रेल्वे तिकीट आरक्षणातील जागा वाटप कसे होते?

भारतीय रेल्वे ही जगातील चौथी सर्वात मोठी रेल्वे व्यवस्था आहे. भारतात दररोज २.५ कोटींहून अधिक लोक रेल्वेने प्रवास करतात. ही रेल्वे प्रवाशांची संख्या ऑस्ट्रेलियासारख्या मोठ्या देशाच्या लोकसंख्येइतकीच आहे.

रेल्वे प्रवास हा अतिशय सोयीस्कर आहे. म्हणूनच भारतातील बहुतेक लोक रेल्वेने प्रवास करणे पसंत करतात. रेल्वेने प्रवास करण्याचे दोन मार्ग आहेत. एक म्हणजे आरक्षित डब्यांमध्ये प्रवास करणे. किंवा अनारक्षित सामान्य डब्यांमध्ये प्रवास करणे.

रेल्वेच्या अनारक्षित डब्याला सामान्य डबा म्हणतात. यामध्ये कोणताही प्रवासी सामान्य तिकीट घेऊन प्रवास करू शकतो. यामध्ये प्रवाशांची संख्या निश्चित नसते. कितीही प्रवासी प्रवास करू शकतात. पण आरक्षित डब्यांमध्ये असे होत नाही.

रेल्वेच्या आरक्षित डब्यात जर कोणी तिकीट आरक्षण केले तर त्यांना जागा क्रमांक दिला जातो. तो प्रवासी त्याच जागा क्रमांकावर प्रवास करू शकतो. अशा परिस्थितीत, रेल्वे तिकीट आरक्षण करणाऱ्या प्रवाशांना जागा कशा वाटप करते हा प्रश्न निर्माण होतो.

रेल्वेगाड्यांमध्ये जागा वाटप प्रथम येणाऱ्यास प्रथम प्राधान्य या तत्त्वावर केले जाते. त्यामुळे, प्रवास तारखेच्या किती आधी आरक्षण करतो त्यानुसार जागा मिळण्याची शक्यता वाढते.

रेल्वे तिकीट आरक्षण करताना, खालची बर्थ, वरची बर्थ, मधली बर्थ, साईड खालची किंवा साईड वरची निवडू शकता. यामध्ये ही जागा मिळेलच याची खात्री देता येत नाही. निवडलेली जागा मिळाली नाही तर, दुसरी जागा दिली जाईल.

तसेच रेल्वेचे वजन संतुलित ठेवण्यासाठी, रेल्वे आरक्षणाच्या वेळी मधली जागा प्रथम वाटप करते. त्यानंतर, पुढे आणि मागे समान संख्येने जागा वाटप केल्या जातात. यामुळे रेल्वेचे वजन संतुलित राहते.