Election Special : EVM मशीनचा वापर सर्वात आधी कुठे करण्यात आला होता? यावर चुकीचे मत का नोंदवले जात नाही घ्या जाणून

ईव्हीएम आणि व्हीव्हीपीएटी मशीन्स ECIL (इलेक्ट्रॉनिक्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया) आणि बीईएल (भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड) या दोन्ही सरकारी कंपन्या तयार करतात. यावर निवडणूक आयोगाच्या देखरेखीखाली स्वतंत्र तांत्रिक तज्ज्ञ समितीचे सदस्य लक्ष ठेवून होते.

ईव्हीएमच्या वापराने बूथ कॅप्चरिंगच्या पद्धती संपल्या. मतपत्रिकांच्या मोजणीला होणारा विलंब आणि इतर त्रुटीही दूर करण्यात आल्या. पूर्वी मतमोजणीसाठी 24 ते48 तास लागायचे. आता हे काम 3-6 तासांत होते.

राजकीय पक्षांच्या उपस्थितीत प्रत्येक ईव्हीएम तपासले जाते आणि सील केले जाते. उमेदवारी अर्ज भरेपर्यंत ईव्हीएमचे बटन कोणत्या उमेदवाराला दिले आहे, हे कोणीही सांगू शकत नाही. मतदान केंद्रावर वापरल्या जाणाऱ्या सर्व ईव्हीएमचे अनुक्रमांक उमेदवाराला दिले जातात.

मतदान सुरू होण्यापूर्वी मॉक पोल घेण्यात येतो. अनियमितता नसेल तरच मतदान होते. मतदानानंतर ईव्हीएम सील केले जाते. ते मतमोजणीच्या वेळी उघडले जाते. ईव्हीएमची सुरक्षा व्यवस्था अशी आहे की ती हॅक होऊ शकत नाही. त्याच्या वापरासाठी इंटरनेटची गरज नाही, त्यामुळे एकाच वेळी अनेक ईव्हीएममध्ये छेडछाड होण्याचा धोका नाही.

EVM चे तीन भाग आहेत (कंट्रोल युनिट, बॅलेटिंग युनिट आणि VVPAT). बॅलेटिंग युनिटवर उमेदवाराचे नाव आणि निवडणूक चिन्ह असते. मतदाराने उमेदवाराच्या नावापुढील निळे बटण दाबल्यावर त्याचे मत मशीनमध्ये नोंदवले जाते. एका मशीनमधून 2000 मतांची नोंद होते. एका बॅलेटिंग युनिटमध्ये 16 उमेदवारांची नावे नोंदवण्याची जागा आहे. यापेक्षा जास्त उमेदवार असल्यास, एकापेक्षा जास्त बॅलेटिंग युनिटचा वापर केला जातो.

यापूर्वी जेव्हा बॅलेट पेपरचा वापर केला जात असे, तेव्हा मोठ्या प्रमाणात मते अवैध ठरली. अनेक निवडणुकांमध्ये जिंकण्यासाठी आवश्यक असलेल्या मतांपेक्षा अवैध मतांची संख्या जास्त होती. आता ईव्हीएमच्या वापराने कोणतेही मत अवैध ठरणार नाही. 1951 ते 1952 या काळात पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या, ज्यामध्ये सुमारे 17 कोटी मतदार होते. लोकसभेच्या 489 जागांसाठी 1874 उमेदवार उभे होते.

पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुकीत प्रत्येक उमेदवारासाठी स्वतंत्र मतपेटी ठेवण्यात आली होती. देशभरातील मतदान केंद्रांवरून मतपत्रिका गोळा करण्यासाठी 24,73,850 धातूच्या पेट्या आणि 1,11,095 लाकडी पेट्या वापरण्यात आल्या. 1951 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत काही मतपेट्यांमध्ये सिंदूर, तांदूळ आणि फुले सापडली होती. यावरून काही मतदारांनी निवडणुकांना देवत्वाशी जोडल्याचे दिसून येते.

पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुकीत प्रत्येक उमेदवारासाठी स्वतंत्र मतपेटी ठेवण्यात आली होती. देशभरातील मतदान केंद्रांवरून मतपत्रिका गोळा करण्यासाठी 24,73,850 धातूच्या पेट्या आणि 1,11,095 लाकडी पेट्या वापरण्यात आल्या. 1951 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत काही मतपेट्यांमध्ये सिंदूर, तांदूळ आणि फुले सापडली होती. यावरून काही मतदारांनी निवडणुकांना देवत्वाशी जोडल्याचे दिसून येते.

19 मे 1982 रोजी केरळच्या पेरूर विधानसभा मतदारसंघात झालेल्या मध्यावधी निवडणुकीत 50 ईव्हीएमचा प्रथम वापर करण्यात आला. हा प्रयोग यशस्वी झाला. राजस्थान, मध्य प्रदेश आणि दिल्लीच्या 1998 च्या विधानसभा निवडणुकीत 16 विधानसभा मतदारसंघातील 2930 मतदान केंद्रांवर ईव्हीएमचा वापर करण्यात आला होता.

2004 च्या 14व्या सार्वत्रिक निवडणुकीत सर्व लोकसभा मतदारसंघांसाठी ईव्हीएमचा वापर करण्यात आला होता. तेव्हापासून 4 लोकसभा आणि 122 राज्यांच्या विधानसभा निवडणुकीत ईव्हीएमचा वापर करण्यात आला आहे. व्ही.व्ही. PAT पहिल्यांदा सप्टेंबर 2013 मध्ये नागालँडच्या 51 नोक्सन विधानसभा मतदारसंघात वापरला गेला. व्ही.व्ही. PAT मशीन मतदारांना त्यांचे मत ज्या उमेदवाराला मत द्यायचे होते त्या उमेदवाराला गेले आहे याची पडताळणी करू देते.
आणखी वाचा - 
Rameshwaram Cafe Blast : रामेश्वरम कॅफेमध्ये बॉम्ब ठेवणाऱ्याची माहिती देणाऱ्याला मिळणार 10 लाख रुपयांचे बक्षीस, NIA ने केली घोषणा
Rajsthan : राजस्थानमधील शिक्षक वर्गात राक्षस बनत आहेत, नेमकं काय आहे प्रकरण?
Sandeshkhali : संदेशखळी येथील पीडित महिलांची पंतप्रधान मोदींनी घेतली भेट, भेटीनंतर महिला झाल्या भावुक