कोण आहेत प्रोटेम स्पीकर भर्त्रीहरी महताब, त्यांच्या नियुक्तीवरून वाद का, त्यांचे काम काय?

राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी कटकचे सात वेळा लोकसभेचे सदस्य असलेले भर्तृहरी महताब यांची लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर म्हणून नियुक्ती केली आहे. 18 व्या लोकसभेच्या पहिल्या दिवशी त्यांनी संसदेत खासदारांना मंत्रिपदाची शपथ दिली. भर्तृहरी महताब यांच्या नियुक्तीवरूनही वाद सुरू आहे.

कोण आहेत भर्तृहरी महाताब?

भर्त्रीहरी महताब यांचा जन्म 1957 मध्ये झाला. ते ओडिशाचे पहिले मुख्यमंत्री स्वर्गीय हरेकृष्ण महाताब यांचे पुत्र आहेत. महताबचे शालेय शिक्षण भद्रकमध्ये पूर्ण झाले. यानंतर त्यांनी 1978 मध्ये उत्कल विद्यापीठातून कला शाखेत पदवी घेतली आणि नंतर इंग्रजीमध्ये पदव्युत्तर पदवी प्राप्त केली. महताब आधी बिजू जनता दलात (बीजेडी) होते. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीपूर्वी महताब यांनी बीजेडी सोडली होती. त्यांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला होता. 2024 च्या निवडणुकीत कटक मतदारसंघातून महताब यांनी बीजेडीच्या संतरूप मिश्रा यांचा 57,077 मतांनी पराभव केला. 66 वर्षीय महताब हे ओडिशाच्या कटक लोकसभा मतदारसंघातून सातव्यांदा खासदार झाले आहेत. 1998 पासून ते या जागेवरून खासदार आहेत.

महताब यांच्या प्रोटेम स्पीकरच्या नियुक्तीवरून काय आहे वाद?

प्रोटेम स्पीकर म्हणून भर्त्रीहरी महताब यांची नियुक्ती विरोधकांना आवडलेली नाही. आठ वेळा खासदार राहिलेल्या सुरेश यांना हे पद मिळायला हवे होते, असे विरोधकांचे म्हणणे आहे. ते दलित नेते आहेत. त्यांच्याकडे दुर्लक्ष करण्यात आले आहे. महताब यांची नियुक्ती करून भाजपने सर्वात ज्येष्ठ सदस्याला प्रोटेम स्पीकर बनवण्याची परंपरा पाळली नसल्याचे काँग्रेसने म्हटले आहे. लोकसभेत सर्वात ज्येष्ठ खासदाराला प्रोटेम स्पीकर बनवण्याची परंपरा आहे. सुरेश दलित असल्याने त्यांना प्रोटेम स्पीकर बनवण्यात आले नसल्याचा आरोप काँग्रेस नेत्यांनी केला आहे.

भाजपने भर्त्रीहरी महताब यांच्या नियुक्तीचा बचाव केला आहे

भाजपने भर्त्रीहरी महताब यांच्या प्रोटेम स्पीकर म्हणून केलेल्या नियुक्तीचा बचाव केला आहे. सुरेशच्या विपरीत महताब यांनी लोकसभेत अखंडपणे सेवा दिल्याचे भाजपने म्हटले आहे. सुरेश 1998 आणि 2004 च्या निवडणुकीत पराभूत झाले होते. त्यांचा सध्याचा कार्यकाळ खालच्या सभागृहात सलग चौथा कार्यकाळ आहे. दुसरीकडे, महताब सलग सात वेळा खासदार म्हणून निवडून आले आहेत.

प्रोटेम स्पीकरचे काम काय आहे?

अध्यक्ष प्रो टेम अध्यक्ष निवडतात. ते नवनिर्वाचित सदस्यांना शपथ देतात. प्रोटेम स्पीकर स्थायी सभापती निवडीपर्यंत सभागृहाच्या कामकाजावर देखरेख करतात. नवीन लोकसभा अध्यक्षांची निवड त्यांच्या देखरेखीखाली होते, त्यामुळे हे पद महत्त्वाचे ठरते.

घटनेच्या कलम 94 नुसार, नवीन लोकसभेच्या पहिल्या बैठकीपूर्वी लगेचच अध्यक्षपद रिक्त होते. लोकसभेच्या नवीन अध्यक्षाची निवड होईपर्यंत अध्यक्ष प्रोटेम सभागृहाचे कामकाज चालवतात. वीरेंद्र कुमार यांनी १७ व्या लोकसभेत प्रोटेम स्पीकर म्हणून शपथ घेतली. तत्कालीन राष्ट्रपती रामनाथ कोविंद यांनी त्यांची निवड केली होती.