देशात 93 हजार दूरसंचार घोटाळे:भारतीयांना दिवसाला 12 फसवे संदेश, अशी टाळा फसवणूक?

“मी सहा महिन्यांपूर्वी ऑनलाइन प्लॅटफॉर्मवर घर भाड्याने देण्याचा प्रयत्न करत असताना एका फसवणुकीला बळी पडलो. बनावट ओळखपत्र आणि कागदपत्रे दाखवून भारतीय लष्करातील अधिकारी म्हणून भाड्याने देण्याच्या बहाण्याने एका व्यक्तीने माझी 61 हजार रुपयांची फसवणूक केली. त्याने माझा फोन नंबर मागितला आणि मला QR कोड पाठवला. त्यानंतर, माझा विश्वास संपादन करण्यासाठी त्याने मला माझ्या खात्यात 1 रुपये पाठवले. त्यानंतर, माझ्या मेहनतीचे पैसे माझ्या खात्यातून कापले गेले. आता मी फक्त माझे पैसे परत आणण्यासाठी या प्रकरणाची उकल करण्यासाठी पोलिसांची वाट पाहणे एवढेच करू शकतो,” असे कुणाल किशोर, रांची येथील फसवणूक झालेल्या 26 वर्षीय पीडितेने सांगितले.

दूरसंचार मंत्रालयाने (DoT), अहवाल दिला आहे की आजपर्यंत देशभरात दूरसंचार घोटाळ्यांची 93,081 प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत, जे भारतातील फसवणूक संप्रेषण प्रकरणांमध्ये चिंताजनक वाढ दर्शवते.

फसवणूक संप्रेषणांमध्ये बँक खाते, पेमेंट वॉलेट, सिम कार्ड, गॅस किंवा वीज कनेक्शन, केवायसी अपडेट, कालबाह्यता किंवा निष्क्रियीकरण, सरकारी अधिकारी किंवा नातेवाईक म्हणून तोतयागिरी, लैंगिक शोषण आणि इतर अनेक गोष्टींचा समावेश आहे.

दूरसंचार विभागाच्या अहवालानुसार, आतापर्यंत त्यांना कॉल, एसएमएस आणि व्हॉट्सॲपद्वारे 93,081 विनंत्या प्राप्त झाल्या आहेत. त्यापैकी 60,730 विनंत्या कॉलद्वारे, 29,325 व्हॉट्सॲपद्वारे आणि 3,026 एसएमएसद्वारे प्राप्त झाल्या. सर्वाधिक विनंत्या उत्तर प्रदेश राज्यातून आल्या आहेत (10,392 प्रकरणे).

आतापर्यंत, 80,209 कॉल, 5,988 व्हॉट्सॲप आणि 997 एसएमएसद्वारे 89,970 प्रकरणे यशस्वीरित्या सोडवली गेली आहेत. आजपर्यंत एकूण 2,776 मोबाइल हँडसेट, 997 शीर्षलेख आणि 5,988 व्हॉट्सॲप खाती ब्लॉक करण्यात आली आहेत. आंध्र प्रदेश (13,380 प्रकरणे) हे राज्य (परवानाकृत सेवा क्षेत्रे - LSAs) सर्वाधिक प्रकरणे सोडवलेली किंवा कारवाई केली गेली आहेत.

प्रसिद्ध सायबर सिक्युरिटी फर्म McAfee ने 2023 मध्ये पहिला 'ग्लोबल स्कॅम मेसेज स्टडी' केला. या अभ्यासात असे आढळून आले की भारतीय फसवे संदेश ओळखण्यासाठी आठवड्यातून सुमारे 1.8 तास घालवतात आणि त्यांना दररोज सरासरी 12 घोटाळे किंवा बनावट संदेश मिळतात. एकूण 82 टक्के भारतीय बनावट मेसेजद्वारे फसले आहेत. McAfee ने सुमारे 64 टक्के खोट्या जॉब नोटिफिकेशन्स/ऑफर आणि 52 टक्के बँक अलर्ट मेसेज हे घोटाळ्यांचे सर्वात प्रचलित प्रकार असल्याचे नोंदवले आहे.

मॅकॅफीच्या अहवालानुसार, 83 टक्के व्हॉईस स्कॅम पीडित आणि जवळपास निम्म्या भारतीयांनी असा दावा केला आहे की ते वास्तविक आवाज आणि क्लोनमधील फरक सांगू शकत नाहीत. एकूण 49 टक्के प्रतिसादकर्त्यांचा असा विश्वास आहे की, घोटाळ्याचे संदेश अतिशय निर्दोष आहेत, अत्यंत खात्रीशीर आहेत आणि त्यात वैयक्तिक माहिती देखील आहे, ज्यामुळे ते शोधणे अधिक कठीण होते.

या वर्षी 28 ऑगस्ट रोजी, भारतीय दूरसंचार नियामक प्राधिकरण (TRAI) ने त्यांच्या स्पॅम विरोधी कायद्यातील काही बदलांची रूपरेषा देणारा सल्ला पत्र जारी केला. भारतात होत असलेल्या फसव्या आणि स्पॅम कॉल्स आणि एसएमएस संदेशांमध्ये सतत वाढ होत असल्याने नियामकांना अडचणी येत आहेत.

तुमची फसवणूक झाली आहे किंवा आर्थिक फसवणुकीत पैसे गमावले गेल्याची तुम्हाला शंका असल्यास काय करावे?

• सायबर क्राइम हेल्पलाइन क्रमांक 1930 वर तक्रार करा.

• https://www.cybercrime.gov.in या वेबसाइटला भेट द्या.

• https://sancharsaathi.gov.in/sfc/Home/sfc-complaint.jsp येथे ‘CHAKSHU’ पोर्टलला भेट देऊन गेल्या 30 दिवसांत कोणत्याही संशयित फसवणुकीच्या संप्रेषणाची तक्रार करा.

• तक्रारीचा अहवाल देण्यासाठी आणि शोध घेण्यासाठी दूरसंचार विभागाचा एक नागरिक-केंद्रित उपक्रम, ‘संचार साथी’ पोर्टलला भेट द्या.

• जवळच्या पोलीस ठाण्यात तक्रार नोंदवा.

अशी बाळगा सावधगिरी

• कोणत्याही अज्ञात किंवा संशयास्पद लिंकवर कधीही क्लिक करू नका.

• मजकूर संदेश, सोशल मीडिया पोस्ट आणि वेब ब्राउझर टॅबमध्ये असुरक्षित/धोकादायक हायपरलिंक्स ब्लॉक करा.

• प्रसिद्ध आणि विश्वासार्ह घोटाळा संरक्षण सॉफ्टवेअर आणि ॲप्स वापरा.

• फोन/ऑनलाइन कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीच्या सूचनांचे त्वरित पालन करू नका.

• कोणतीही कारवाई करण्यापूर्वी आणि OTP, पिन, पासवर्ड, कोणतीही कागदपत्रे किंवा महत्त्वाचे वैयक्तिक तपशील शेअर करण्यापूर्वी किंवा टाकण्यापूर्वी नेहमी विचार करा आणि पुन्हा तपासा.

आणखी वाचा :

ही कंपनी उचलेल गर्लफ्रेंडचा खर्च?, Tinder मेंबरशिप देणार; त्वरीत अर्ज करा!