)
सार
अर्थसंकल्पात अनेक तांत्रिक संज्ञा वापरल्या जातात, ज्यांचा अर्थ अनेकांना माहीत नसतो. यामध्ये रेवेन्यू आणि कॅपिटल बजेटचाही समावेश आहे. सरकार आणि जनतेसाठी यांचे खूप महत्त्व आहे.
बिझनेस डेस्क : अर्थसंकल्प (Budget 2025) सादर होण्याचा दिवस आता जवळ आला आहे. देशाच्या अर्थमंत्री निर्मला सीतारामण (Nirmala Sitharaman) लोकसभेत १ फेब्रुवारी रोजी ८ व्यांदा अर्थसंकल्प सादर करतील. अर्थसंकल्प हा देशाच्या आर्थिक स्थितीचा लेखाजोखा असतो. यातून देशाच्या आर्थिक भविष्याची रूपरेषाही सरकार ठरवते. अर्थसंकल्पात अनेक तांत्रिक संज्ञा वापरल्या जातात. ज्यांचा अर्थ प्रत्येकाच्या लगेच लक्षात येत नाही. अशाच काही संज्ञा आहेत रेवेन्यू आणि कॅपिटल बजेट किंवा एक्सपेंडिचर. दोन्ही शब्द अर्थसंकल्पात वारंवार वापरले जातात. चला तर मग जाणून घेऊया यांचा अर्थ आणि त्यांच्यातील फरक...
रेवेन्यू बजेट म्हणजे काय
देश चालवण्यासाठी सरकारला ज्या निधीची आवश्यकता असते, त्याला रेवेन्यू बजेट (Revenue Budget) किंवा रेवेन्यू एक्सपेंडिचर म्हणतात. याला महसुली खर्च असेही म्हणतात. हा खर्च सबसिडी, पगार, पेन्शन, कर्ज आणि राज्य सरकारांना अनुदान देण्यासाठी होतो. सरकारी कर्मचाऱ्यांना पगार द्यायचा असो किंवा पेन्शन असो किंवा वेगवेगळ्या मंत्रालये-विभागांना जे पैसे दिले जातात ते याच खर्चात येतात.
कॅपिटल बजेट म्हणजे काय
कॅपिटल एक्सपेंडिचर किंवा कॅपिटल बजेट (Capital Budget) म्हणजे असा खर्च ज्यातून सरकारची कमाई होते. याला भांडवली खर्च असेही म्हणतात. हा खर्च सरकार कोणत्याही प्रकारच्या गुंतवणुकीत किंवा रस्ते, उद्योग विकास, शाळा-महाविद्यालये बांधण्यासारख्या कामांमध्ये करते.
रेवेन्यू आणि कॅपिटल बजेटमधील फरक
रेवेन्यू आणि कॅपिटल एक्सपेंडिचरमधील मुख्य फरक कालावधीचा आहे. रेवेन्यू एक्सपेंडिचर अल्प मुदतीसाठी केला जातो. यामध्ये बहुतेक रोजचे खर्च समाविष्ट असतात. तर कॅपिटल एक्सपेंडिचर दीर्घ मुदतीसाठी केला जातो. हा बहुतेक अशा मालमत्ता किंवा सुविधांवर केला जातो ज्याचा फायदा दीर्घकाळापर्यंत होतो. अशा मालमत्तेची किंमत कालांतराने कमी होते.
