नकली पनीर ओळखा: आरोग्यासाठी धोकादायक, सोपे घरगुती चाचण्या

पनीर कोणाला आवडत नाही? विशेषतः मुलांना पनीर आणि त्यापासून बनवलेले पदार्थ खूप आवडतात. याच कारणामुळे बाजारात मोठ्या प्रमाणात नकली पनीर आले आहे. खऱ्या पनीरची किंमत जास्त असल्याने, दुकानात १०० ते २००-२५० रुपयांना मिळणारे पनीर बहुतेक नकली असते. Zomato Hyperpure द्वारे रेस्टॉरंट्सना 'अ‍ॅनालॉग पनीर' म्हणजेच 'नकली पनीर' पुरवले जात असल्याचा गंभीर आरोप आहे. वेबसाइटवर या उत्पादनाला 'अ‍ॅनालॉग पनीर' असे स्पष्टपणे नमूद केले असले तरी, ते टिक्का आणि पनीर ग्रेव्ही सारख्या पदार्थांसाठी योग्य असल्याचे प्रचारात्मक म्हटले जाते. हे पनीर खाल्ल्याने प्राणघातक आजार होऊ शकतात किंवा गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. 

सुमित बेहल यांनी सोशल मीडियावर हा मुद्दा उपस्थित केल्याने 'नकली पनीर' वाद निर्माण झाला आहे. "भारतात पनीर पदार्थ खूप आवडतात आणि रेस्टॉरंट्स कोणतीही सूचना न देता वनस्पती तेलापासून बनवलेले नकली पनीर विकतात. विविध पनीर पदार्थ खाल्ल्याने जंक फूडपेक्षा आरोग्यदायी अन्न खात आहात असा भ्रम निर्माण केला जातो. पण हे अत्यंत धोकादायक आहे," असे ते म्हणाले. 

अ‍ॅनालॉग पनीर म्हणजे सिंथेटिक पनीर. हे दह्यापासून बनवले जाते. या नकली पनीरमध्ये दुधाऐवजी वनस्पतीजन्य चरबी आणि स्टार्चसारखे घटक असतात. Zomato Hyperpure च्या वेबसाइटवर, हे कमी चरबीच्या दुधापासून आणि वनस्पती तेलापासून बनवले जाते, दुधातील चरबी वनस्पतीजन्य चरबीने बदलली जाते असे म्हटले आहे. रेस्टॉरंट्स अ‍ॅनालॉग पनीर वापरण्याचे मुख्य कारण म्हणजे कमी किंमत. खऱ्या पनीरची किंमत सुमारे ₹४५० प्रति किलो असते, तर हे २०० रुपयांच्या आसपास मिळते.
 
घरी आणलेले पनीर नकली आहे की खरे हे ओळखण्याचे सोपे मार्ग आहेत...
 १. घटक तपासा: नेहमी लेबल्स काळजीपूर्वक वाचा. खऱ्या पनीरमध्ये फक्त दूध आणि आम्ल (जसे की व्हिनेगर) घटक असावेत. अ‍ॅनालॉग पनीरमध्ये सामान्यतः वनस्पतीजन्य तेल आणि स्टार्च असते.

२. घरगुती चाचण्या करा:
– डाळ चाचणी: पनीर उकळा आणि थोडे डाळ पीठ घाला; १० मिनिटांनंतर पाणी फिकट लाल झाले तर त्यात युरिया असू शकते.

– मीठ चाचणी: उकडलेल्या पनीरवर थोडे मीठ घाला. ते निळे झाले तर त्यात स्टार्च असते.

३. पोत आणि चव लक्षात घ्या: खरे पनीर दाबल्यावर भुसभुशीत होते आणि त्याला दुधाचा सुगंध येतो. अ‍ॅनालॉग पनीर चावल्यावर रबरीसारखे किंवा आंबट लागते.

४. किमतीबाबत सावधगिरी बाळगा: जर किंमत खूपच कमी वाटत असेल - अ‍ॅनालॉग पनीर खऱ्या पनीरपेक्षा कमी किमतीत विकले जाते - तर सावधगिरी बाळगा.
 
गुणवत्तेची काळजी घेणाऱ्यांसाठी, घरी पनीर बनवणे हा एक चांगला पर्याय आहे. दूध आणि लिंबाचा रस किंवा व्हिनेगरसारख्या आम्लाने ते बनवणे सोपे आहे.