सुखोई Su-57: भारतासाठी योग्य पाचव्या पिढीचे लढाऊ विमान?

बेंगळुरूच्या येळहंका वायुसेना तळावर झालेल्या एरो इंडिया २०२५ मध्ये रशियन बनावटीच्या Su-57 या पाचव्या पिढीच्या लढाऊ विमानाने केलेल्या सादरीकरणाने सर्वांचे लक्ष वेधून घेतले. विमान सादरीकरण पाहण्यासाठी आलेले प्रेक्षक Su-57 च्या कौशल्याने प्रभावित झाले. काही जणांनी भारताने हे विमान खरेदी करण्याचा विचार करावा असे सुचवले.

Su-57: रशियाचे स्टेल्थ लढाऊ विमान

रशियाचे Su-57 हे २१ व्या शतकातील गरजांनुसार डिझाइन केलेले आधुनिक लढाऊ विमान आहे. पाचव्या पिढीचे लढाऊ विमान म्हणून हे अत्यंत शक्तिशाली आणि आधुनिक असून जगभरातील विविध देशांचे लक्ष वेधून घेत आहे.

Su-57 हे रशियाचे हायटेक लढाऊ विमान असून विशेष शक्ती क्षमतांसह स्टेल्थ क्षमता देखील आहे. हे अमेरिकन वायुसेनेच्या F-35 आणि F-22 राप्टर लढाऊ विमानांना टक्कर देण्यासाठी विकसित केले आहे.

नाटोने Su-57 ला 'फेलॉन' असे नाव दिले आहे. हे एकल आसन आणि दुहेरी इंजिन असलेले बहुपयोगी (मल्टीरोल) लढाऊ विमान आहे.

मल्टीरोल लढाऊ विमान म्हणजे एक लष्करी विमान जे हवाई युद्ध, जमिनीवर हल्ला आणि पाळत ठेवणे यासारख्या विविध कामगिरी करू शकते. केवळ एकाच उद्देशाने बनवलेल्या विमानांपेक्षा हे लढाऊ विमाने विविध उद्देशांसाठी डिझाइन केलेले असून युद्धाच्या परिस्थितीत अधिक उपयुक्त ठरतात.

भारतीय लढाऊ विमाने जसे की LCA तेजस, रफेल आणि Su-30MKI देखील बहुपयोगी कामगिरी करण्यास सक्षम आहेत.

Su-57 मध्ये गुळगुळीत, सुव्यवस्थित आकार आणि शक्तिशाली इंजिन आहेत, ज्यामुळे विमानाला अत्यंत वेगाने उड्डाण करण्याची आणि अत्यंत चपळतेने वळण्याची क्षमता मिळते. त्याचा डिझाइन लढाऊ विमानाला अत्यंत चपळ बनवतो, ज्यामुळे ते गुंतागुंतीच्या हालचाली सहजतेने करू शकते.

Su-57 लढाऊ विमानाला सुरुवातीला PAK-FA (पर्सपेक्टिव्ह एरोनॉटिकल कॉम्प्लेक्स ऑफ फ्रंटलाइन एअर फोर्सेस) असे नाव होते आणि ते रशियाच्या सुखोई डिझाइन ब्युरोने विकसित केले होते. स्टेल्थ, उच्च-गती युद्ध आणि अत्यंत तीक्ष्ण युक्तीची क्षमता असलेले हे रशियन वायुसेनेसाठी एक मोठी संपत्ती आहे.

PAK-FA प्रकल्पाला सुरुवातीला F-22 आणि F-35 सारख्या पाश्चिमात्य लढाऊ विमानांशी स्पर्धा करू शकेल असे पाचव्या पिढीचे लढाऊ विमान तयार करण्याचे उद्दिष्ट होते. तथापि, या विकास प्रकल्पाला विमान चौकटीतील भेगा, इंजिन समस्या आणि प्रोटोटाइप क्रॅशसह अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला, ज्यामुळे मोठा विलंब झाला.

Su-57 चे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची स्टेल्थ तंत्रज्ञान. हे विमानाला शत्रूच्या रडारपासून लपण्यास मदत करते. हे विमान शक्तिशाली रडार, इन्फ्रारेड ट्रॅकिंग आणि इलेक्ट्रॉनिक काउंटरमेझर्ससह प्रगत तंत्रज्ञानाच्या प्रणालींनी सुसज्ज आहे, जे शत्रूच्या सिग्नलला विचलित करण्यास मदत करतात.

अशा प्रगत तंत्रज्ञानामुळे वैमानिकाला युद्धभूमी अधिक स्पष्टपणे पाहण्यास आणि एकाच वेळी अनेक लक्ष्यांवर हल्ला करण्यास मदत होते.

Su-57 मध्ये ३० मिमीची अंतर्गत स्वयंचलित तोफ आणि क्षेपणास्त्रे आणि बॉम्ब वाहून नेण्यासाठी १२ हार्डपॉइंट्स आहेत. प्रगत लक्ष्यीकरण प्रणालीमुळे ते हवेत आणि जमिनीवरील लक्ष्यांवर अचूक हल्ला करू शकते. ही क्षमता त्याला अत्यंत प्रभावी लढाऊ विमान बनवते.

Su-57 चे इंजिन अत्यंत कार्यक्षम आहे, जे उच्च थ्रस्ट-टू-वेट रेशो प्रदान करते. यामुळे विमान सहजपणे सुपरसॉनिक वेगाने पोहोचू शकते आणि अपवादात्मक युक्त्या करू शकते.

उच्च थ्रस्ट-टू-वेट रेशो म्हणजे Su-57 चे इंजिन त्याच्या वजनापेक्षा जास्त शक्ती निर्माण करतात. यामुळे विमान कमी वेळात उच्च वेग, उच्च उंची गाठू शकते आणि तीक्ष्ण वळणे घेऊ शकते. त्याचबरोबर, उच्च वेगानेही विमान सहजतेने हालचाल करू शकते.

Su-57 आवृत्त्या

Su-57 (बेसलाइन आवृत्ती): Su-57 हे पाचव्या पिढीचे स्टेल्थ लढाऊ विमान आहे जे रशियन वायुसेनेसाठी सुखोईने बनवले आहे. हे हवाई वर्चस्व, अचूक हल्ले आणि पाळत (गुप्तचर माहिती गोळा करणे आणि शत्रूच्या हालचालींवर लक्ष ठेवणे) यासाठी डिझाइन केले आहे. त्याची स्टेल्थ क्षमता आणि प्रगत प्रणाली त्याला त्याची कार्ये प्रभावीपणे पार पाडण्यास मदत करतात.

Su-57E (निर्यात आवृत्ती): Su-57E ही निर्यातीसाठी बनवलेली आवृत्ती आहे जी MAKS-2019 एअर शोमध्ये प्रथमच प्रदर्शित झाली. हे आंतरराष्ट्रीय खरेदीदारांसाठी विकसित केले आहे आणि स्टेल्थ आणि बहुपयोगी क्षमता कायम ठेवताना निर्यात नियमांचे पालन करते.

Su-57M (अपग्रेड केलेली आवृत्ती): Su-57M ही Su-57 ची प्रगत आवृत्ती आहे ज्यामध्ये उच्च थ्रस्ट, इंधन कार्यक्षमता आणि निरंतर सुपरसॉनिक उड्डाणासाठी Izdeliye 30 इंजिन आहेत. त्यात प्रगत एव्हिओनिक्स आणि वाढीव स्टेल्थ क्षमता असण्याची अपेक्षा आहे.

Su-75 चेकमेट (एकल इंजिन आवृत्ती): Su-75 चेकमेट हे हलके, एकल इंजिन लढाऊ विमान आहे जे Su-57 च्या डिझाइनवर आधारित आहे. हे कमी खर्चाचे, देखभालीसाठी सोपे आणि स्टेल्थ क्षमता असलेले आहे. हे Su-57 चे हलके आवृत्ती मानले जाते आणि आंतरराष्ट्रीय ग्राहकांना लक्ष्य करते.

FGFA (पाचव्या पिढीचे लढाऊ विमान): FGFA हे Su-57 वर आधारित होते आणि भारत आणि रशियाच्या संयुक्त विकासासाठी होते. हे भारताच्या गरजांनुसार सुधारित करण्याचे उद्दिष्ट होते. तथापि, वाढत्या खर्च आणि कामगिरीच्या समस्यांमुळे २०१८ मध्ये ते रद्द करण्यात आले. (गिरीश लिंगण्णा (लेखक अवकाश आणि संरक्षण विश्लेषक आहेत)