IQ नाही, EQ आहे महत्त्वाचा! जाणून घ्या भावनिक बुद्धिमत्ता वाढवण्याचे उपाय

'इतक्या बुद्धिमान व्यक्तीकडून असं वागण्याची अपेक्षा नव्हती,' किंवा 'इतक्या सक्षम व्यक्तीला आपल्या कुटुंबातील समस्या का सोडवता येत नाहीत?' तुम्हाला कधी असं वाटलं आहे का?

एका व्यक्तीची बुद्धिमत्ता (IQ - Intelligence Quotient) आणि त्याची भावनिक समज, म्हणजेच दुसऱ्यांना समजून घेण्याची क्षमता (EQ - Emotional Quotient) हे वेगवेगळे गुण आहेत. कोणीतरी अभ्यासात चांगला असेल, गणितात जलद असेल, चांगली स्मरणशक्ती असेल, तर ते त्याच्या चांगल्या IQचे लक्षण आहे. पण स्वतःला समजून घेणे, दुसऱ्यांबद्दल सहानुभूती बाळगणे, घाईत निर्णय न घेणे, आणि परिस्थितीनुसार समजून वागणे हे EQ (इमोशनल इंटेलिजन्स) चे मुख्य घटक आहेत. ज्यांच्याकडे चांगला EQ असतो, ते मोठ्या वादातूनही शांततेने समस्येचे समाधान शोधण्यात सक्षम असतात.

पण चांगल्या IQ असलेल्या लोकांचं EQ चांगलं असेलच असं नाही. काही उदाहरणे पाहूया

• कामात यशस्वी, पण नातेसंबंधात अयशस्वी:

एखादी सक्षम व्यक्ती आपल्या जोडीदाराचं बोलणं ऐकण्याचा धीर ठेवत नसेल, किंवा त्यांच्या गोष्टींना दुर्लक्ष करत असेल, तर अशा वागण्यामुळे त्यांच्या नात्यात अंतर वाढू शकतं.

• कार्यस्थळावर IQ चांगलं, पण EQ कमकुवत:

एखाद्या व्यवस्थापकाकडे चांगली बुद्धिमत्ता (IQ) असली तरी त्याचं EQ कमी असेल, तर त्याला आपली टीम सांभाळण्यात अडचण येऊ शकते. नवीन कल्पना समजावून सांगण्यात अयशस्वी होणं त्याला चिडचिडं बनवू शकतं.

• कामात व्यस्त राहून मानसिक आरोग्याकडे दुर्लक्ष:

ज्यांना कामात अत्यधिक वेळ घालवायची सवय असते, तीच सवय आपल्या सहकाऱ्यांवर लादतात, असे अधिकारी कामात निपुण असले तरी ते मानसिक आरोग्याचं महत्त्व विसरतात.

• IQ चांगलं असूनही स्वतःच्या समस्या व्यक्त न करता येणं:

चांगली बुद्धिमत्ता असूनही स्वतःच्या समस्या किंवा त्रास दुसऱ्यांशी शेअर न करता येणं, यामुळे व्यक्तीला खूप मानसिक ताण सहन करावा लागतो.

आणखी वाचा- मुलांना आत्मविश्वास देण्यासाठी दररोज बोला ‘या’ ३ गोष्टी

भावनिक बुद्ध्यांक कसा सुधारावा:

१.स्वतःला समजून घ्या:

तुम्हाला कोणत्या गोष्टींमुळे लवकर परिणाम होतो, त्या ओळखा. तुमच्या भावना आणि प्रतिक्रियांना समजून घ्या.

२.डायरी लिहा:

तुम्ही कोणत्या परिस्थितीत कशी प्रतिक्रिया दिली, याचा लेखाजोखा ठेवा. कोणत्या वेळी समस्या सहज सुटली आणि कधी गोष्टी बिघडल्या, हे समजून घ्या. विचार न करता दिलेल्या प्रतिक्रियांवर नियंत्रण कसं ठेवता येईल, यावर विचार करा. स्वतःला समस्या सोडवण्यात अयशस्वी मानणं थांबवा आणि सकारात्मक विचार करून आत्मविश्वास वाढवा.

३.जीवनाची जबाबदारी स्वीकारा:

आपलं जीवन आणि स्वभाव आपल्याला निवडायला मिळाला नाही, पण दिलेलं आयुष्य चांगलं बनवण्याची जबाबदारी आपली आहे, हे समजून घ्या.

४.मित्रांची मदत घ्या:

तुमच्या जवळच्या मित्रांना विचारा की तुमच्या स्वभावात काय सुधारणा होऊ शकते. त्यांचे योग्य सल्ले स्वीकारून बदल घडवण्याचा प्रयत्न करा.

५. मनोवैज्ञानिकाची मदत घ्या:

श्वसनाचे व्यायाम (Breathing Exercises), माइंडफुलनेस किंवा ध्यान कसे करायचे हे शिकण्यासाठी एखाद्या मनोवैज्ञानिकाची मदत घ्या. यामुळे तुमच्या भावनांवर चांगलं नियंत्रण मिळवता येईल.

आणखी वाचा- एखाद्या व्यक्तीला आपल्याकडे कसे आकर्षित करावे?

Disclaimer या लेखात दिलेली माहिती पूर्णतः सत्य आणि अचूक असल्याचा आम्ही दावा करत नाही. ही माहिती स्वीकारण्यापूर्वी संबंधित क्षेत्रातील तज्ज्ञांचा सल्ला नक्की घ्या