Vijay Diwas 1971 War : १९७१ मध्ये पूर्व पाकिस्तानात (आताचा बांगलादेश) पाकिस्तानी लष्कराने 'ऑपरेशन सर्चलाइट' अंतर्गत ३० लाखांहून अधिक लोकांची हत्या केली आणि ३ लाखांहून अधिक महिलांवर बलात्कार केले.
Vijay Diwas 1971 War : १९७१ मध्ये पूर्व पाकिस्तानात (सध्याचा बांगलादेश) जेव्हा लोकांनी पाकिस्तानच्या विरोधात बंड केले आणि वेगळ्या राष्ट्राची मागणी केली, तेव्हा पाकिस्तान लष्कराने केलेल्या मानवाधिकारांच्या उल्लंघनाबाबत अनेक वादग्रस्त दावे केले जातात. पाकिस्तान लष्कराने ३० लाखांहून अधिक लोक मारले आणि ३ लाखांहून अधिक महिलांवर बलात्कार केले, असे आरोप वारंवार झाले आहेत. पाकिस्तानने मात्र हे आरोप नेहमी फेटाळले आहेत. दरम्यान, १६ डिसेंबर १९७१ रोजी भारताने पाकिस्तानी सैन्यावर विजय मिळवला होता. यावेळी सुमारे ९३ हजार पाकिस्तानी सैन्याने भारतीय सैन्यासमोर शस्त्रे टाकली होती. हा दिवस विजय दिवस म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
बंगाली राष्ट्रवादाचा उदय
बंगाली राष्ट्रवादाचा आणि स्वतंत्र देशाच्या मागणीचा दीर्घकाळ चाललेला मुद्दा तेव्हा अधिक मजबूत झाला, जेव्हा १७ डिसेंबर १९७० रोजी पूर्व पाकिस्तानात झालेल्या प्रांतीय निवडणुकीत मुख्य विरोधी पक्ष असलेल्या आवामी लीगने ३०० पैकी २८८ जागांवर दणदणीत विजय मिळवला.
पाकिस्तान लष्कराचे 'ऑपरेशन सर्चलाइट'
पाकिस्तान सरकारने निवडणुकीचे निकाल स्वीकारण्यास नकार दिला आणि बंडखोरांचे नेते शेख मुजीबुर रहमान यांना अटक केली. मार्चच्या सुरुवातीस उर्दू भाषिक बिहारींना लक्ष्य करून हिंसाचार भडकल्यानंतर, स्वतंत्र देशाच्या मागणीला चिरडण्यासाठी पाकिस्तान लष्कराने २५ मार्च १९७१ रोजी 'ऑपरेशन सर्चलाइट' सुरू केले. 'टाइम' मासिकाच्या म्हणण्यानुसार, ढाका विद्यापीठातील जगन्नाथ हॉल, राजाबाग पोलीस लाइन्स आणि पूर्व पाकिस्तान रायफल्सचे मुख्यालय असलेल्या पिलखाना येथील विद्यार्थ्यांच्या हत्याकांडाने या ऑपरेशनची सुरुवात झाली.
Related Articles
ब्लड टेलिग्राम आणि आंतरराष्ट्रीय लक्ष
लंडनस्थित 'द संडे टाइम्स' वृत्तपत्राने १३ जून १९७१ रोजी 'जेनोसाइड' शीर्षकाखाली पहिला अहवाल प्रकाशित केला. हा अहवाल वेस्ट पाकिस्तानमध्ये कार्यरत असलेले पत्रकार अँथनी मास्करेनहास यांनी लिहिला होता. अमेरिकेचे मुत्सद्दी आर्चर के. ब्लड यांनी अमेरिकेचे तत्कालीन राष्ट्राध्यक्ष रिचर्ड निक्सन यांना लिहिलेल्या 'ब्लड टेलिग्राम'मध्ये असे लिहिले होते की, "पाक लष्कराच्या पाठिंब्याने, गैर-बंगाली मुस्लिम पद्धतशीरपणे गरीब लोकांच्या वस्त्यांवर हल्ला करत आहेत आणि बंगाली व हिंदू लोकांची हत्या करत आहेत. एवढेच नव्हे तर गावांमध्ये शोधून शोधून हिंदूंना ठार मारण्यात आले. त्यांच्या बायकांवर सामूहिक बलात्कार करण्यात आले."
मृतांचा आकडा
१९७१ च्या नरसंहारात मारल्या गेलेल्या लोकांच्या संख्येबद्दल आकडेवारी अत्यंत भिन्न आहे:
- बांगलादेशी अंदाज : बांगलादेशात असा विश्वास आहे की, या नरसंहारात ३० लाख लोक मारले गेले. याव्यतिरिक्त, ७० लाखांहून अधिक लोक बेघर झाले आणि सुमारे एक कोटी लोकांना शेजारच्या भारतात आश्रय घेण्यासाठी सक्ती करण्यात आली.
- पाकिस्तानी सरकारी तपासणी : वादग्रस्त हमदूर रहमान आयोगाच्या अधिकृत पाकिस्तानी सरकारी तपासणीनुसार, २६,००० नागरिक मारले गेले.
- स्वतंत्र संशोधक : स्वतंत्र संशोधकांनी मृतांचा आकडा ३,००,००० ते ५,००,००० (३ लाख ते ५ लाख) च्या दरम्यान असण्याचा अंदाज व्यक्त केला आहे.
- अमेरिकेचा अंदाज : सीआयए आणि अमेरिकेच्या राज्य विभागाने साधारणपणे २,००,००० (२ लाख) लोक मारले गेल्याचा रूढिवादी अंदाज लावला होता.
बलात्कार आणि लैंगिक हिंसाचार
या नरसंहाराचे मुख्य गैर-लष्करी एजंट पाकिस्तान लष्कराचे समर्थन करणारे कट्टरपंथी इस्लामिक निमलष्करी गट होते, ज्यात रजाकार्स, अल-शम्स आणि अल-बद्र यांचा समावेश होता. बांगलादेशींचा असा विश्वास आहे की, 'ऑपरेशन सर्चलाइट' दरम्यान पाकिस्तानी लष्कराच्या जवानांकडून २,००,००० ते ४,००,००० (२ लाख ते ४ लाख) महिलांवर बलात्कार करण्यात आले.
सैन्य आणि रजाकारांनी बंगाली महिलांना पाकिस्तानी लष्कराच्या छावण्यांमध्ये लैंगिक गुलाम म्हणूनही ठेवले होते. 'वूमन मीडिया सेंटर'च्या 'वूमन अंडर सीज प्रोजेक्ट' या अमेरिकेच्या संस्थेने अहवाल दिला की, ८ वर्षांच्या मुलींपासून ते ७५ वर्षांपर्यंतच्या महिलांना पाकिस्तानी लष्करी छावण्यांमध्ये लैंगिक गुलाम म्हणून ठेवले जात होते आणि त्यांच्यावर दररोज अनेक वेळा बलात्कार केले जात होते. बलात्कार पीडितांवर उशिरा गर्भपात करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्र आणि आंतरराष्ट्रीय नियोजित पालकत्व महासंघाने ऑस्ट्रेलियन डॉक्टर जेफ्री डेव्हिस यांना बांगलादेशात पाठवले होते.
