Aadhaar Card: आधार कार्ड तुमच्यासाठी किती महत्त्वाचे आहे?, सर्व माहिती जाणून घ्या

Image Credit: Our own

Aadhaar Card: आधार (Aadhaar) हा भारतीय नागरिकांना जारी केलेला 12 अंकी अद्वितीय ओळख क्रमांक आहे. सरकारी लाभ, अनुदाने, आर्थिक सेवा आणि इतर महत्त्वाच्या सेवांमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी हे आवश्यक आहे.

आधार (Aadhaar) म्हणजे काय?

युनिक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया (UIDAI) ची स्थापना 2016 मध्ये भारतीय नागरिकांना ओळखण्यासाठी आधार कार्यक्रम, एक अद्वितीय क्रमांक प्रदान करण्यासाठी करण्यात आली. UIDAI आधार कार्ड जारी करते, लोकसंख्याशास्त्रीय आणि बायोमेट्रिक माहिती संकलित करते आणि सरकारी लाभ आणि सबसिडी प्रदान करते. आधार कार्ड ओळख आणि पत्त्याचा पुरावा म्हणूनही काम करू शकते. आयकर रिटर्न भरण्यासाठी आधार क्रमांक पॅनशी (Pan) जोडणे अनिवार्य आहे.

आधार (Aadhaar) बद्दल अधिक माहिती

बँक खाती उघडण्यासाठी, कर्जासाठी अर्ज करण्यासाठी आणि सरकारी अनुदान प्राप्त करण्यासाठी ओळखीचा आणि पत्त्याचा पुरावा म्हणून वापरला जाणारा सरकारी दस्तऐवज. तुम्ही 14 जून 2025 पर्यंत आधार कार्डसाठी ओळखीचा पुरावा (POI) आणि पत्त्याचा पुरावा (POA) कागदपत्रे कोणत्याही शुल्काशिवाय सबमिट करू शकता.

आधार कार्डमध्ये (Aadhaar card) काय आहे?

Demographics माहिती

A) नाव

B) जन्म/वय

C) पत्ता

D) EID- नावनोंदणी क्रमांक

E) बारकोड, बायोमेट्रिक माहिती

F) पोर्ट्रेट

G) आयरिस स्कॅन (दोन्ही डोळे)

H) फिंगरप्रिंट (सर्व दहा बोटे)

आधार नोंदणी केंद्र (Aadhaar Enrollment Center)

UIDAI वेबसाइटवर अर्जदार आधार नोंदणी आणि कायमस्वरूपी नोंदणी केंद्रांबद्दल माहिती मिळवू शकतात. यामध्ये राज्य व शहरानुसार सध्याच्या नोंदणी केंद्रांची यादी देण्यात आली आहे. विद्यमान आधार नोंदणी केंद्रे शोधण्याबाबत तपशीलवार मार्गदर्शन येथे मिळू शकते.

आधार तपशील ऑनलाइन कसा अपडेट करायचा?

तुमच्या आधार तपशीलांमध्ये काही त्रुटी असल्यास, तुम्ही अर्ज सबमिट केल्यानंतर माहिती बदलण्यासाठी UIDAI वेबसाइटला भेट देऊन त्यांना अपडेट करू शकता किंवा दुरुस्त करू शकता. लोकसंख्याशास्त्रीय डेटा आणि बायोमेट्रिक तपशील देखील येथे अद्यतनित केले जाऊ शकतात.

आधार कार्डला मोबाईल नंबर कसा जोडायचा?

मोबाईल नंबर आधार कार्डशी लिंक करणे आवश्यक आहे. आधार सेवांचा लाभ घेण्यासाठी आणि आधार कार्डमध्ये बदल/अपडेट तपशील करण्यासाठी दुहेरी प्रमाणीकरण आवश्यक आहे. तुमच्या नोंदणीकृत मोबाईल नंबरवर एक OTP पाठवला जाईल. या आधारावर आपण पुढे जायला हवे. तुमचा मोबाईल नंबर जोडण्यासाठी, तुम्हाला कायम आधार केंद्राला भेट द्यावी लागेल आणि तुमच्या कार्डमध्ये जोडण्यासाठी अर्ज करावा लागेल.

E-आधार कार्ड म्हणजे काय?

आधार कार्डची इलेक्ट्रॉनिक प्रत आहे आणि ती कार्डच्या भौतिक प्रतीच्या जागी वापरली जाऊ शकते. हे सर्वत्र स्वीकृत आहे आणि UIDAI वेबसाइटवरून डाउनलोड केले जाऊ शकते. ई-आधार (E-Aadhaar) PDF स्वरूपात आहे आणि पासवर्ड संरक्षित आहे. तुमच्या आधारची मुखवटा घातलेली प्रत डाउनलोड करण्याचा पर्याय देखील आहे, जो तुमचा आधार क्रमांक लपवतो.

M आधार (M-Aadhaar)

आधार कार्ड आणि त्याच्याशी संबंधित सेवा अधिक सार्वत्रिकपणे उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने, UIDAI ने Android उपकरणांसाठी M आधार हे मोबाईल ॲप लाँच केले आहे. यामध्ये ॲप वापरकर्त्यांची आधार माहिती डिजिटल स्वरूपात असते. प्रवासादरम्यान त्याचा वापर करता येत नाही. वापरकर्ते त्यांच्या ॲपवर जास्तीत जास्त 3 प्रोफाइल जोडू शकतात आणि त्यांचे बायोमेट्रिक्स लॉक करणे आणि आधारसाठी त्यांचे ई-केवायसी ऍक्सेस करणे यासारख्या विविध सेवा व्यवस्थापित करू शकतात.

आधार ओवरव्यू (Aadhaar Overview): आधारबद्दल महत्त्वाच्या तपशीलांची यादी

आधारचा (Aadhar) उद्देश काय आहे?

आधार हा 12-अंकी एक अनन्य क्रमांक आहे जो प्रत्येक भारतीय रहिवाशाच्या ओळखीचा सार्वत्रिकपणे स्वीकारलेला पुरावा म्हणून काम करतो.

सरकारी लाभ आणि अनुदानांचे वितरण सुलभ करण्यात मदत करते. हे सुनिश्चित करते की दावेदारांना समर्थन दिले जाते आणि फसवणूक कमी होते.

आधार बँक खाते उघडणे आणि वित्तीय सेवांमध्ये प्रवेश करणे सोपे करते. यामुळे ग्रामीण भागातील जनतेला विविध सुविधा मिळण्यासही मदत होते.

हे पॅनशी आधार लिंक करून आयकर भरणे सोपे करते, जे करदात्यांना अनिवार्य आहे.

आधार सेवा, मोबाइल कनेक्शन आणि ऑनलाइन बँकिंगसाठी डिजिटल प्रमाणीकरण सक्षम करते.

हे अचूक लोकसंख्याशास्त्र डेटा प्रदान करते आणि डेटा-चालित धोरणे विकसित करण्यात मदत करते.

आधार कार्ड पात्रता

अर्जदार भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे.

अर्जदार हा देशातील अनिवासी भारतीय (NRI) निवासी आहे.

अर्जदार OSI कार्डधारक असले पाहिजेत, त्यांच्याकडे वैध परदेशी पासपोर्ट असणे आवश्यक आहे आणि गेल्या 12 महिन्यांत किमान 182 दिवस भारतात राहिलेले असावे.

अफगाणिस्तान, बांगलादेश आणि पाकिस्तानमधील अल्पसंख्याक समुदायांना (हिंदू, बौद्ध, शीख, जैन, पारशी आणि ख्रिश्चन) दीर्घकालीन व्हिसा असलेले परदेशी पासपोर्ट धारक.

अर्जदार नेपाळ किंवा भूतानचा नागरिक असावा.

इतर निवासी विदेशी जे मागील वर्षात किमान 182 दिवस भारतात राहिले आहेत.

भारतीयांसाठी आधार कार्ड: भारतात राहणाऱ्या भारतीयांसाठी आधारसाठी अर्ज करणे सोपे आहे. शिवाय, भारत सरकारच्या नियमांनुसार, आता आयकर रिटर्न भरण्यासाठी तुमचा आधार पॅनशी लिंक करणे अनिवार्य आहे.

अल्पवयीन मुलांसाठी आधार कार्ड

18 वर्षांखालील अल्पवयीन मुले किंवा भारतातील नागरिकही आधारसाठी अर्ज करू शकतात. तथापि, मुलाच्या पालकांना त्यांची ओळख आणि पत्त्याच्या पुराव्यासह आवश्यक तपशील प्रदान करावे लागतील. अगदी नवजात बालकही आधारसाठी अर्ज करू शकतात. त्यांना त्यांचे बायोमेट्रिक्स प्रथम वयाच्या पाच वर्षानंतर, नंतर 15 वर्षानंतर अपडेट करावे लागतील.

NRI साठी आधार

अनिवासी भारतीय आधार कार्डसाठी अर्ज करू शकतात. तथापि, आधारसाठी अर्ज करण्यासाठी, अनिवासी भारतीयांकडे वैध भारतीय पासपोर्ट असणे आवश्यक आहे.

आधार कार्डसाठी आवश्यक कागदपत्रे

आधार कार्ड नोंदणी प्रक्रियेसाठी ओळख, पत्ता, वय आणि इतर आवश्यक पुरावे प्रदान करणे आवश्यक आहे. खालील कागदपत्रांची सूची आहे जी तुम्ही या प्रत्येक प्रकरणात नोंदणी प्रक्रियेसाठी प्रदान करू शकता.

ओळखीचा पुरावा (पॉलिसी ओळखीचा पुरावा)

पासपोर्ट

नरेगा जॉब कार्ड

शेतकरी फोटो पासबुक

पेन्शनरचे फोटो ओळखपत्र

शिधापत्रिका

ECHS/CGHS फोटो कार्ड

मतदार ओळखपत्र

सरकारने दिलेले फोटो ओळखपत्र

टपाल विभागाने जारी केलेले नाव आणि चित्र असलेले पत्ता कार्ड

पॅन कार्ड

पत्ता पुरावा

बँक स्टेटमेंट

बँकेच्या लेटरहेडवर फोटोसह स्वाक्षरी केलेले पत्र

PSU द्वारे जारी केलेले सरकारी फोटो ओळखपत्र किंवा सेवा फोटो ओळखपत्र

टपाल विभागाकडून फोटोसह पत्ता कार्ड

मान्यताप्राप्त शैक्षणिक संस्थेने लेटरहेडवर फोटोसह स्वाक्षरी केलेले पत्र

मालमत्ता कराची पावती (एक वर्षापेक्षा जुनी नसावी)

गॅस कनेक्शन बिल (तीन महिन्यांपेक्षा जुने नसावे)

वाहन नोंदणी प्रमाणपत्र

शिधापत्रिका

पासपोर्ट

वयाचा पुरावा

खालील कागदपत्रे वय प्रमाणपत्र म्हणून वापरली जाऊ शकतात

पासपोर्ट

पॅन कार्ड

सरकारी विद्यापीठ किंवा मंडळाने जारी केलेले मार्कशीट

एसएससी प्रमाणपत्र

राज्य/केंद्रीय पेन्शन पेमेंट ऑर्डर

जन्म प्रमाणपत्र

लेटरहेडवर गट अ राजपत्रित अधिकाऱ्याने जारी केलेले जन्मतारखेचे प्रमाणपत्र आणि दस्तऐवज.

नात्याचा पुरावा

खालील कागदपत्रे कुटुंबाच्या प्रमुखाशी नातेसंबंधाचा पुरावा म्हणून वापरली जाऊ शकतात:

पीडीएस कार्ड

केंद्र/राज्य सरकारने जारी केलेले कौटुंबिक पात्रता दस्तऐवज

मनरेगा रोजगार कार्ड

नगरपालिका किंवा स्थानिक सरकारने जारी केलेले जन्म नोंदणी किंवा जन्म प्रमाणपत्र

UIDAI म्हणजे काय?

एक वैधानिक प्राधिकरण, भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण (UIDAI) ची स्थापना आधार (आर्थिक आणि इतर अनुदानांचे लक्ष्यित वितरण, लाभ आणि सेवा) अधिनियम, 2016 अंतर्गत करण्यात आली. UIDAI ची स्थापना भारत सरकारने जानेवारी 2009 मध्ये इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या अंतर्गत केली होती. आधार हा सर्व भारतीय रहिवाशांना दिलेला 12-अंकी ओळख क्रमांक आहे.

UIDAI चे वैशिष्ट्ये

आधार हे UIDAI द्वारे व्युत्पन्न केलेल्या मूलभूत लोकसंख्याशास्त्र आणि बायोमेट्रिक डेटाशी जोडलेले आहे, जे सर्व भारतीय रहिवाशांना दिले जाते.

UIDAI आधार क्रमांक जारी करणे, अपडेट करणे आणि प्रमाणीकरण करण्यासाठी धोरणे तयार करते.

UIDAI सुरक्षितपणे जनसांख्यिकी माहिती आणि एकत्रित बायोमेट्रिक्सचा केंद्रीकृत डेटाबेस राखते.

हे भागीदारी डेटाबेसशी आधार क्रमांक लिंक करण्यासाठी सुरक्षित आणि सुव्यवस्थित सेवा देऊ शकते.

UIDAI विविध सेवांसाठी आधार धारकांची ओळख प्रमाणित करण्यासाठी एजन्सींना ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म प्रदान करते.

आधार नोंदणी कशी करावी?

आधार अर्जाची प्रक्रिया कोणत्याही अधिकृत आधार नोंदणी केंद्र/कायम नावनोंदणी केंद्रातून मिळू शकते. सध्याच्या आधार नोंदणी केंद्रांची अद्ययावत यादी UIDAI वेबसाइटवर पाहता येईल.

नोंदणी सुलभ करण्याच्या प्रयत्नात, UIDAI ने 10,000 हून अधिक पोस्ट ऑफिस आणि बँक शाखांना कायमस्वरूपी नोंदणी केंद्रे म्हणून काम करण्यासाठी अधिकृत केले आहे.

आधार कार्ड स्वीकारले नाही तर?

स्टेप 1: आधार नोंदणी केंद्र शोधण्यासाठी आधारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या

स्टेप 2: फॉर्ममध्ये आवश्यक तपशील प्रविष्ट करा

स्टेप 3: आवश्यक कागदपत्रे सबमिट करा.

स्टेप 4: अर्जदारांना त्यांचे बायोमेट्रिक्स (फिंगरप्रिंट आणि बुबुळ स्कॅन) प्रदान करावे लागतील.

स्टेप 5: अर्जदारांनी नावनोंदणी पोचपावती स्लिप प्राप्त करणे आवश्यक आहे.

स्टेप 6: अर्जदाराला नोंदणीकृत पत्त्यावर आधार कार्ड प्राप्त होईल.

स्टेप 7: आधार नोंदणी ही एक ऐच्छिक सेवा आहे जी मोफत दिली जाते.

बाल आधार नोंदणीसाठी स्टेप्स

स्टेप 1: जवळचे नोंदणी केंद्र शोधण्यासाठी UIDAI वेबसाइटला भेट द्या

स्टेप 2: मुलाच्या जन्म प्रमाणपत्राच्या प्रतीसह नोंदणी केंद्राला भेट द्या.

स्टेप 3: मुलाच्या पालकांपैकी एकाला पडताळणीसाठी आधार क्रमांक द्यावा लागेल आणि मुलाचा आधार पालकांच्या आधारशी लिंक केला जाईल.

स्टेप 4: अर्जदाराने बाल आधार अर्जामध्ये सर्व संबंधित तपशील आणि मोबाइल नंबर भरावा लागेल ज्यासाठी त्याला बाल आधारमध्ये नोंदणी करायची आहे.

स्टेप 5: मुलाचे किंवा अल्पवयीन व्यक्तीचे छायाचित्र घेतले जाते आणि जर मुल पाच वर्षांपेक्षा कमी असेल तर बायोमेट्रिक्सची नोंद केली जात नाही.

स्टेप 6: वरील स्टेप पूर्ण केल्यानंतर, एक पोचपावती दिली जाईल.

स्टेप 7: अर्जात नमूद केलेल्या मोबाईल नंबरवर सत्यापन एसएमएस पाठवल्यानंतर, बाल आधार विशिष्ट पत्त्यावर पाठविला जाईल.

आधार अपडेट कसे करायचे?

आधार नोंदणी केंद्र किंवा ऑनलाइनद्वारे अपडेट केले जाऊ शकते.

नाव, वय, जन्मतारीख, मोबाईल नंबर, पत्ता, फोटो इत्यादी तपशील बदलता येतील.

बायोमेट्रिक आधार डेटा बदला; बुबुळ, फिंगरप्रिंट

अर्जदार ऑनलाइन माध्यमातून त्यांचा पत्ता अपडेट करू शकतात, परंतु बायोमेट्रिक डेटासह, इतर लोकसंख्याशास्त्रीय डेटा नोंदणी केंद्रांना भेट देऊन सुधारित करावा लागेल.

कागदपत्रांशिवाय आधारसाठी अर्ज कसा करावा?

UIDAI च्या आधार नोंदणी फॉर्मनुसार, तुमच्याकडे आवश्यक कागदपत्रे नसल्यास, खाली दिलेल्या आधार कार्डसाठी अर्ज करण्याचे दोन भिन्न मार्ग आहेत:

कुटुंब प्रमुख (HoF) आधारित अर्ज: या नोंदणी प्रक्रियेअंतर्गत, कुटुंब प्रमुख (आधार धारक) अर्जदाराशी त्याचे/तिचे नाते सिद्ध करणारी कागदपत्रे सादर करू शकतात. या तपशीलांची पडताळणी केल्यानंतर, अर्जदाराच्या नोंदणीमध्ये सुधारणा केली जाईल.

परिचयकर्ता आधारित अर्ज: अर्जदाराकडे ओळख किंवा पत्त्याची वैध कागदपत्रे नसतील अशा प्रकरणांमध्ये, निबंधकाने नियुक्त केलेला परिचयकर्ता नोंदणी प्रक्रियेत मदत करू शकतो. ते आधार नोंदणी केंद्रावर येऊन तुम्हाला आधारसाठी अर्ज करण्यास मदत करू शकतात.

आधार अर्जाची स्थिती कशी तपासायची?

UIDAI च्या अधिकृत वेबसाइटवर जा

क्रेडेन्शियल्स वापरून पोर्टलवर लॉग इन करा.

'My Aadhaar' विभागांतर्गत 'Application Status' वर क्लिक करा

नोंदणी क्रमांक आणि नोंदणीची वेळ प्रविष्ट करा.

कॅप्चा सत्यापन कोड प्रविष्ट केल्यानंतर, 'स्थिती' वर क्लिक करा

आधार कार्ड डाउनलोड/प्रिंट कसे करावे?

आधार अर्ज सादर करणे सोपे करण्यासाठी, इलेक्ट्रॉनिक स्टोरेज आणि आधार तपशील पुनर्प्राप्त करण्याची व्यवस्था UIDAI द्वारे करण्यात आली आहे. ई-आधार म्हणून ओळखले जाणारे हे कार्ड पीडीएफ स्वरूपातही उपलब्ध आहे आणि ते UIDAI वेबसाइटवरून डाउनलोड केले जाऊ शकते.

वेबसाइटवर लॉग इन कसे करावे?

आधार क्रमांकासह

व्हर्च्युअल आयडी (व्हीआयडी) द्वारे

नावनोंदणी आयडी (EID) सह

आधार कार्ड पडताळणी

स्टेप 1: अधिकृत UIDAI वेबसाइटवर जा.

स्टेप 2: 'माय आधार' विभागात जा.

स्टेप 3: 'Verify Aadhaar Number' वर क्लिक करा. हा पर्याय 'आधार सेवा' विभागात आढळू शकतो.

स्टेप 4: आधार क्रमांक आणि कॅप्चा भरा.

स्टेप 5: 'Continue and Verify Aadhaar' वर क्लिक करा.

स्टेप 6: प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी पुढील पृष्ठावर दिलेल्या चरणांचे अनुसरण करा.

तपशील जुळत नसल्यास, तुम्ही टोल फ्री क्रमांक 1947 वर UIDAI शी संपर्क साधू शकता.

पॅनशी आधार लिंक कसे करावे?

आयकर रिटर्न भरताना व्यक्तींनी त्यांचा पॅन (कायम खाते क्रमांक) आधारशी (युनिक आयडेंटिफिकेशन नंबर) लिंक करणे अनिवार्य आहे. भारत सरकार आयकर कायद्याच्या कलम 133AA(2) चे पालन करत आहे. आधार-पॅन लिंकिंग फाइलिंग वेबसाइटद्वारे किंवा एसएमएसद्वारे आधार क्रमांक आणि पॅन लिंक करून केले जाऊ शकते.

आधार पीव्हीसी कार्ड

UIDAI ने आधार PVC कार्ड नावाचा नवीन फॉरमॅट सादर केला आहे. टिकाऊ आणि सहज पोर्टेबल असण्याव्यतिरिक्त, नवीन PVC कार्ड अनेक सुरक्षा वैशिष्ट्यांसह येते. तुम्ही आधार क्रमांक, नोंदणी आयडी किंवा व्हर्च्युअल आयडी वापरून आधार पीव्हीसी कार्ड ऑनलाइन ऑर्डर करू शकता. आधार PVC कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी 50 रुपये शुल्क भरावे लागेल. नवीन कार्ड स्पीड पोस्टद्वारे नोंदणीकृत पत्त्यावर पाठवले जाईल.

पत्त्याच्या योग्य पुराव्याशिवाय आधार कार्ड कसे अपडेट करायचे?

नवीन शहरात जाताना किंवा पत्ता बदलताना, विशेषतः लग्नानंतर, पत्त्याचा पुरावा मिळवणे थोडे कठीण असते. मात्र, कोणत्याही पालकत्वाच्या दस्तऐवजाची गरज न पडता आधार कार्डवरील पत्ता बदलण्याची शक्यता आहे. हा एक उपलब्ध पत्ता पुरावा आहे.

हे काम ॲड्रेस व्हेरिफायरने दिलेल्या आधार ॲड्रेस व्हेरिफिकेशन लेटरद्वारे केले जाऊ शकते. सत्यापनकर्त्याचा पत्ता आधार कार्डमध्ये समाविष्ट केला जाईल, कोणतेही अतिरिक्त वैयक्तिक तपशील सामायिक केले जाणार नाहीत. जर एखादा नातेवाईक, मित्र, कुटुंबातील सदस्य किंवा तुमचा घरमालक या उद्देशासाठी त्यांची कागदपत्रे देण्यास तयार असेल तर ही प्रक्रिया सोपी आहे.

बँक खात्याशी आधार लिंक कसे करावे?

रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने 2017 मध्ये सर्व बँक खाती आधारशी लिंक करण्याचे निर्देश दिले होते. मात्र, सर्वोच्च न्यायालयाच्या 2018 च्या निर्णयानंतर आता बँक खात्याशी आधार लिंक करणे बंधनकारक नाही. हे करायचं असेल तर आत्ताच करा...

इंटरनेट बँकिंगद्वारे तुम्ही बँक खात्याशी आधार लिंक करू शकता.

बँकेचे मोबाईल ॲप वापरताना

मदतीसाठी जवळच्या बँकेच्या शाखेला भेट द्या,

यासाठी एटीएम वापरा,

एसएमएस सेवा वापरा,

आणि लिंकेजसाठी तुमचा मोबाईल नंबर वापरा.

बायोमेट्रिक माहिती सुरक्षा

आधार हा भारतीय नागरिकांसाठी ओळख आणि पत्त्याचा महत्त्वाचा पुरावा म्हणून काम करतो, सरकारी-संबंधित सेवांमध्ये प्रवेश करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतो. तुमच्या आधारची सुरक्षा वाढवण्यासाठी, UIDAI ने तुमचा बायोमेट्रिक डेटा ऑनलाइन लॉक किंवा अनलॉक करण्याचा पर्याय दिला आहे. UIDAI च्या अधिकृत वेबसाइटद्वारे तुम्ही तुमचा आधार बायोमेट्रिक डेटा सुरक्षित करू शकता. किंवा तुम्ही आधार मोबाईल ॲप वापरून तुमचा आधार बायोमेट्रिक डेटा सुरक्षित ठेवू शकता.

ई-आधार म्हणजे काय?

युनिक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया (UIDAI) ई-आधार जारी करते, जे भौतिक आधार कार्डची डिजिटल आवृत्ती म्हणून काम करते. या इलेक्ट्रॉनिक दस्तऐवजात आधार क्रमांक, छायाचित्र आणि वैयक्तिक लोकसंख्या तपशीलांसह आवश्यक माहिती आहे. त्याची कायदेशीर वैधता भौतिक कार्डासारखीच आहे. ई-आधारमध्ये पोर्टेबिलिटी, सुविधा आहे आणि ती सर्वत्र सहज स्वीकारली जाते.

आधार व्हर्च्युअल आयडी म्हणजे काय?

आधार व्हर्च्युअल आयडी हा १६ शब्दांचा तात्पुरता कोड आहे. हा देखील आधार क्रमांकाचा पर्याय आहे, जो आधार क्रमांकाच्या विरोधात बनविला जातो. सर्व प्रकरणांमध्ये मूळ आधार कार्ड मिळविण्यासाठी व्हर्च्युअल आयडी वापरता येत नाही. अर्जदार त्यांच्या आधार क्रमांकासाठी फक्त एक व्हर्च्युअल आयडी तयार करू शकतात, जो अर्जदार त्याला पाहिजे तितक्या वेळा तयार करू शकतो.

आधार प्रमाणीकरण म्हणजे काय?

कार्डधारकांना सेवा प्रदात्यांकडील सेवा आणि फायदे मिळविण्यासाठी सक्षम करण्यासाठी, व्यक्तीने त्याचे/तिचे आधार तपशील सत्यापनासाठी UIDAI कडे सबमिट करणे आवश्यक आहे. या प्रक्रियेला आधार प्रमाणीकरण म्हणतात. अनेक सेवा प्रदात्यांसाठी, आधार हे एक महत्त्वाचे ई-केवायसी दस्तऐवज आहे ज्याद्वारे वापरकर्ते लाभ घेऊ शकतात. ई-केवायसी वापरकर्त्यांची ओळख सत्यापित करण्यात सरकारला मदत करते.

आधार क्रमांक सेवा प्रदात्यांना सुरक्षित माध्यमातून प्रदान केल्यास, काही मिनिटांत प्रक्रिया पूर्ण होईल. हे दीर्घ प्रतीक्षा कालावधी काढून टाकते. बेस पूर्णपणे सुरक्षित आहे. UIDAI फक्त छेडछाड-प्रूफ डिजिटल रेकॉर्ड सामायिक करत असल्याने, हे रेकॉर्ड खोटे केले जाऊ शकत नाहीत किंवा सेवा प्रदात्याच्या आणि आधार धारकाच्या संमतीशिवाय वापरले जाऊ शकत नाहीत. OTP पावती किंवा बायोमेट्रिक्सच्या स्वरूपात आधार धारकाकडून स्पष्ट संमती घेतल्यानंतर, UIDAI सेवा प्रदात्यांसह सामग्री-आधारित माहिती सामायिक करते. UIDAI द्वारे सामायिक केलेली माहिती वैध आणि व्यवहारात गुंतलेल्या लोकांना मान्य आहे. यात सत्यापित डेटा आहे आणि खर्च अनुकूल आहे. पेपरलेस असलेल्या या ऑनलाइन प्रक्रियेला अधिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे.

हे लक्षात ठेवा

UIDAI आधार-बँक खाते लिंकिंग स्थिती सक्षम करेल.

आधार पडताळणीसाठी गेल्या सहा महिन्यांत केलेल्या विनंत्यांचा मागोवा घेणे किंवा त्यांचे पुनरावलोकन करणे सोयीचे आहे.

आधार सुरक्षा वाढवण्यासाठी वापरकर्त्याचा आधार क्रमांक लिंक करण्यासाठी आधार व्हर्च्युअल आयडी तयार करा किंवा मिळवा.

आधार कार्ड UIDAI च्या अधिकृत वेबसाइटवरून ऑनलाइन मिळवता येते.

नोंदणी केल्यानंतर, वापरकर्ते त्यांच्या आधार कार्डची स्थिती तपासू शकतात.

आधार नोंदणी केंद्र किंवा UIDAI ऑनलाइन पोर्टलद्वारे अपडेट केला जाऊ शकतो.

जर एखाद्या व्यक्तीने तिचा आधार क्रमांक (UID) किंवा नोंदणी आयडी (EID) गमावला किंवा विसरला, तर तो ऑनलाइन पोर्टलद्वारे सहजपणे पुनर्प्राप्त केला जाऊ शकतो.

आधार अपडेट करताना या गोष्टी लक्षात ठेवा

मोठ्या अक्षरात फॉर्म भरा.

नावापुढे मिस्टर, मिसेस किंवा मिस असे नमस्कार वापरू नयेत.

फॉर्म मातृभाषा किंवा इंग्रजीमध्ये भरता येईल.

त्यांना त्यांचा सध्याचा मोबाईल क्रमांक द्यावा लागेल.

आधार कार्ड कोणत्या पत्त्यावर पोहोचवायचे आहे ते स्पष्ट असावे.

अर्जासोबत, व्यक्तींनी त्यांची आवश्यक कागदपत्रे देखील सादर करणे आवश्यक आहे.

कालबाह्य झालेले कोणतेही कागदपत्र सादर केल्यास अर्ज नाकारला जाईल.

व्यक्तींनी खात्री केली पाहिजे की त्यांनी अचूक माहिती दिली आहे.

आधार नवीन सेवा

युनिक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया (UIDAI) ने 24X7 IVR (इंटरएक्टिव्ह व्हॉईस रिस्पॉन्स) सेवा सुरू केली आहे. जेथे व्यक्ती आधारशी संबंधित कोणत्याही सेवेसाठी टोल-फ्री क्रमांक 1947 वर कॉल करू शकतात.

IVR सेवा सोमवार ते शनिवार सकाळी 07:00 ते रात्री 11:00 आणि रविवारी सकाळी 08:00 ते संध्याकाळी 05:00 पर्यंत उपलब्ध आहे.

26 जानेवारी, 15 ऑगस्ट आणि 2 ऑक्टोबर या तीन राष्ट्रीय सुट्ट्यांवर ते उपलब्ध होणार नाही.

आधार कार्डचे फायदे

भारत सरकार प्रत्येक भारतीय नागरिकाला आधार क्रमांक प्रदान करते, जो देशातील ओळखीचा सार्वत्रिक पुरावा म्हणून काम करतो. आधार कार्डशी संबंधित विविध फायदे खालीलप्रमाणे आहेत.

ओळख पडताळणी (Identity Verification): आधार हे सरकारी आणि गैर-सरकारी संस्थांद्वारे स्वीकारले जाणारे व्यापकपणे ओळखले जाणारे ओळखपत्र आहे. हा नागरिकत्वाचा दस्तऐवज नसला तरी त्यात कार्डधारकाचा फोटो आणि बोटांचे ठसे आणि बुबुळ स्कॅन यांसारखा महत्त्वाचा बायोमेट्रिक डेटा असतो. कार्डमध्ये एक क्यूआर कोड देखील आहे ज्यामुळे त्यात असलेली माहिती सहज तपासता येते.

पत्त्याचा पुरावा: आधार कार्डमध्ये कार्डधारकाचा निवासी पत्ता असतो, जो विविध सरकारी आणि गैर-सरकारी पडताळणी प्रक्रियेसाठी निवासाचा मौल्यवान पुरावा म्हणून वापरला जाऊ शकतो. शेअर बाजारातील गुंतवणूक, म्युच्युअल फंड, गृहनिर्माण, वैयक्तिक कर्ज, क्रेडिट कार्ड यांसारखी आर्थिक उत्पादने आणि आयकर रिटर्न भरणे यासारख्या वित्तीय सेवांसाठी अर्ज करताना हा वास्तव्याचा वैध पुरावा मानला जातो.

सरकारी सबसिडी: विविध सरकारी योजनांतर्गत सबसिडीचा लाभ घेण्यासाठी, व्यक्तींनी त्यांची बँक खाती आधारशी लिंक करणे आवश्यक आहे. हे सुनिश्चित करते की PAHL, अटल पेन्शन योजना, रॉकेल, शाळा आणि अन्न यांसारख्या सबसिडी थेट लिंक केलेल्या बँक खात्यात जमा केल्या जातात.

बँक खाते उघडण्यासाठी पॅन (कायम खाते क्रमांक) सोबत आधार हे महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. तुमचे बँक खाते आधारशी लिंक करणे बंधनकारक नसले तरी अनेक बँकांना आता जन धन खात्यांसह खाते उघडण्यासाठी फक्त आधार कार्ड आणि पॅन आवश्यक आहे.

Income Tax Compliance: आयकर विभागाने आधार कार्ड पॅनशी लिंक करणे अनिवार्य केले आहे. आयकर भरण्यासाठी आणि रिटर्न भरण्यासाठी आधार आवश्यक आहे; अन्यथा, करदात्याच्या रिटर्न अर्जावर प्रक्रिया केली जाणार नाही.

मोबाईल फोन कनेक्शन: फोन कनेक्शन देताना जवळपास सर्व दूरसंचार कंपन्या ओळख आणि पत्त्याचा वैध पुरावा म्हणून आधार स्वीकारतात. आधार प्रदान केल्याने फोन कनेक्शन सक्रिय होण्यास वेग येईल.

गॅस कनेक्शन: नवीन गॅस कनेक्शनसाठी आधार नोंदणी आवश्यक आहे आणि पहल (DBTL) योजनेअंतर्गत सबसिडी प्राप्त करण्यासाठी विद्यमान कनेक्शनसाठी, व्यक्तींनी KYC पूर्ण करणे आवश्यक आहे आणि थेट अनुदान प्राप्त करण्यासाठी त्यांचे आधार त्यांच्या बँक खात्याशी लिंक करणे आवश्यक आहे.

म्युच्युअल फंड: आधार वापरून केलेली पूर्वीची ई-केवायसी प्रक्रिया आता कार्यान्वित नसली तरी, आधार म्युच्युअल फंड गुंतवणुकीसाठी खाते उघडण्याची प्रक्रिया सुलभ करते. तथापि, प्रति फंड प्रति वर्ष 50,000 रुपयांपेक्षा जास्त गुंतवणुकीसाठी, ही मर्यादा ओलांडण्यासाठी गुंतवणूकदाराकडून वैयक्तिक बायोमेट्रिक पडताळणी आवश्यक आहे.

आधार कार्डवर वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

१) आधार पीव्हीसी कार्डसाठी किती शुल्क आहे?

आधार PVC कार्डसाठी तुम्हाला 50 रुपये द्यावे लागतील.

२) ई-आधार QR कोडमध्ये कोणती माहिती समाविष्ट आहे?

आधार QR कोडमध्ये कार्डधारकाचे नाव, जन्मतारीख, छायाचित्र, लिंग (दिलेले असल्यास) आणि छुपा आधार क्रमांक यांसारखे लोकसंख्याशास्त्रीय तपशील असतात.

3) आधार कार्ड किती काळ वैध राहते?

आधार कार्ड आजीवन वैध आहे.

4) एका मोबाईल नंबरशी किती आधार कार्ड लिंक केले जाऊ शकतात?

मोबाइल क्रमांकाशी आधार कार्ड लिंक करण्यासाठी लिंकच्या संख्येवर मर्यादा नाही.

5) आयकर रिटर्न भरण्यासाठी आधारशी पॅन लिंक करणे अनिवार्य आहे का?

होय, वित्त कायद्याच्या नवीन तरतुदींनुसार, सर्व करदात्यांना त्यांचा पॅन आधारशी लिंक करणे अनिवार्य आहे.

६) नोंदणी केंद्रावर माझे तपशील अपडेट करताना मला मूळ कागदपत्रे सोबत ठेवावी लागतील का?

होय, तुम्हाला त्या सर्व कागदपत्रांच्या मूळ प्रती घ्याव्या लागतील ज्यांचे तपशील तुम्ही नोंदणी केंद्रावर अपडेट करत आहात.

7) माझे आधार कार्ड हरवले आहे. मला पुनर्मुद्रण मिळेल का?

होय, UIDAI ने 'ऑर्डर आधार रीप्रिंट' नावाची नवीन सेवा सुरू केली आहे. तुम्ही UIDAI वेबसाइट/M आधार ॲपद्वारे अर्ज करू शकता आणि 50 रुपयांच्या नाममात्र शुल्कात तुमच्या आधार पत्राची पुनर्मुद्रण मिळवू शकता.

8) मला इंटरनेट/mAadhaar ॲपवर प्रवेश नाही. मी ऑनलाइन सेवांमध्ये प्रवेश कसा करू शकतो?

तुम्ही तुमच्या नोंदणीकृत मोबाइल क्रमांकावरून 1947 वर एसएमएस पाठवून आधार एसएमएस सेवेसाठी साइन अप करू शकता. तुम्ही mAadhaar ॲपवर बायोमेट्रिक्स लॉक करणे/अनलॉक करणे, व्हर्च्युअल आयडी तयार करणे इ. यासारख्या वैशिष्ट्यांमध्ये आणि सेवांमध्ये ऑनलाइन प्रवेश करू शकता.

9) माझ्या सध्याच्या पत्त्याचा कोणताही कागदोपत्री पुरावा माझ्याकडे नाही. तरीही मी ते माझ्या आधारमध्ये अपडेट करू शकतो का?

होय, तुम्ही UIDAI वेबसाइटवर पत्ता पडताळणी पत्रासाठी अर्ज करून पत्ता पडताळणीद्वारे तुमचा पत्ता अपडेट करू शकता. हे आपल्या अर्ज पत्रासह सबमिट केले जावे.

10) ई-आधार आणि आधार कार्ड एकच आहेत का?

होय, आधार कार्ड आणि ई-आधार एकच आहेत. फरक एवढाच आहे की आधार कार्ड हे एक दस्तऐवज आहे जे UIDAI पोस्टद्वारे अर्जदाराला पाठवले जाते, तर ई-आधार ही डिजिटल आवृत्ती आहे, जी UIDAI वेबसाइटवरून डाउनलोड केली जाऊ शकते.

11) मला माझे नाव आधारमध्ये अपडेट करायचे आहे. सेल्फ सर्व्हिस रिनोव्हेशन पोर्टल (SSUP) द्वारे मी ते ऑनलाइन अपडेट करू शकतो का?

नाही, फक्त पत्ते SSUP द्वारे अपडेट केले जाऊ शकतात. नाव, जन्मतारीख, फोटो, मोबाईल नंबर इत्यादी अपडेट करण्यासाठी तुम्हाला कायमस्वरूपी नोंदणी केंद्रावर जाऊन तपशील अपडेट करावा लागेल.

12) माझा पहिला आधार अर्ज नाकारण्यात आला, मी पुन्हा अर्ज करू शकतो का?

साधारणपणे आधार अर्ज तांत्रिक/गुणवत्तेच्या कारणास्तव नाकारले जातात. तुम्हाला तुमच्या आधारसाठी पुन्हा अर्ज करण्याची परवानगी आहे.

13) अनिवासी भारतीयांना आधार कार्डसाठी अर्ज करण्याची परवानगी आहे का?

होय, वैध भारतीय पासपोर्ट असलेले अनिवासी भारतीय आधार कार्डसाठी अर्ज करू शकतात.

14) मी आवश्यक कागदपत्रे मेल करून आधारसाठी नोंदणी करू शकतो का?

नाही, तुम्हाला वैयक्तिकरित्या आधार नोंदणी केंद्राला भेट द्यावी लागेल कारण तुम्हाला तुमचे बायोमेट्रिक्स सबमिट करावे लागतील.

15) मला त्याच नोंदणी केंद्रावर जावे लागेल जिथे मी अपग्रेडसाठी आधी नोंदणी केली होती?

नाही, तुम्ही तुमच्या जवळच्या आधार नोंदणी अपडेट केंद्राला भेट देऊन तुमचे आधार कार्ड अपडेट करू शकता.