SWAYAM: स्वयंमबद्दल A To Z माहिती, 9 वी ते पोस्ट ग्रॅज्युएशनपर्यंत मोफत ऑनलाइन कोर्स

Image Credit: social media

SWAYAM: SWAYAM (SWAYAM-Study Webs of Active Learning for Young Aspiring Minds) हे भारत सरकारच्या शिक्षण मंत्रालयाने सुरू केलेले एक विनामूल्य ऑनलाइन शिक्षण व्यासपीठ आहे. याद्वारे विद्यार्थी, शिक्षक आणि कर्मचारी विविध अभ्यासक्रम विनामूल्य शिकू शकतात. नववीपासून ते पदव्युत्तर पदवीपर्यंतचे विविध अभ्यासक्रम या व्यासपीठावर उपलब्ध आहेत. हे अभ्यासक्रम पूर्णपणे विनामूल्य आहेत आणि परस्परसंवादी पद्धतीने डिझाइन केलेले आहेत. देशातील सर्वोत्तम शिक्षक हे अभ्यासक्रम शिकवतात.

SWAYAM वर ऑनलाइन नोंदणी कशी करावी?

1. सर्वप्रथम तुम्हाला 'स्वयम्' वेबसाइट swayam.gov.in वर जावे लागेल.

2. यानंतर लॉग इन किंवा नोंदणी करण्यासाठी साइन इन/नोंदणी वर क्लिक करा. यासाठी तुम्हाला तुमचा ईमेल आयडी वापरावा लागेल.

3. नोंदणी फॉर्म भरण्यासाठी, तुमचे नाव, ईमेल आयडी, मोबाईल नंबर, पासवर्ड यासह तुमची माहिती प्रविष्ट करा.

4. तुमच्या ईमेल आयडीवर एक सत्यापन ईमेल येईल. तुमचे खाते सक्रिय करण्यासाठी सत्यापन लिंकवर क्लिक करा.

5. तुमच्या खात्यात लॉग इन करा: लॉग इन करण्यासाठी तुम्ही दिलेला ईमेल आयडी आणि पासवर्ड वापरा.

SWAYAM: कोर्समध्ये सहभागी होताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी

1. कोर्स शोधा: तुम्ही नाव किंवा कीवर्ड वापरून कोर्स शोधू शकता.

2. कोर्स निवडा: तुम्हाला ज्या कोर्समध्ये सहभागी व्हायचे आहे त्याचे तपशील पाहण्यासाठी क्लिक करा.

3. कोर्ससाठी नोंदणी करा: कोर्समध्ये सामील होण्यासाठी "नोंदणी करा" बटणावर क्लिक करा.

4. तुमच्या नोंदणीची पुष्टी करा: तुम्हाला तुमची नोंदणी यशस्वी झाल्याचे सांगणारा ईमेल प्राप्त होईल.

* नोंदणीच्या वेळी वैध ईमेल आयडी आणि मोबाइल नंबर असणे आवश्यक आहे.

* मजबूत पासवर्ड वापरा आणि तो गुप्त ठेवा.

* नोंदणी करण्यापूर्वी कोर्सचे स्वरूप आणि कालावधी तपासा.

* प्रत्येक कोर्समध्ये मजकूर मॉड्यूल, व्हिडिओ ट्यूटोरियल, मूल्यांकन प्रश्न आणि स्वयं-शिक्षणासाठी अतिरिक्त सामग्री असते.

या अभ्यासक्रमांमध्ये आतापर्यंत सुमारे दीड कोटी विद्यार्थी सहभागी झाले आहेत. एआयसीटीई आणि आयआयटी बॉम्बे यांच्या सहकार्याने इयत्ता 9वी आणि त्यावरील विद्यार्थ्यांसाठी इतर अभ्यासक्रमही सुरू करण्यात आले आहेत.

SWAYAM बद्दल काही महत्वाच्या गोष्टी

1. सर्वांसाठी विनामूल्य: बहुतेक अभ्यासक्रम विनामूल्य आहेत, परंतु काही प्रमाणपत्रांसाठी शुल्क आवश्यक असू शकते.

2. सेल्फ लर्निंग: विद्यार्थी त्यांच्या सोयीनुसार कोर्स निवडू शकतात आणि त्यांना पाहिजे तेव्हा शिकू शकतात.

3. इंटरएक्टिव्ह लर्निंग: या कोर्समध्ये व्हिडिओ लेक्चर्स, क्विझ, असाइनमेंट आणि चर्चा मंच समाविष्ट आहे.

4. उद्योग मान्यताप्राप्त प्रमाणपत्रे: अनेक अभ्यासक्रम उद्योग आणि शैक्षणिक संस्थांद्वारे मान्यताप्राप्त प्रमाणपत्रे देतात.

5. बहुभाषिक: हिंदी, इंग्रजी आणि अनेक प्रादेशिक भाषांसह अनेक भाषांमध्ये अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत.

SWAYAM कोणत्या विषयात मदत करतो?

स्वयंम विविध विषयांमध्ये अभ्यासक्रम ऑफर करतो

1. अभियांत्रिकी: संगणक विज्ञान, इलेक्ट्रिकल अभियांत्रिकी, यांत्रिक अभियांत्रिकी.

2. इतर अभ्यासक्रम: इंग्रजी, हिंदी, इतिहास, तत्त्वज्ञान.

3. सामाजिक विज्ञान: अर्थशास्त्र, राज्यशास्त्र, समाजशास्त्र, मानसशास्त्र.

4. विज्ञान: भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, गणित.

5. व्यवस्थापन: व्यवसाय प्रशासन, वित्त, विपणन, मानव संसाधन.

6. भाषा: इंग्रजी, हिंदी तसेच इतर प्रादेशिक भाषा.

SWAYAM चे काय फायदे आहेत?

1. लवचिक: तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार कधीही, कुठेही शिकू शकता.

2. मूल्य: तुम्हाला उच्च संस्थांमधून उच्च दर्जाचे शिक्षण मिळते.

3. फीस: ज्यादातर कोर्स मुफ्त प्रदान किए जाते हैं। केवल सर्टिफिकेट प्राप्त करने वाले कुछ कोर्सों के लिए भुगतान करना होगा।

4. करियर ग्रोथ, ऑपर्च्युनिटी: आप अपने करियर के अवसरों को बेहतर बनाने के लिए स्किल प्राप्त करते हैं।

SWAYAM चे उद्दिष्ट काय आहे?

1. विद्यार्थी: शालेय आणि महाविद्यालयीन विद्यार्थी स्वयं अभ्यासक्रमाद्वारे त्यांचे शिक्षण पूर्ण करू शकतात.

2. कर्मचारी: तुमचे करिअर पुढे नेण्यासाठी तुम्ही तुमची कौशल्ये वाढवू शकता.

3. व्यावसायिक: तुमचा स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा विकसित करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये तुम्ही मिळवू शकता.

4. नवीन कौशल्ये: तुम्ही तुमच्या आवडी आणि छंदांनुसार नवीन कौशल्ये विकसित करू शकता.

SWAYAM चा सहभाग

SWAYAM अनेक प्रतिष्ठित संस्था आणि संस्थांसोबत भागीदारी करते, त्यापैकी काही आहेत:

1. IIT: भारतीय तंत्रज्ञान संस्था

2. IIM: इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट

3. विविध विद्यापीठे: भारतातील शीर्ष विद्यापीठे

4. उद्योग भागीदार: नामांकित कंपन्यांच्या सहकार्याने डिझाइन केलेले अभ्यासक्रम

स्वयम विविध प्रकारची प्रमाणपत्रे प्रदान करते, त्यापैकी काही आहेत-

1. स्व-प्रमाणपत्र: स्वत: द्वारे जारी केलेले प्रमाणपत्र

2. संस्थात्मक प्रमाणपत्र: भागीदार संस्थेने जारी केलेले प्रमाणपत्र

3. उद्योग मान्यताप्राप्त प्रमाणपत्रे: उद्योग भागीदारांद्वारे जारी केलेली प्रमाणपत्रे

भविष्यातील उद्दिष्टे:

1. अभ्यासक्रमाचा विस्तार करणे हे प्राथमिक ध्येय आहे.

2. उत्तम संवादात्मक वैशिष्ट्ये: व्हर्च्युअल लॅब आणि इतर ऑनलाइन फायदे.

3. जागतिक पोहोच: जगभरातील विद्यार्थ्यांपर्यंत पोहोचणे.

आव्हाने आणि संधी

1. डिजिटल कौशल्ये: डिजिटल उपकरणे आणि इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीसह प्रत्येकापर्यंत पोहोचणे.

2. गुणवत्ता हमी: अभ्यासक्रम आणि प्रमाणपत्रांची गुणवत्ता सुनिश्चित करणे.

3. मापनक्षमता: वाढत्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी स्वतः प्लॅटफॉर्मचा योग्य वापर करणे.

4. निधी: प्लॅटफॉर्मची देखभाल आणि विस्तार करण्यासाठी पुरेसा निधी उपलब्ध करून देणे.

UGC ने माहिती दिली आहे की देशातील एकूण 289 विद्यापीठे त्यांच्या स्वतःच्या प्लॅटफॉर्मवर अभ्यासक्रमांद्वारे 'क्रेडिट ट्रान्सफर' स्वीकारतात. याशिवाय यूजीसीने देशातील इतर विद्यापीठांनाही त्यांच्या अभ्यासक्रमांद्वारे ‘क्रेडिट ट्रान्सफर’ स्वीकारण्याची विनंती केली आहे. हा नवा अभ्यासक्रम सुरू करण्यामागे अनेक कारणे आहेत, जसे की विद्यार्थ्यांचे ज्ञान वाढवणे, तंत्रज्ञानाचा वापर करून शिकण्याच्या संधी उपलब्ध करून देणे आणि शिक्षणाचा दर्जा सुधारणे.

9 जुलै 2017 रोजी हे पोर्टल तत्कालीन राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांनी स्वतः लॉन्च केले होते. हे प्लॅटफॉर्म स्वतः आयआयटी मद्रासद्वारे चालवले जाते. IIT मद्रास ही NPETEL प्लॅटफॉर्मच्याच संस्थापक संस्थांपैकी एक आहे. या अंतर्गत मोठ्या प्रमाणात विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक संधी उपलब्ध करून दिली जातात. तुम्हाला तुमच्या पसंतीच्या भाषेत जावा प्रोग्रामिंग भाषा शिकायची असल्यास, 'स्वयम' ऑनलाइन अभ्यासक्रम उपलब्ध करून देते.

सध्या माहिती तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात विविध प्रोग्रामिंग भाषांचा वापर वाढत आहे. त्यामुळे अनेक कामे सोपी होत आहेत. जावा या मोठ्या प्रमाणावर वापरल्या जाणाऱ्या प्रोग्रामिंग भाषांपैकी एक आहे. ही प्रोग्रामिंग भाषा विविध संस्थांमध्ये अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन अभ्यासक्रमांद्वारे विद्यार्थ्यांना शिकवली जाते. परंतु बहुतांश अभ्यासक्रमाचे साहित्य केवळ इंग्रजीतूनच शिकवले जाते. त्यामुळे तुमच्या आवडीच्या भाषेत शिकण्याची संधी तुम्हाला उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.

हा 'स्वयम्' अभ्यासक्रम आयोजित करण्याची जबाबदारी इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) बॉम्बे यांच्याकडे आहे. हा अभ्यासक्रम ऑल इंडिया कौन्सिल फॉर टेक्निकल एज्युकेशन (AICTE) द्वारे मान्यताप्राप्त आहे. तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार कोर्स शिकू शकता. यासाठी एकूण 43 ऑडिओ-व्हिडिओ स्पोकन ट्युटोरियल्स आहेत. व्हिडिओ पाहून तुम्ही नवीन विषयही शिकू शकता.

स्वयंममधील अभ्यासक्रम चार वेगवेगळ्या विभागांमध्ये विभागलेले आहेत:

व्हिडिओ व्याख्याने: शिकणे सोपे करण्यासाठी व्हिडिओ सादरीकरणे दिली जातात.

विशेषतः डिझाइन केलेले अभ्यास साहित्य: हे अभ्यास साहित्य सहजपणे डाउनलोड, मुद्रित आणि ऑफलाइन वाचता येते.

सेल्फ असेसमेंट टूल्स: याद्वारे तुम्ही तुमच्या ज्ञानाची चाचणी घेऊ शकता.

ऑनलाइन चर्चा: विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या शंकांवर सल्लागारांकडून मते, चर्चा आणि उत्तरे मिळविण्याचे हे व्यासपीठ आहे. हे परस्परसंवादी शिक्षणाला प्रोत्साहन देते.

SWAYAM उद्देश काय आहे?

1) सर्वांना उच्च दर्जाची शैक्षणिक संसाधने प्रदान करणे हे आमचे उद्दिष्ट आहे.

2) डिजिटल क्रांतीचा लाभ ज्यांना अद्याप मिळालेला नाही त्यांच्यासाठी हे उपयुक्त आहे.

3) हायस्कूल ते विद्यापीठापर्यंत सर्व शैक्षणिक स्तरांसाठी परस्परसंवादी ई-सामग्रीसह वेब आणि मोबाइल प्लॅटफॉर्म प्रदान करणे.

4) उच्च दर्जाची सामग्री मल्टीमीडियाद्वारे ऍक्सेस करता येते.

5) सुलभ प्रवेश, निरीक्षण आणि पडताळणीसाठी प्रगत प्रणाली तयार केली गेली आहे.

SWAYAM संबंधित काही प्रश्न आणि उत्तरे.

SWAYAM चा फायदा घेण्यासाठी कोणती क्षमता आवश्यक आहे?

पोर्टलसाठीच कोणतीही पात्रता नाही. कोणीही त्यात प्रवेश करू शकतो. इंटरनेट ऍक्सेस आणि गॅझेट असलेले कोणीही सहजपणे कोर्ससाठी साइन अप करू शकतात आणि त्यांचा ऑनलाइन शिक्षण प्रवास सुरू करू शकतात.

SWAYAM प्लॅटफॉर्मची वैशिष्ट्ये काय आहेत?

1) मोबाईल लर्निंग - मोबाईल लर्निंग म्हणजे इंटरनेटशी जोडलेल्या कोणत्याही उपकरणाद्वारे कोठूनही सहज प्रवेश करता येतो. स्वतःला परस्परसंवादी ई-सामग्री हब म्हणून वर्णन केले जाऊ शकते.

2) ऑडिओ-व्हिज्युअल कंटेंट – या प्लॅटफॉर्मवरील अभ्यासक्रम ऑडिओ-व्हिज्युअल मल्टीमीडिया फॉरमॅटमध्ये उपलब्ध आहेत. हे अतिशय आकर्षक आणि विद्यार्थ्यांसाठी सहज उपलब्ध आहे.

3) प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम – प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या प्रगतीचे परीक्षण केले जाते आणि ऑनलाइन परीक्षेनंतर विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र दिले जाते.

4) शंका दूर करणे - विद्यार्थ्यांच्या कोणत्याही शंका दूर करण्यासाठी संवादात्मक चर्चा मंच देखील आहे.

5) गुणवत्ता हमी - प्रसिद्ध प्राध्यापक आणि विद्यापीठातील तज्ञ स्वतःच अभ्यासक्रम तयार करतात. त्यामुळे अध्यापनाचा दर्जाही सुधारतो.

6) प्रॉक्टोर्ड प्लॅटफॉर्म - कोर्स पूर्ण केल्यानंतर, प्लॅटफॉर्म स्वतः एक प्रमाणपत्र प्रदान करते.

7) अभ्यासक्रम विनामूल्य आहेत - स्वयंम प्लॅटफॉर्मवरील सर्व अभ्यासक्रम कोणत्याही छुप्या शुल्काशिवाय विनामूल्य उपलब्ध आहेत.

SWAYAM ची दृष्टी काय आहे?

स्वयं पोर्टल विद्यार्थ्यांच्या विकासासाठी चतुर्भुज-आधारित दृष्टीकोन लागू करते.

* व्हिडिओ व्याख्याने - या उपक्रमाद्वारे, सरकार सर्व व्यक्तींना परस्परसंवादी व्हिडिओ लेक्चरद्वारे मोफत धडे पुरवते. ही व्याख्याने तज्ञ सल्लागारांद्वारे दिली जातात, म्हणून ती उच्च दर्जाची असतात.

* विशेषतः डिझाइन केलेले अभ्यास साहित्य - PDF, PPT इत्यादीद्वारे सहज डाउनलोड करण्यायोग्य आणि छापण्यायोग्य अभ्यास साहित्य उपलब्ध आहे.

SWAYAM चे फायदे काय आहेत?

इयत्ता 9वी ते पोस्ट ग्रॅज्युएशनपर्यंतचे विद्यार्थी याचा लाभ घेऊ शकतात. कला, विज्ञान, अभियांत्रिकी, वाणिज्य, परफॉर्मिंग आर्ट्स, वैद्यकीय, मानविकी, कायदा, कृषी इत्यादी विविध शाखांमधील लोक लाभ घेऊ शकतात.

स्वयंची भूमिका आणि जबाबदाऱ्या

स्वयम प्लॅटफॉर्मचा वापर विविध क्षेत्रातील प्रगत तंत्रज्ञानासह सहयोगी शिक्षणासाठी केला जाऊ शकतो.

तुमच्या स्वतःच्या प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून तुम्ही आवश्यक संसाधने गोळा करू शकता.

हे कमी प्रमाणन शुल्कासह इयत्ता IX ते पदव्युत्तर स्तरापर्यंत विनामूल्य ऑनलाइन अभ्यासक्रम देते.

माध्यमिक स्तरापासून पदव्युत्तर स्तरापर्यंतच्या अभ्यासक्रमांसाठी ई-सामग्री उपलब्ध आहे.

नवीन विषयांमध्ये अभ्यासक्रमावर आधारित अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत.