विश्रामबाग वाड्याची जीर्णोद्धार प्रक्रिया ही पुणेकरांसाठी केवळ एक वास्तुरचनात्मक पुनर्बांधणी नसून सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक सन्मानाचे पुनरुज्जीवन आहे. आता या नव्या स्वरूपातील वाड्याला रसिक आणि इतिहासप्रेमी पुणेकरांची साथ मिळण्याची प्रतीक्षा आहे.
पुणे : शहराच्या हृदयस्थानी असलेला विश्रामबाग वाडा, पुण्याचा ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वैभवाचा मानबिंदू, यंदाच्या जुलै २०२५ अखेरपर्यंत नागरिकांसाठी पुन्हा खुला होणार आहे. पुणे महापालिकेच्या (PMC) वारसा विभागाअंतर्गत गेल्या दोन वर्षांपासून चाललेल्या वाड्याच्या जतन व पुनर्बांधणी कामाची अंतिम टप्प्यातील घडी बसली आहे.
इतिहासातील गौरवशाली वळणे
विश्रामबाग वाडा १७५० साली बाजीराव पेशवे (द्वितीय) यांनी हरीपंत भाऊ फडके यांच्याकडून खरेदी केला होता. त्यानंतर १८१० मध्ये वाड्याचे भव्य पुनर्बांधणी करण्यात आली. १८२० मध्ये पेशव्यांनी वाडा सोडला आणि येथे दक्षिणा निधीतून चालवले जाणारे वैदिक विद्यालय सुरू झाले. नंतर येथे डेक्कन कॉलेजची स्थापना झाली.
१८८० मध्ये वाड्याच्या पूर्वेकडील भागाला आग लागली
१९३० ते १९६० या कालावधीत पुणे महापालिकेचे कार्यालय याच वाड्यात होते. त्यानंतर वाडा काही काळ उपेक्षित राहिला. १९९० च्या सुमारास त्याच्या जतनासाठी प्रयत्न सुरू झाले आणि सध्या महापालिकेच्या वारसा विभागाद्वारे जीर्णोद्धाराचे काम चालू आहे.
Related Articles
पुनर्बांधणीचा आढावा
महापालिकेचे वारसा विभाग अधिकारी सुनील मोहिते यांनी Pune Pulse ला सांगितले, "काम अंतिम टप्प्यात असून जुलै २०२५ च्या अखेरीस वाडा नागरिकांसाठी खुला केला जाणार आहे. रचना मजबूत करणे, वॉटरप्रूफिंग, रंगकाम, प्लास्टर आदी काम पूर्ण झाली आहेत. पारंपरिक सौंदर्य आणि मूळ रचनेचे जतन करत काम करणे मोठं आव्हान होतं, पण ते यशस्वीपणे साध्य झालं आहे."
वाडा मागील वर्षभराहून अधिक काळ बंद होता, परंतु आता नागरिकांसाठी तो पुन्हा खुला होणार आहे.
संवेदनशील पुनर्रचना आणि विलंब
विश्रामबाग वाड्याच्या दर्शनी भागाला हवामानामुळे मोठे नुकसान झाले होते. त्यावरील सूक्ष्म लाकडी कमानी व गॅलऱ्या पुन्हा मूळ रुपात साकारण्यात यश आले आहे. मोहिते यांनी पुष्टी केली की, जुलै अखेरीस पुढील भाग नागरिकांसाठी खुला करण्यात येईल.
वाड्याच्या प्राचीन कोरीव कामाचे संरक्षण ही अतिशय नाजूक व जटिल प्रक्रिया होती, त्यामुळे वेळ लागला, असेही मोहिते यांनी स्पष्ट केले. हॉल क्रमांक १ व २ पर्यटकांसाठी आधीच खुले करण्यात आले आहेत.
संरक्षणासाठी सामाजिक दबाव
या जीर्णोद्धार कामाला वारंवार विलंब होत असल्याने, क्रिएटिव्ह फाउंडेशनचे अध्यक्ष संदीप खर्डेकर यांनी प्रशासनाचे लक्ष वेधले आणि मोर्चाचा इशारा दिला. त्यानंतर मुख्य अभियंता युवराज देशमुख यांनी सुनील मोहिते यांना तात्काळ वाड्याच्या ठिकाणी पाठवले.
सध्याची स्थिती आणि पुढची दिशा
वाड्याच्या आवारात सध्या पोस्ट ऑफिस आणि PMPML चे पास केंद्र कार्यरत आहे. हा संपूर्ण परिसर पुण्याच्या वारसासृष्टीत अनमोल ठेवा मानला जातो. खर्डेकर यांनी सांगितले की, “महापालिकेने वाडा वेळेवर खुला करण्याचे आश्वासन पाळावे. तसेच वाड्याच्या व्यवस्थापनासाठी स्वतः पुढाकार घ्यावा किंवा जबाबदार संस्थेला हे काम सोपवावे.”
