26/11 मुंबई हल्ल्यातील सर्वात तरुण साक्षीदार देविका रोटावानने CST स्टेशनवर गोळी लागल्याच्या त्या भयंकर क्षणांना, कोर्टात कसाबला ओळखण्याला आणि त्या आघातातून धैर्यात रूपांतर करण्याच्या प्रवासाला उजाळा दिला.
26 नोव्हेंबर 2008 रोजी, लष्कर-ए-तोयबाच्या दहा दहशतवाद्यांनी भारताच्या इतिहासातील सर्वात भीषण दहशतवादी हल्ल्यांपैकी एक घडवून आणला. बंदूकधाऱ्यांनी मुंबईतील CST रेल्वे स्टेशन, ताज हॉटेल, ओबेरॉय ट्रायडेंट, नरिमन हाऊस आणि इतर सार्वजनिक ठिकाणी केलेल्या हल्ल्यात 160 हून अधिक लोक मारले गेले आणि 300 हून अधिक जखमी झाले. त्या रात्री CST स्टेशनवर उपस्थित असलेल्या हजारो लोकांमध्ये नऊ वर्षांची देविका रोटावान होती, जी पुढे अजमल कसाब या एकमेव जिवंत पकडलेल्या हल्लेखोराविरुद्ध साक्ष देणारी सर्वात तरुण साक्षीदार ठरली.
सतरा वर्षांनंतर, देविकाने एशियानेट न्यूजेबल इंग्लिशच्या हीना शर्मा यांच्याशी संवाद साधला आणि त्या हल्ल्याचा आघात, धैर्य आणि तिच्या कुटुंबाने भावनिक, आर्थिक आणि कायदेशीररित्या दिलेला लढा याबद्दल सांगितले.
Related Articles
“मी फक्त नऊ वर्षे आणि अकरा महिन्यांची होते...”
देविकाला त्या क्षणाची भीती आणि गोंधळ स्पष्टपणे आठवतो, “त्या रात्री मी खूप घाबरले होते. मी तेव्हा फक्त नऊ वर्षे आणि अकरा महिन्यांची होते. त्या वयात दहशतवाद म्हणजे काय? आम्हाला दहशतवाद, गोळीबार काहीच कळत नाही.” तिला आठवतं की एक दहशतवादी कोणताही पश्चात्ताप न करता अंदाधुंद गोळीबार करत होता.
“त्याच्या (कसाबच्या) हातात एक मोठी बंदूक होती आणि लोकांना मारून त्याला आनंद मिळत होता. त्या वयात मी जे पाहिलं, ते आजही माझ्या मनात तसंच कोरलेलं आहे. मी ते कधीच विसरू शकले नाही आणि मला वाटलं तरीही मी ते कधीच विसरू शकणार नाही.” पण ती हेही सांगते की त्या रात्रीची भीती अखेरीस धैर्यात बदलली. “ती भीती, त्या रात्रीच्या वेदना माझ्यासाठी खूप वेगळ्या होत्या आणि त्या रात्री मी जेवढी घाबरले होते, त्यानंतर मी कधीच घाबरले नाही. मी त्या भीतीलाच माझं धैर्य बनवलं आहे.”
“याचं श्रेय माझ्या कुटुंबाला आणि अधिकाऱ्यांना जातं...”
इतक्या लहान वयात अजमल कसाबविरुद्ध साक्ष देताना ते धैर्य कुठून आलं, असं विचारल्यावर ती सांगते. “सर्वात आधी, याचं श्रेय माझ्या कुटुंबाला जातं आणि त्याआधी मी लष्कराचे अधिकारी, सर्व अधिकाऱ्यांना श्रेय देईन... त्यामुळे मला त्या सर्वांकडून प्रेरणा आणि धैर्य मिळालं.”
तिच्या वैयक्तिक आयुष्यामुळे तो आघात आणखीनच मोठा होता. 26/11 च्या आधी देविकाने तिच्या आईला गमावलं होतं. त्यानंतर हा दहशतवादी हल्ला झाला. “पहिलं, माझ्या आईचं निधन, त्यानंतर दुसरं, मला गोळी लागली आणि मग मी दहशतवाद पाहिला. त्यामुळे माझ्या आतून जे धैर्य आलं ते हे होतं की जो कोणी इतक्या लोकांना मारत आहे, त्याला शिक्षा झालीच पाहिजे... आम्ही त्याचा धैर्याने सामना करू.”
ती रात्र, जेव्हा CST स्टेशन रणांगण बनले होते
देविका सांगते की ती, तिचे वडील आणि भाऊ प्लॅटफॉर्म 12-13 वर वाट पाहत असताना कसा गोंधळ उडाला, “अचानक एक बॉम्ब फुटला. बॉम्बस्फोटाचा आवाज खूप मोठा होता. काय झालं ते मला कळलंच नाही. मग आम्ही पाहिलं की लोक आपल्या बॅगा टाकून पळत होते. मग अचानक गोळीबार सुरू झाला.” तिने पुढे जे पाहिलं ते आजही तिच्या मनात ताजं आहे:
“कोणाच्या हातातून, कोणाच्या पायातून, कोणाच्या डोक्यातून, कोणाच्या पोटातून रक्त येत होतं... चित्रपटांमध्ये मी गोळीबार पाहते... पण खरं आयुष्य खूप वेगळं आहे. ते खूप भयानक आहे आणि ती इतकी काळी रात्र आहे की मी स्वतःला कधीच त्यातून बाहेर काढू शकणार नाही.” पळून जाण्याचा प्रयत्न करत असताना तिच्या पायाला गोळी लागली:
“मी माझ्या वडिलांपासून दूर पळून जाण्याचा प्रयत्न करत असताना, एक गोळी माझ्या पायाला चाटून गेली. मग मी एका माणसाला पाहिलं ज्याच्या हातात मोठी बंदूक होती आणि तो अंदाधुंद गोळीबार करत होता... असं वाटत होतं की तो आम्हाला, सगळ्यांना मारण्यात मजा घेत आहे.”
45 दिवस हॉस्पिटलमध्ये आणि सहा शस्त्रक्रिया
ऑपरेशन होण्यापूर्वी देविकाला दोन हॉस्पिटलमध्ये नेण्यात आलं होतं. “मला 26 नोव्हेंबरला गोळी लागली. 27 नोव्हेंबरला माझ्या पायातून गोळी काढण्यात आली.” सर्व वैद्यकीय खर्च सरकारने उचलला, असं ती सांगते. पण भावनिक नुकसान खूप मोठं होतं. “माझ्या आधी माझ्या वडिलांनी साक्ष दिली आणि मग मी... मला वाटलं असतं तर मी घरी बसून रडत राहिले असते... पण मी त्याला माझं धैर्य बनवलं.”
कसाबविरुद्धचा न्याय केवळ ‘अपूर्ण’ होता
देविकाला 21 नोव्हेंबर 2012 ची सकाळ आठवते, जेव्हा कसाबला फाशी देण्यात आली. “मला सकाळी एका पोलीस अधिकाऱ्याचा पहिला फोन आला, ‘बेटा, तू जिंकलीस!’... पण मग मला जाणवलं की कसाब तर फक्त एक मच्छर होता.” तिच्यासाठी, खरा न्याय कसाबच्या पलीकडे आहे. “जे अजूनही पाकिस्तानमध्ये दहशतवाद पसरवत आहेत, जे कसाबसारख्या लोकांना तयार करत आहेत आणि त्यांना पाठिंबा देत आहेत... जेव्हा ते संपेल, तेव्हा मला पूर्ण न्याय मिळेल.”
घर मिळवण्यासाठी सोळा वर्षे लागली
या खटल्यातील सर्वात तरुण साक्षीदारांपैकी एक असूनही, देविकाला तिच्या पुनर्वसनाच्या लाभांसाठी लढावं लागलं. “मला सर्व काही मिळालेलं नाही. जे काही मिळालं आहे, त्यासाठी मी लढले आहे... हे घर मिळवण्यासाठी मला सोळा वर्षे लागली.” ती याचं श्रेय राजकारण्यांना नाही, तर न्यायव्यवस्थेला देते:
“प्रत्येकाने म्हटलं, ‘हो बेटा, आम्ही तुझ्यासाठी करू,’ पण कोणी काही केलं नाही... शेवटी, जेव्हा मी कोर्टात पोहोचले, तेव्हा काहीतरी झालं.” तिच्या कुटुंबाला आर्थिकदृष्ट्या खूप त्रास सहन करावा लागला. “बाबांचा व्यवसाय बंद पडला... माझ्या भावाला इन्फेक्शन झालं... लोकांनी मला कसाब नावाने चिडवायला सुरुवात केली... या १७ वर्षांत आम्ही अनेक समस्यांचा सामना केला आहे.” आजही तिला शारीरिक वेदना होतात. “मला अजूनही वेदना होतात... थंडीत खूप दुखतं आणि कधीकधी सूज येते.”
तहव्वुर राणाच्या प्रत्यार्पणावर
26/11 च्या कटातील प्रमुख सूत्रधार तहव्वुर राणा याच्या अटकेचे आणि प्रत्यार्पणाचे देविकाने स्वागत केले. “मला खूप आनंद आहे की तहव्वुर राणाला अखेर भारतात आणण्यात आलं... पण मी अजूनही वाट पाहत आहे.” आता तिला आश्चर्य वाटतं की याबद्दलची माहिती येणं का थांबलं आहे. “अजूनही काही बातमी नाही... सगळी माहिती अचानक कुठे गायब झाली आणि काय झालं?” तिच्यासाठी ही फक्त सुरुवात आहे. “आपण पाकिस्तानला अजून दाखवून द्यायचं आहे की आपण काय करू शकतो.”
प्रत्येक नवीन हल्ला तिला 26/11 च्या आठवणीत घेऊन जातो
लाल किल्ला, दिल्ली किंवा पहलगाम असो, प्रत्येक दहशतवादी घटना तिच्यासाठी एक ट्रिगर बनते. “जेव्हाही मी त्या घटनेबद्दल ऐकते... मी पुन्हा त्या आठवणीत ओढली जाते... तो बॉम्बस्फोट माझ्या कानात घुमू लागतो.” ती म्हणते की केवळ एक पीडित व्यक्तीच तो कायमचा आघात समजू शकते. “एखाद्या व्यक्तीसोबत काय होतं... ते दुःख फक्त त्यालाच माहीत असतं.”
तिचे ध्येय: दहशतवादाशी लढा आणि धैर्याची प्रेरणा
आज, देविका कार्यक्रमांमध्ये बोलते आणि नागरिकांना उभे राहून आवाज उठवण्याचे आवाहन करते. “जर कुठे गुन्हा घडत असेल... तर आवाज उठवा... जर तुम्ही कोणासाठी उभे राहिला नाहीत, तर कोणीही तुमच्यासाठी उभे राहणार नाही.” तिचा विश्वास आहे की धैर्य प्रत्येकामध्ये असतं:
“आपण भीतीला आपल्यावर हावी होऊ देतो... आपण त्या भीतीला स्वतःवर ताबा मिळवू न देता धैर्याने तिचा सामना करायला हवा.” तुकाराम ओंबळे, ज्यांनी फक्त एका लाठीने कसाबचा सामना केला, त्यांची तीच भावना प्रत्येक नागरिकात असावी अशी तिची इच्छा आहे. “त्यांच्यात जी जिद्द आणि धैर्य होतं, ते प्रत्येकामध्ये असायला हवं.”
पुढील वाटचाल
देविकाने जनजागृतीच्या कामात अधिक खोलवर जाण्याची योजना आखली आहे. “माझा भविष्यातील हेतू हाच आहे की मी लवकरच सामाजिक कार्यात सामील व्हावं... लोकांना जागरूक करावं की धैर्य हीच तुमची सर्वात मोठी शक्ती आहे.” 26/11 च्या सतरा वर्षांनंतर, एकेकाळी रेल्वे प्लॅटफॉर्मवर रक्ताच्या थारोळ्यात पडलेली ती मुलगी आज ताकदीने, स्पष्टतेने आणि अतूट इच्छाशक्तीने तिची लढाई लढत आहे.
तिचा संदेश सोपा आहे:
दहशतवाद शरीराला जखमी करू शकतो - पण धैर्य भीतीला कायमचं हरवू शकतं.
