NPS पासून APY पर्यंत, या सरकारी पेन्शन योजनांचा लाभ तुम्ही घेऊ शकता; तंगीमध्ये जाणार नाही वृद्धापकाळ

Government Pension Schemes: भारतात अनेक सरकारी पेन्शन योजना सुरू आहेत ज्या वृद्धापकाळात लोकांना आर्थिक मदत करतात. यामध्ये एनपीएस (National Pension System), एपीवाय (Atal Pension Yojana) आणि असंघटित क्षेत्र आणि ज्येष्ठ नागरिकांसाठीच्या योजनांचा समावेश आहे. या योजनांसाठी पात्रता आणि अर्ज प्रक्रिया वेगवेगळ्या आहेत. याबद्दल सविस्तर माहिती द्या.

राष्ट्रीय पेन्शन प्रणाली (National Pension System (NPS)

एनपीएस ही भारत सरकारने सुरू केलेली एक निवृत्ती लाभ योजना आहे. निवृत्तीनंतर सर्व ग्राहकांना नियमित उत्पन्न देणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. पीएफआरडीए (पेन्शन फंड रेग्युलेटरी अँड डेव्हलपमेंट अथॉरिटी) ही एनपीएसची प्रशासकीय संस्था आहे.

एनपीएसची प्रमुख वैशिष्ट्ये आणि फायदे

एनपीएस ही एकमेवाद्वितीय पीआरएएन (Permanent Retirement Account Number) वर आधारित आहे. हे प्रत्येक ग्राहकांना दिले जाते. बचतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी, भारत सरकारने सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून या योजनेची हमी दिली आहे. एनपीएस खातेधारकांना काही आकर्षक फायदे मिळतात.

नियमन केलेले: एनपीएस पीएफआरडीए द्वारे नियंत्रित केले जाते. हे पारदर्शक नियमांची खात्री देते. एनपीएस ट्रस्ट नियमित देखरेखीद्वारे मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन सुनिश्चित करतात.

ऐच्छिक: ही भारतातील सर्व नागरिकांसाठी एक ऐच्छिक योजना आहे. तुम्ही तुमच्या एनपीएस खात्यात कधीही कितीही रक्कम गुंतवू शकता.

लवचिकता: तुमच्याकडे पीओपी (प्रेझेंस पॉइंट), गुंतवणूक नमुना आणि निधी व्यवस्थापक निवडण्याची किंवा बदलण्याची लवचिकता आहे.

परवडणारे: एनपीएस हे सर्वात कमी किमतीच्या गुंतवणूक उत्पादनांपैकी एक आहे.

पोर्टेबिलिटी: तुम्ही नोकरी, शहर किंवा राज्य बदलले तरीही NPS खाते किंवा PRAN तेच राहील.

पेन्शन फंड ट्रान्सफर: एनपीएस खातेधारक कर न भरता त्यांचे पेन्शन फंड त्यांच्या एनपीएस खात्यात ट्रान्सफर करू शकतात.

कर सवलत: तुम्ही कलम 80CCD (1B) अंतर्गत 50,000 रुपयांपर्यंत कर सवलतीचा दावा करू शकता. हा लाभ कलम ८०सी अंतर्गत १,५०,००० रुपयांच्या मर्यादेपेक्षा जास्त आहे.

तुम्ही तुमच्या मूळ पगाराच्या १०% पर्यंत + महागाई भत्ता गुंतवू शकता. तुम्ही कलम 80CCD (1) अंतर्गत गुंतवलेल्या रकमेवर कर सूट मागू शकता. ही कर सूट आयकर कायदा, १९६१ च्या कलम ८०सी अंतर्गत १,५०,००० रुपयांच्या मर्यादेच्या अधीन आहे.

तुम्ही तुमच्या एकूण वार्षिक उत्पन्नाच्या २०% पर्यंत गुंतवणूक करू शकता आणि कलम ८०सीसीडी (१) अंतर्गत गुंतवलेल्या रकमेवर कर सूट मागू शकता. ही कर सूट आयकर कायदा, १९६१ च्या कलम ८०सी अंतर्गत १,५०,००० रुपयांच्या मर्यादेच्या अधीन आहे.

एनपीएससाठी पात्रता: १८ ते ७० वयोगटातील भारतीय नागरिक (भारताचे निवासी, अनिवासी किंवा परदेशी नागरिक) एनपीएस खाते उघडू शकतात.

अर्ज: एनपीएस खाते ई-एनपीएस किंवा पॉइंट ऑफ प्रेझेन्स (पीओपी) द्वारे ऑनलाइन उघडता येते.

कागदपत्रे: पॅन कार्ड, पत्त्याचा पुरावा आणि बँक खात्याचा तपशील आवश्यक असेल.

अटल पेन्शन योजना (APY)

अटल पेन्शन योजना ही असंघटित क्षेत्रातील ज्यांना निवृत्ती बचत योजनांमधून वगळण्यात आले आहे त्यांच्यासाठी एक महत्त्वाची सामाजिक सुरक्षा योजना आहे. अटल पेन्शन योजनेतून तुम्हाला दरमहा पेन्शन मिळेल. घरगुती नोकर, ड्रायव्हर, माळी, भाजी विक्रेते इत्यादी देखील या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात. या योजनेत योगदान दिल्यास, ६० वर्षांनंतर मासिक पेन्शन मिळते. या योजनेअंतर्गत, दरमहा १००० ते ५००० रुपयांपर्यंत पेन्शन उपलब्ध आहे.

अटल पेन्शन योजनेसाठी पात्रता

योगदानकर्त्याचे वय १८ ते ४० वर्षांच्या दरम्यान असावे.

बँक खाते असणे आवश्यक आहे.

भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे.

ओळख पडताळणीसाठी आधार लिंक्ड बँक खाते चांगले आहे

वैध मोबाईल नंबर असणे आवश्यक आहे.

अटल पेन्शन योजनेत किती योगदान द्यावे लागेल?

मासिक योगदान हे अटल पेन्शन योजनेत नोंदणीच्या वेळी योगदानकर्त्याचे वय आणि त्याला हव्या असलेल्या पेन्शनच्या रकमेवर अवलंबून असते. उदाहरणार्थ, जर एखादी व्यक्ती २८ वर्षांची असेल आणि तिला दरमहा ४,००० रुपये पेन्शन हवे असेल, तर त्याला २० वर्षांसाठी दरमहा ३८८ रुपये द्यावे लागतील. त्याचप्रमाणे, जर एखाद्या व्यक्तीचे वय ३५ वर्षे असेल आणि त्याला दरमहा २००० रुपये पेन्शन हवे असेल तर त्याला दरमहा ३६३ रुपये योगदान द्यावे लागेल. योगदानकर्त्याचे वय वाढत असताना मासिक योगदान वाढते.

अटल पेन्शन योजनेसाठी अर्ज कसा करावा?

अटल पेन्शन योजनेसाठी तुम्हाला बँकेत अर्ज करावा लागेल. तुम्हाला अटल पेन्शन योजनेचे खाते उघडावे लागेल. यासाठी फॉर्म भरा आणि बँकेत जमा करा. पडताळणीसाठी आधार कार्डची प्रत जोडा.

पीएम-एसवायएम (Pradhan Mantri Shram Yogi Maan-Dhan)

पंतप्रधान श्रम योगी मानधन ही एक सरकारी योजना आहे. असंघटित कामगारांना (UW) त्यांच्या वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. UW मध्ये बहुतेकदा घरकाम करणारे कामगार, रस्त्यावरील विक्रेते, मध्यान्ह भोजन कामगार, भार वाहक, वीटभट्टी कामगार, मोची, कचरा वेचणारे, घरगुती कामगार, धोबी, रिक्षाचालक, भूमिहीन कामगार, शेती कामगार, बांधकाम कामगार, बीडी कामगार, हातमाग कामगार, चामडे कामगार किंवा इतर तत्सम व्यवसायातील कामगार असतात. भारतात असे सुमारे ४२ कोटी असंघटित कामगार आहेत.

पीएम-एसवायएम ही एक ऐच्छिक आणि अंशदायी पेन्शन योजना आहे. यामध्ये, लाभार्थ्याला वयाच्या ६० व्या वर्षानंतर दरमहा किमान ३००० रुपये निश्चित पेन्शन मिळते. लाभार्थीचा मृत्यू झाल्यास, त्याच्या/तिच्या पती/पत्नीला कुटुंब पेन्शन म्हणून पेन्शनच्या ५०% रक्कम मिळते. कुटुंब पेन्शन फक्त पती किंवा पत्नीलाच मिळेल.

पीएम-एसआयएमच्या परिपक्वतेनंतर, व्यक्तीला मासिक ३००० रुपये पेन्शन मिळण्यास पात्र आहे. १८ ते ४० वर्षे वयोगटातील अर्जदारांना वयाची ६० वर्षे पूर्ण होईपर्यंत दरमहा ५५ ते २०० रुपये योगदान द्यावे लागते. अर्जदार वयाच्या ६० व्या वर्षी पेन्शनच्या रकमेचा दावा करू शकतो. दरमहा संबंधित व्यक्तीच्या पेन्शन खात्यात निश्चित पेन्शन रक्कम जमा केली जाते.

पीएम-एसआयएमसाठी पात्रता निकष

असंघटित कामगार (UW) असणे आवश्यक आहे.

वय १८ ते ४० वर्षांच्या दरम्यान असावे

मासिक उत्पन्न १५,००० रुपये किंवा त्यापेक्षा कमी

जर एखादी व्यक्ती EPFO/NPS/ESIC चा सदस्य असेल तर त्याला या योजनेचा लाभ मिळणार नाही.

आयकर भरणाऱ्यांनाही याचा लाभ मिळणार नाही.

पीएम-एसआयएम पेन्शन खाते उघडण्यासाठी, आधार कार्ड, बचत बँक खाते क्रमांकासह आयएफएससी कोड किंवा जन धन खाते क्रमांक द्यावा लागेल.

IGNOAPS (Indira Gandhi National Old Age Pension Scheme)

IGNOAPS ही राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्य कार्यक्रमाच्या (NSAP) ५ उप-योजनांपैकी एक आहे. याअंतर्गत, दारिद्र्यरेषेखालील आणि ६० वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाचे नागरिक अर्ज करण्यास पात्र आहेत. ७९ वर्षांच्या वयापर्यंत मासिक २०० रुपये आणि त्यानंतर ५०० रुपये पेन्शन दिले जाते.

भारत सरकारने १५ ऑगस्ट १९९५ रोजी एनएसएपी (राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्य कार्यक्रम) सुरू केला. ही पूर्णपणे निधी असलेली केंद्र पुरस्कृत योजना आहे. त्याचा उद्देश निराधार लोकांना लक्ष्य करणे आहे. हे अशा लोकांसाठी आहे ज्यांच्याकडे स्वतःच्या उत्पन्नाच्या स्रोताद्वारे किंवा कुटुंबातील सदस्यांकडून किंवा इतर स्रोतांकडून आर्थिक मदत करून उपजीविकेचे कोणतेही नियमित साधन नाही. या लोकांना राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांनी ओळखले पाहिजे. याचा उद्देश मूलभूत स्तरावर आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे आहे. एनएसएपी ग्रामीण विकास मंत्रालयाद्वारे चालवले जात आहे. हा कार्यक्रम ग्रामीण भागात तसेच शहरी भागात राबविला जात आहे.

IGNOAPS साठी पात्रता: दारिद्र्यरेषेखालील भारतीय नागरिक, ज्यांचे वय किमान ६० वर्षे आहे.

IGNOAPS साठी अर्ज कसा करावा: तुम्ही उमंग अॅप किंवा वेबसाइटद्वारे ऑनलाइन अर्ज करू शकता.

IGNOAPS साठी कागदपत्रे: आधार कार्ड, वयाचा दाखला आणि उत्पन्नाचा दाखला.

इंदिरा गांधी राष्ट्रीय अपंगत्व पेन्शन योजना (IGNDPS)

IGNDPS (इंदिरा गांधी राष्ट्रीय अपंगत्व पेन्शन योजना) ही १८ वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या लोकांसाठी आहे. ८०% किंवा त्याहून अधिक अपंगत्व आहे आणि दारिद्र्यरेषेखाली आहे. या योजनेअंतर्गत, १८ ते ७९ वयोगटातील अपंग व्यक्तींना दरमहा ३०० रुपये पेन्शन दिले जाते. ८० वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या अपंग व्यक्तींना दरमहा ५०० रुपये पेन्शन मिळते.

IGNDPS साठी अर्ज कसा करावा?

जर तुम्हाला IGNDPS साठी ऑनलाइन अर्ज करायचा असेल तर तुम्ही हे काम उमंग अॅपद्वारे करू शकता. किंवा https://web.umang.gov.in/web_new/home ला भेट द्या. नागरिक मोबाईल नंबर आणि ओटीपी वापरून लॉग इन करू शकतात. एकदा तुम्ही लॉग इन केल्यानंतर तुम्हाला NSAP शोधावे लागेल. यानंतर "ऑनलाइन अर्ज करा" वर क्लिक करा. विनंती केलेली माहिती भरा, पेन्शन पेमेंटची पद्धत निवडा, फोटो अपलोड करा आणि "सबमिट करा" वर क्लिक करा.

जर तुम्हाला ऑफलाइन अर्ज करायचा असेल, तर तुमच्या पात्रतेनुसार, तुम्ही पूर्णपणे भरलेला अर्ज ग्रामीण भागातील ग्रामपंचायत/ब्लॉक कार्यालयात आणि शहरी भागातील नगरपालिका/नगर परिषदेत सादर करू शकता.