World AIDS Day 2025 : एचआयव्ही आणि एड्समधील फरक काय? वाचा ही महत्वाची माहिती
World AIDS Day 2025 : एचआयव्ही हा एक व्हायरस आहे जो शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी करतो, तर एड्स ही त्या व्हायरसमुळे होणारी अंतिम अवस्था आहे. एचआयव्ही वेळेवर तपासणी आणि उपचाराने नियंत्रित करता येतो, परंतु उपचार न घेतल्यास एड्स होऊ शकतो.
जागतिक एड्स दिवस 2025
दरवर्षी १ डिसेंबरला जागतिक एड्स दिवस (World AIDS Day) साजरा केला जातो. या दिवशी एचआयव्ही/एड्सबाबत जागरूकता वाढवणे, प्रतिबंधाचे महत्त्व समजावणे आणि संक्रमित व्यक्तींप्रती सहानुभूती निर्माण करणे हे मुख्य उद्दिष्ट असते. समाजात अजूनही एचआयव्ही आणि एड्सबाबत अनेक गैरसमज आहेत. या दोन्ही संकल्पना एकमेकांशी संबंधित असल्या तरी त्यांच्यात मूलभूत फरक आहे. एचआयव्ही हा एक व्हायरस आहे, तर एड्स ही त्या व्हायरसमुळे होणारी शेवटची अवस्था आहे. यामधील फरक समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.
एचआयव्ही म्हणजे काय?
एचआयव्हीचे पूर्ण रूप Human Immunodeficiency Virus असे आहे. हा व्हायरस मानवी शरीरातील रोगप्रतिकारक प्रणालीवर, विशेषतः CD4 पेशींवर हल्ला करतो. या पेशी शरीराला आजारांविरुद्ध लढण्यास मदत करतात. एचआयव्हीमुळे या पेशींची संख्या कमी होते आणि शरीराची संरक्षणशक्ती घटते. एचआयव्हीचा संसर्ग लैंगिक संबंध, दूषित सुईचा वापर, संक्रमित रक्त, तसेच गर्भावस्थेत किंवा प्रसूतीवेळी आईकडून बाळाला होऊ शकतो. महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे—एचआयव्ही असल्याचा अर्थ एड्स झाला असे नसतो. योग्य उपचार घेतल्यास एचआयव्ही असलेली व्यक्ती सामान्य आयुष्य जगू शकते.
एड्स म्हणजे काय?
एड्सचे पूर्ण रूप Acquired Immunodeficiency Syndrome असे आहे. एचआयव्ही संसर्गाची ही सर्वात शेवटची आणि गंभीर अवस्था आहे. दीर्घकाळ उपचार न घेतल्यास शरीरातील CD4 पेशींची संख्या खूपच कमी होते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती जवळपास संपते. परिणामी, अगदी किरकोळ आजारदेखील गंभीर स्वरूप घेतात. काही संधीसाधू संसर्ग (Opportunistic Infections) जसे टीबी, कॅन्सरचे काही प्रकार, न्यूमोनिया इत्यादी झाल्यास त्या व्यक्तीला एड्सची अवस्था मानली जाते. म्हणजेच एड्स हा एक स्वतंत्र आजार नसून एचआयव्हीची प्रगत अवस्था आहे.
एचआयव्ही आणि एड्समधील मुख्य फरक
एचआयव्ही हा व्हायरस असून एड्स ही त्या व्हायरसमुळे होणारी स्थिती आहे. एचआयव्ही शरीरात अनेक वर्षे कोणतीही लक्षणे न दाखवता राहू शकतो. परंतु एड्समध्ये लक्षणे तीव्र स्वरूपात दिसतात. एचआयव्ही ही उपचाराने नियंत्रित होऊ शकणारी स्थिती आहे, परंतु एड्सच्या अवस्थेत व्यक्ती गंभीर आजारांना बळी पडू शकते. एचआयव्हीची वेळेवर तपासणी आणि औषधोपचार घेतल्यास एड्सची अवस्था टाळता येते.
जागतिक एड्स दिनाचे महत्त्व
१ डिसेंबर हा जागतिक एड्स दिवस म्हणून जगभर साजरा केला जातो. या दिवशी एचआयव्ही/एड्सबाबत जागरूकता निर्माण करणे, प्रतिबंधात्मक उपायांची माहिती देणे आणि संक्रमित लोकांबद्दल भेदभाव कमी करणे यावर भर दिला जातो. लाल रिबन (Red Ribbon) हा या दिवसाचा प्रतीक आहे, जो समर्थन आणि संवेदनशीलतेचे प्रतिनिधित्व करतो. समाजातील गैरसमज दूर करून, योग्य माहिती देणं हे एड्सविरुद्धच्या लढ्यातील सर्वात महत्त्वाचे पाऊल आहे.
एचआयव्हीची तपासणी आणि उपचाराचे महत्त्व
एचआयव्ही ओळखण्यासाठी रक्त तपासणी एकमेव मार्ग आहे. आज उपलब्ध असलेल्या ART (Antiretroviral Therapy) मुळे एचआयव्हीचे प्रमाण कमी राहते आणि व्यक्ती दीर्घकाळ निरोगी राहू शकते. लवकर तपासणी, नियमित औषधोपचार आणि सुरक्षित वर्तन हे एड्सपासून बचावाचे सर्वोत्तम उपाय आहेत. जागरूकता वाढवणे आणि वैज्ञानिक माहिती लोकांपर्यंत पोहोचवणे अत्यंत आवश्यक आहे.
(Disclaimer : सदर लेख केवळ सामान्य माहिती देण्याकरिता आहे. Asianet News या माहितीची जबाबदारी घेत नाही. अधिक माहितीसाठी आपण तज्ज्ञ किंवा आपल्या ओळखीच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.)
