पाणी द्या, तर हिवाळ्यात पाणी कमी करा.
- लक्षात ठेवा की कुंडीत पाणी साठू नये, अन्यथा मुळे कुजू शकतात. पाणी देण्याचा योग्य वेळ सकाळी किंवा संध्याकाळी असतो.
६. सूर्यप्रकाश:
- सेमच्या रोपाला चांगल्या सूर्यप्रकाशाची गरज असते, म्हणून कुंडी अशा ठिकाणी ठेवा जिथे ५-६ तास थेट सूर्यप्रकाश मिळेल.
- जर तुमच्याकडे अशी जागा नसेल, तर तुम्ही रोप आतही लावू शकता, परंतु त्यासाठी ग्रो लाईटचा वापर करावा लागेल.
७. आधार देणे:
- सेमची फळे वेलदार वनस्पती असल्याने त्याला आधार देणे आवश्यक आहे. कुंडीत लाकडी किंवा बांबूचा खांब लावू शकता जेणेकरून वेली त्यावर चढू शकतील.
- तुम्हाला आवडल्यास तुम्ही जाळी किंवा तारेचा आधार देखील देऊ शकता.
८. खत आणि पोषण:
- दर १५ दिवसांनी रोपांना सेंद्रिय खत किंवा द्रव खत द्या. तुम्ही घरातील स्वयंपाकघरातील कचरा, जसे की भाज्यांचे साली, यापासून बनवलेल्या खताचा देखील वापर करू शकता.
- नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियमयुक्त खत रोपांच्या वाढीसाठी चांगले असते.
९. किडींचे नियंत्रण:
- सेमच्या रोपावर मावा, किडे किंवा अळ्या लागू शकतात. त्यापासून बचाव करण्यासाठी तुम्ही निंबोळी तेलाची फवारणी करू शकता.
- सेंद्रिय कीटकनाशके किंवा घरातील बनवलेले मिश्रण, जसे की साबणाच्या पाण्याची फवारणी देखील प्रभावी ठरू शकते.
१०. फळांची तोडणी:
- सेमच्या रोपापासून फळे सुमारे ५०-६० दिवसांत तयार होतात. जेव्हा फळ्या चांगल्या हिरव्या आणि भरपूर झाल्या की, त्या तोडून घ्या.
- जास्त वेळ फळ्या रोपांवर राहिल्यास त्यांचा स्वाद आणि गुणवत्ता कमी होऊ शकते.
११. रोपांची काळजी:
- वेळोवेळी रोपांना निंदणी करा जेणेकरून माती मऊ राहील आणि रोपांना पोषण मिळत राहील.
- जर रोपात पिवळी पाने दिसली तर ती काढून टाका. यामुळे रोपाची ऊर्जा वाचेल आणि नवीन वाढ चांगली होईल.
महत्वाचे टिप्स:
- रोपांना सूर्यप्रकाश, पाणी आणि पोषण योग्य प्रमाणात द्या.
- कीडांपासून वाचवण्यासाठी नियमितपणे रोपांची तपासणी करा.
- वेळेवर फळांची तोडणी करा जेणेकरून नवीन फळे येत राहतील.
- कुंडीत सेमची फळे लावण्याची ही सोपी आणि प्रभावी पद्धत आहे. योग्य काळजी घेतल्यास तुम्ही तुमच्या घरी हिरवी आणि ताजी सेमची भाजी मिळवू शकता.