)
सार
नवी दिल्ली: राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी आज (३ मार्च २०२५) रोजी राष्ट्रपती भवनात दोन दिवसीय अभ्यागत परिषद २०२४-२५ चे उद्घाटन केले. भारताचे राष्ट्रपती हे १८४ केंद्रीय उच्च शिक्षण संस्थांचे अभ्यागत आहेत, असे राष्ट्रपती सचिवालयाने त्यांच्या प्रकाशनात म्हटले आहे.
उद्घाटनपर भाषणात, राष्ट्रपती म्हणाल्या की कोणत्याही देशाच्या विकासाची पातळी त्याच्या शिक्षण व्यवस्थेच्या गुणवत्तेत प्रतिबिंबित होते. त्यांनी उच्च शिक्षण संस्थांच्या प्रमुखांना सांगितले की भारताला ज्ञान अर्थव्यवस्थेचे एक महत्त्वाचे केंद्र म्हणून स्थापित करण्याच्या उद्देशात त्यांची महत्त्वपूर्ण भूमिका आहे.
त्यांनी शिक्षणासोबतच संशोधनाकडेही लक्ष देण्याची गरज अधोरेखित केली. त्या म्हणाल्या की भारत सरकारने खूप चांगल्या उद्देशाने राष्ट्रीय संशोधन निधीची स्थापना केली आहे. 
उच्च शिक्षण संस्था या महत्त्वाच्या पुढाकाराचा चांगला वापर करतील आणि संशोधनाला प्रोत्साहन देतील, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की आपल्या उच्च शिक्षण समुदायाची महत्त्वाकांक्षा अशी असावी की आपल्या संस्थांमधील संशोधकांना जागतिक स्तरावर मान्यता मिळावी, आपल्या संस्थांच्या पेटंटमुळे जगात बदल घडवून आणता येतील आणि विकसित देशांतील विद्यार्थी उच्च शिक्षणासाठी भारताला पसंतीचे ठिकाण म्हणून निवडतील.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की भारतातील विद्यार्थी जगातील आघाडीच्या शैक्षणिक संस्था आणि विकसित अर्थव्यवस्था त्यांच्या प्रतिभेने समृद्ध करतात. आपल्या देशात त्यांची प्रतिभा वापरण्यासाठी प्रयत्न करण्याची गरज त्यांनी अधोरेखित केली.
भारताला जागतिक ज्ञान महासत्ता म्हणून स्थापित करण्याचे आपले राष्ट्रीय ध्येय तभीच साध्य होईल जेव्हा जागतिक समुदाय आपल्या प्रयोगशाळांमध्ये होत असलेल्या कार्याचा अवलंब करण्यास उत्सुक असेल, असे त्या म्हणाल्या.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की आपल्या देशातील अनेक उच्च शिक्षण संस्थांचे जागतिक ब्रँड मूल्य आहे. या संस्थांच्या विद्यार्थ्यांना जगातील सर्वोत्तम संस्था आणि कंपन्यांमध्ये मोठ्या जबाबदाऱ्या मिळतात.
तथापि, आपल्या सर्व संस्थांनी खूप वेगाने पुढे जावे. आपल्या मोठ्या युवा लोकसंख्येच्या अफाट प्रतिभेचा विकास आणि वापर करून उच्च शिक्षण संस्थांच्या प्रमुखांचे नेतृत्व ओळखले जाईल.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की उत्कृष्टतेसोबतच सामाजिक समावेश आणि संवेदनशीलता हे देखील आपल्या शिक्षण व्यवस्थेचे आवश्यक पैलू असावेत. कोणत्याही प्रकारची आर्थिक, सामाजिक किंवा मानसिक मर्यादा उच्च शिक्षणापर्यंत पोहोचण्यात अडथळा आणू नये.
त्या म्हणाल्या की उच्च शिक्षण संस्थांच्या प्रमुखांनी आणि शिक्षकांनी तरुण विद्यार्थ्यांची काळजी घ्यावी, त्यांच्या मनातील कोणतीही असुरक्षितता दूर करावी आणि त्यांना नैतिक आणि आध्यात्मिक बळ द्यावे. विद्यार्थ्यांना समुपदेशन आणि प्रेरणा देण्यासाठी आणि कॅम्पसमध्ये सकारात्मक ऊर्जा पसरवण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करण्याचे त्यांनी आवाहन केले.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की आपल्या देशात वैज्ञानिक कामगिरीची समृद्ध परंपरा आहे. भारतीय ज्ञान आणि विज्ञानाच्या शाखा आणि उपशाखा देशाच्या प्रत्येक भागात फोफावल्या आहेत. ज्ञान आणि विज्ञानाच्या अमूल्य परंतु नामशेष झालेल्या प्रवाहांना पुन्हा शोधण्यासाठी सखोल संशोधन खूप उपयुक्त ठरेल.
अशा सेंद्रिय पद्धतीने विकसित झालेल्या ज्ञान प्रणालींचा आजच्या संदर्भात वापर करण्याचे मार्ग शोधणे ही उच्च शिक्षण परिसंस्थेची जबाबदारी आहे, असे त्या म्हणाल्या.
राष्ट्रपती म्हणाल्या की शैक्षणिक संस्था राष्ट्राचे भविष्य घडवतात. तरुण विद्यार्थी आपल्या धोरणकर्त्यांच्या, शिक्षकांच्या, संस्थांच्या प्रमुखांच्या आणि वरिष्ठ विद्यार्थ्यांच्या वर्तनातून शिकतात. जागतिक विचारसरणीने, उच्च शिक्षण संस्थांचे प्रमुख विकसित भारताच्या निर्मात्यांची पिढी तयार करतील, असा विश्वास त्यांनी व्यक्त केला.
उद्घाटन सत्रादरम्यान, राष्ट्रपतींनी नवोन्मेष, संशोधन आणि तंत्रज्ञान विकास या श्रेणींमध्ये आठवे अभ्यागत पुरस्कार प्रदान केले.
राष्ट्रीय हिरव्या हायड्रोजन मोहिमेला चालना देण्यासाठी क्वांटम तंत्रज्ञानातील नवीन स्वदेशी नवोन्मेष विकसित केल्याबद्दल नवोन्मेषासाठीचा अभ्यागत पुरस्कार बनारस हिंदू विद्यापीठाचे प्रा. सरीपेल्ला श्रीकृष्ण यांना देण्यात आला.
भौतिकशास्त्राच्या क्षेत्रातील संशोधनासाठीचा अभ्यागत पुरस्कार हैदराबाद विद्यापीठाचे प्रा. अश्विनी कुमार नांगिया यांना परवडणाऱ्या किमतीत वाढीव परिणामकारकतेसह उच्च जैवउपलब्धता औषधे आणि औषधांच्या शोध आणि विकासातील त्यांच्या मौलिक संशोधनासाठी प्रदान करण्यात आला.
जैविक विज्ञानातील संशोधनासाठीचा अभ्यागत पुरस्कार दिल्ली विद्यापीठाच्या प्रा. रीना चक्रवर्ती आणि पंजाब केंद्रीय विद्यापीठाचे प्रा. राजकुमार यांना संयुक्तपणे प्रदान करण्यात आला.
प्रा. चक्रवर्ती यांना शाश्वत गोड्या पाण्यातील जलचर शेतीतील त्यांच्या संशोधन योगदानासाठी हा पुरस्कार प्रदान करण्यात आला आहे तर प्रा. राजकुमार यांना विविध कर्करोगाच्या खुणा शोधण्यासाठी आणि सिंथेटिक अँटीकॅन्सर लीड रेणूंच्या विकासासाठी त्यांच्या संशोधन योगदानासाठी हा पुरस्कार प्रदान करण्यात आला आहे.
लँडफिल म्युनिसिपल मिक्स्ड प्लास्टिक कचऱ्यापासून व्यावसायिक स्तरावर पेट्रोल आणि डिझेलच्या उत्पादनातील त्यांच्या संशोधन योगदानासाठी गती शक्ती विश्वविद्यालयाचे डॉ. वेंकटेश्वरलू चिंताला यांना तंत्रज्ञान विकासासाठीचा अभ्यागत पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
उद्या, परिषदेत शैक्षणिक अभ्यासक्रमांमध्ये लवचिकता, बहुविध प्रवेश आणि बाहेर पडण्याच्या पर्यायांसह क्रेडिट शेअरिंग आणि क्रेडिट ट्रान्सफर; आंतरराष्ट्रीयीकरणाचे प्रयत्न आणि सहकार्य; संशोधन किंवा नवोन्मेष उपयुक्त उत्पादने आणि सेवांमध्ये रूपांतरित करण्याशी संबंधित भाषांतर संशोधन आणि नवोन्मेष; प्रभावी विद्यार्थी निवड प्रक्रिया आणि NEP च्या संदर्भात विद्यार्थ्यांच्या निवडींचा आदर करणे; आणि प्रभावी मूल्यांकन आणि मूल्यमापन यासारख्या मुद्द्यांवर चर्चा केली जाईल.
या चर्चेचे निष्कर्ष परिषदेच्या समारोप सत्रात राष्ट्रपतींसमोर सादर केले जातील.
