मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांचा रिक्षाचालकापासून मुख्यमंत्रीपर्यंतचा प्रवास

1989 मध्ये मुंबईत एका तणावाच्या रात्री एका आईला आणि मुलाला हॉस्पिटलमध्ये जावं लागलं. या भागातील हिंसाचारामुळे रस्त्यांवर निर्बंध घालण्यात आले होते. वाहतूक उपलब्ध नसल्याने चाळीत राहणाऱ्या तरुण रिक्षाचालकाने दोघांना रुग्णालयात नेले. ही कथा शेजारच्या स्मृतीमध्ये कोरलेली आहे जिथे ऑटो-ड्रायव्हरने त्याच्या आयुष्यातील अनेक दशके घालवली आहेत असे मानले जाते. त्या रात्री जीव धोक्यात घालून तेहतीस वर्षांनी, एकनाथ शिंदे या माणसाने महाराष्ट्राचे 20 वे मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतली. त्याचा हा उल्कापात नव्हता. पण जुलै 2022 मध्ये जेव्हा त्याचा मुहूर्त आला तेव्हा श्री. शिंदे यांनी ते ताब्यात घेतले आणि शिवसेनेच्या उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील स्थिर महाविकास आघाडी सरकारच्या विरोधात यशस्वीपणे बंड पुकारले.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण

महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे

1989 मध्ये मुंबईत एका तणावाच्या रात्री एका आईला आणि मुलाला हॉस्पिटलमध्ये जावं लागलं. या भागातील हिंसाचारामुळे रस्त्यांवर निर्बंध घालण्यात आले होते. वाहतूक उपलब्ध नसल्याने चाळीत राहणाऱ्या तरुण रिक्षाचालकाने दोघांना रुग्णालयात नेले. ही कथा शेजारच्या स्मृतीमध्ये कोरलेली आहे जिथे ऑटो-ड्रायव्हरने त्याच्या आयुष्यातील अनेक दशके घालवली आहेत असे मानले जाते.

त्या रात्री जीव धोक्यात घालून तेहतीस वर्षांनी, एकनाथ शिंदे या माणसाने महाराष्ट्राचे 20 वे मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतली. त्याचा हा उल्कापात नव्हता. पण जुलै 2022 मध्ये जेव्हा त्याचा मुहूर्त आला तेव्हा श्री. शिंदे यांनी ते ताब्यात घेतले आणि शिवसेनेच्या उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील स्थिर महाविकास आघाडी सरकारच्या विरोधात यशस्वीपणे बंड पुकारले.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण

एकनाथ शिंदे यांचा जन्म महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील दरे गावात ९ फेब्रुवारी १९६४ रोजी एका मराठा कुटुंबात झाला. ते नंतर मुंबईच्या सीमेवरील ठाणे या शहरात गेले, जिथे तो मोठा झाला. श्री शिंदे यांनी ठाण्यातील मंगला हायस्कूल आणि कनिष्ठ महाविद्यालयात 11 व्या वर्गापर्यंत शिक्षण घेतले. आपल्या कुटुंबाला आर्थिक मदत करण्यासाठी त्यांनी शाळा लवकर सोडली आणि राजकारणात येण्यापूर्वी ऑटो-रिक्षा चालक म्हणून काम केले. एकनाथ शिंदे यांनी 2014 मध्ये पुन्हा अभ्यास सुरू केला. 2020 मध्ये त्यांनी यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र मुक्त विद्यापीठातून कला शाखेची पदवी घेतली.

राजकारणात प्रवेश

एकनाथ शिंदे यांच्या राजकीय प्रवासाची सुरुवात 1980 च्या दशकाच्या सुरुवातीला झाली, जेव्हा त्यांची ओळख तत्कालीन ठाणे शिवसेना अध्यक्ष आनंद दिघे यांनी केली. सुरुवातीला, एकनाथ शिंदे यांनी वागळे इस्टेट परिसरात शिवसेनेच्या आंदोलनाचे नेतृत्व केले, जिथे ते एक प्रमुख कामगार नेते म्हणून उदयास आले. 1984 मध्ये त्यांची ठाण्यात सखाप्रमुख म्हणून नियुक्ती झाली. 1997 मध्ये ठाणे महापालिकेत नगरसेवक म्हणून निवडून आल्याने आणि त्यानंतर 2001 मध्ये त्यांची सभागृह नेतेपदी नियुक्ती झाल्याने श्री. शिंदे यांची राजकीय चढाई सुरूच राहिली. 2001 मध्ये नेत्याच्या मृत्यूनंतर ते आनंद दिघे यांच्या वारशाचे वारस म्हणून उदयास आले.

राजकीय कारकीर्द

एकनाथ शिंदे यांच्या स्थानिक राजकारणातील यशामुळे त्यांच्या महाराष्ट्र विधानसभेतील प्रवेशाचा मार्ग मोकळा झाला. 2004 मध्ये पहिल्यांदा विधानसभेवर निवडून आले, त्यानंतर वर्षभरानंतर त्यांची शिवसेनेच्या ठाणे जिल्हाप्रमुखपदी नियुक्ती झाली. वर्षानुवर्षे, 2009, 2014 आणि 2019 मध्ये विधानसभेसाठी पुन्हा निवडून आल्याने, एकनाथ शिंदे यांचा राजकीय प्रभाव वाढतच गेला.

महाराष्ट्राच्या विधानसभेत असताना एकनाथ शिंदे यांनी अनेक महत्त्वाच्या पदांवर काम केले. 2014 ते 2019 पर्यंत त्यांनी सार्वजनिक बांधकाम (सार्वजनिक उपक्रम) मंत्री म्हणून काम केले आणि ठाणे जिल्ह्याचे पालकमंत्री देखील होते. 2018 मध्ये त्यांची विधानसभेतील शिवसेना नेतेपदी नियुक्ती करण्यात आली. नंतर त्यांची 2019 मध्ये सार्वजनिक आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्री म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आणि 2019 च्या उत्तरार्धात त्यांनी नगरविकास आणि सार्वजनिक बांधकाम मंत्री आणि गृह व्यवहार मंत्री म्हणून काम केले.

कोणती प्रमुख पदे भूषवली

• विधानसभेचे सदस्य (आमदार): एकनाथ शिंदे 2009 पासून कोपरी-पाचपाखाडी मतदारसंघाचे आमदार आहेत.
• कॅबिनेट मंत्री: देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारमध्ये (2014-2019) त्यांनी PWD मंत्री म्हणून काम केले.
• विरोधी पक्षनेते: एकनाथ शिंदे यांनी महाराष्ट्र विधानसभेत शिवसेना विधीमंडळ पक्षाचे नेतृत्व केले.
• मुख्यमंत्री

महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री म्हणून देवेंद्र फडणवीस यांच्या पहिल्या कार्यकाळात मंत्री असताना, एकनाथ शिंदे यांनी त्यांच्याशी घनिष्ट संबंध निर्माण केल्याचे मानले जाते. 2022 मध्ये, त्यांनी महाविकास आघाडी युती तोडण्यासाठी आणि भारतीय जनता पक्ष  सोबत संबंध पुन्हा प्रस्थापित करण्यासाठी, शिवसेनेमध्ये बंडाचे नेतृत्व केले. श्री. शिंदे यांनी वैचारिक मतभेद आणि काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीच्या शिवसेनेबद्दलच्या वागणुकीबद्दल असंतोष उद्धृत केला. त्यांच्या तक्रारी, त्यांच्या पक्षातील अनेकांनी शेअर केल्या, त्यामुळे त्यांना शिवसेनेच्या दोन तृतीयांश आमदारांचा पाठिंबा मिळाला.

जून 2022 मध्ये, एकनाथ शिंदे आणि अनेक आमदार सुरत, गुजरात येथे गेले, ज्यामुळे राजकीय संकट निर्माण झाले. परिणामी, उद्धव ठाकरे यांनी मुख्यमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला आणि एकनाथ शिंदे यांनी भाजपसोबत यशस्वीपणे नवीन सरकार स्थापन केले. त्यांनी जून 2022 मध्ये महाराष्ट्राचे 20 वे मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतली, भाजपचे देवेंद्र फडणवीस उपमुख्यमंत्री म्हणून.

शिवसेना

मुख्यमंत्रीपदाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतर एकनाथ शिंदे यांनी उद्धव ठाकरेंशी भांडण करत पक्षाचे नाव आणि चिन्हांवर दावा केला. हे प्रकरण न्यायालयात नेण्यात आले आणि त्यानंतर भारतीय निवडणूक आयोगाने श्री शिंदे यांच्या गटाला अधिकृत शिवसेना म्हणून मान्यता दिली. 2018 मध्ये उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखाली पक्षाच्या घटनेत करण्यात आलेल्या सुधारणांवर आयोगाने टीका केली आणि त्या अलोकतांत्रिक आणि अनावश्यकपणे केंद्रीकृत मानल्या.

4 फेब्रुवारी 2024 रोजी, महाराष्ट्र विधानसभेचे अध्यक्ष राहुल नार्वेकर यांनी एकनाथ शिंदे यांचा गट हा "खरा शिवसेना" राजकीय पक्ष असल्याचा निर्णय दिला. या निर्णयामुळे उद्धव ठाकरेंना मोठा धक्का बसला आहे. 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखाली शिवसेनेला केवळ सात जागा जिंकता आल्या. दुसरीकडे, उद्धव ठाकरेंच्या नेतृत्वाखालील गटाने नऊ जागा जिंकल्या, नोव्हेंबरच्या विधानसभा निवडणुकीपूर्वी संभाव्य राजकीय पुनर्जागरणाचा इशारा.

महाराष्ट्र विधानसभा निवडणूक 2024

एकनाथ शिंदे 20 नोव्हेंबर रोजी ठाण्यातील कोपरी-पाचपाखाडी विधानसभा मतदारसंघातून आगामी निवडणूक लढवत आहेत. त्यांचा सामना केदार दिघे, शिवसेना (UBT) उमेदवार आणि दिवंगत आनंद दिघे यांचे पुतणे, श्री. शिंदे यांचे गुरू यांच्याशी होणार आहे.

वाद

ऑक्टोबर 2024 मध्ये, एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील सरकारला दावोसमधील वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरम (WEF) दरम्यान त्यांच्या प्रतिनिधींना प्रदान केलेल्या आदरातिथ्य सेवांसाठी देय रक्कम न भरल्याबद्दल स्विस फर्मकडून कायदेशीर नोटीस प्राप्त झाली. या नोटीसमुळे राज्यात राजकीय वादळ उठले आणि विरोधी पक्षनेत्यांनी श्री. शिंदे यांच्या सरकारवर आर्थिक गैरव्यवस्थापन आणि जास्त खर्च केल्याचा आरोप केला.

बदलापूर लैंगिक अत्याचार प्रकरणातील दोषींना पकडण्यात दिरंगाई केल्याबद्दल सप्टेंबरमध्ये महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री आणि त्यांचे सरकार चांगलेच तापले होते. बदलापूरमध्ये दोन अल्पवयीन मुलींवर लैंगिक अत्याचार केल्याचा आरोप असलेल्या अक्षय शिंदे या व्यक्तीची हत्या करणाऱ्या पोलिसांचा बचाव करण्यासाठी एकनाथ शिंदे यांनी नंतर वाद घातला. मुंबई उच्च न्यायालयाने आरोपींच्या कोठडीतील मृत्यूवर प्रश्न उपस्थित करूनही मुख्यमंत्र्यांचा बचाव केला, "याला एन्काउंटर म्हणता येणार नाही" असे म्हटले आहे.

शिंदे यांच्या कारभारावरही राज्यातील कायदा आणि सुव्यवस्थेबाबत तीव्र टीका होत आहे. गेल्या महिन्यातच, राज्यातील सत्ताधारी महायुती सरकारचा एक भाग असलेल्या राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे (अजित पवार) सदस्य असलेले प्रख्यात राजकारणी बाबा सिद्दीकी यांची मुंबईच्या रस्त्यावर हत्या करण्यात आली.