'बेटी बचाओ बेटी पढाओ' च्या १० वर्षांचा उत्सव

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बुधवारी 'बेटी बचाओ बेटी पढाओ' या उपक्रमाच्या १० व्या वर्धापन दिनानिमित्त लिंग समानता आणि मुलींचे सक्षमीकरण यावरील त्याच्या परिवर्तनकारी प्रभावाचा आढावा घेतला. दहा वर्षांपूर्वी सुरू झालेल्या या आंदोलनाला संपूर्ण भारतातील लोकांचा व्यापक पाठिंबा मिळाला आहे आणि मुलींचे स्थान सुधारण्यात, त्यांना शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून देण्यात आणि दीर्घकाळापासून चालत आलेले लिंगभाव दूर करण्यात त्याने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

एक्स (पूर्वीचे ट्विटर) वरील मालिकेत, पंतप्रधान मोदींनी या उपक्रमाचे कौतुक "जनसामान्यांनी चालवलेले" आंदोलन म्हणून केले ज्याने तळागाळातील सामाजिक बदल घडवून आणले आहेत. मुलींना भरभराटीला येण्यासाठी योग्य वातावरण निर्माण करण्याच्या महत्त्वावर त्यांनी भर दिला आणि येणाऱ्या वर्षांत या आंदोलनाला निरंतर पाठिंबा देण्याचे आवाहन केले.

"आज आपण #बेटीबचाओबेटीपढाओ आंदोलनाच्या १० वर्षांचा टप्पा गाठला आहे. गेल्या दशकात, हे परिवर्तनकारी, जनसामान्यांनी चालवलेले उपक्रम बनले आहे आणि त्यात सर्व स्तरातील लोकांचा सहभाग आहे," पंतप्रधानांनी लिहिले.

“#बेटीबचाओबेटीपढाओ हे लिंगभाव दूर करण्यात महत्त्वपूर्ण ठरले आहे आणि मुलींना शिक्षण आणि त्यांची स्वप्ने पूर्ण करण्याच्या संधी मिळाव्यात यासाठी योग्य वातावरण निर्माण केले आहे,” असे ते म्हणाले.

या उपक्रमाच्या प्रत्यक्ष परिणामांवर प्रकाश टाकत, मोदी म्हणाले की ऐतिहासिकदृष्ट्या कमी बाल लिंग गुणोत्तर असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये लक्षणीय सुधारणा झाली आहे. संपूर्ण भारतात लिंग समानतेची जाणीव निर्माण करणाऱ्या जागरूकता मोहिमांचे त्यांनी कौतुक केले.

"लोकांच्या आणि विविध सामुदायिक सेवा संस्थांच्या समर्पित प्रयत्नांमुळे, #बेटीबचाओबेटीपढाओ ने उल्लेखनीय टप्पे गाठले आहेत. ऐतिहासिकदृष्ट्या कमी बाल लिंग गुणोत्तर असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये लक्षणीय सुधारणा झाल्या आहेत आणि जागरूकता मोहिमांमुळे लिंग समानतेच्या महत्त्वाची जाणीव निर्माण झाली आहे," असे ते म्हणाले.

पंतप्रधान मोदींनी या मोहिमेला जीवंत आणि यशस्वी बनवणाऱ्या सामूहिक प्रयत्नांचेही कौतुक केले, ज्यामुळे पारंपारिकपणे लिंगभेदामुळे अडचणी येणाऱ्या क्षेत्रांमध्ये मोजण्यायोग्य सुधारणा झाल्या आहेत. पंतप्रधानांनी निरंतर कृती करण्याचे आवाहन करून आपल्या पोस्टचा समारोप केला.

"तळागाळातील या आंदोलनाला जीवंत बनवणाऱ्या सर्व भागधारकांचे मी अभिनंदन करतो. आपण आपल्या मुलींच्या हक्कांचे रक्षण करत राहूया, त्यांचे शिक्षण सुनिश्चित करूया आणि असा समाज निर्माण करूया जिथे त्या कोणत्याही भेदभावाशिवाय भरभराटीला येऊ शकतील. भारताच्या मुलींसाठी येणारी वर्षे आणखी प्रगती आणि संधी घेऊन येतील याची आपण एकत्रितपणे खात्री करू शकतो. #बेटीबचाओबेटीपढाओ," असे त्यांनी लिहिले.

बेटी बचाओ बेटी पढाओची १० वर्षे: भारताच्या मुलींच्या सक्षमीकरणाचे एक दशक

२२ जानेवारी २०१५ रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी हरियाणातील पानीपत येथे सुरू केलेल्या बेटी बचाओ बेटी पढाओ (BBBP) या उपक्रमाने लिंग असंतुलन दूर करण्यात आणि संपूर्ण भारतातील बाल लिंग गुणोत्तर सुधारण्यात उल्लेखनीय प्रगती केली आहे.

गेल्या दशकात, या कार्यक्रमाने भारतातील मुली आणि महिलांच्या जीवनात सुधारणा करण्यात महत्त्वपूर्ण टप्पे गाठले आहेत. विशेष म्हणजे, जन्माच्या वेळी राष्ट्रीय लिंग गुणोत्तर २०१४-१५ मधील ९१८ वरून २०२३-२४ मध्ये ९३० वर पोहोचले आहे, जे जीवनाच्या अगदी सुरुवातीलाच लिंग समानतेकडे होणारे परिवर्तन दर्शवते. माध्यमिक शिक्षण स्तरावरील मुलींचे एकूण नोंदणीचे प्रमाण देखील ७५.५१% वरून ७८% पर्यंत वाढले आहे, जे मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देण्यात कार्यक्रमाच्या यशाचे आणखी एक उदाहरण आहे.

या उपक्रमाने माता आणि बाल आरोग्यातही लक्षणीय प्रगती केली आहे. संस्थात्मक प्रसूती ६१% वरून ९७.३% पर्यंत वाढल्या आहेत आणि पहिल्या तिमाहीतील प्रसूतीपूर्व काळजी नोंदणी ६१% वरून ८०.५% पर्यंत वाढली आहे, ज्यामुळे महिला आणि मुलांसाठी आरोग्यसेवा उपलब्धतेत लक्षणीय सुधारणा झाली आहे.

तथापि, BBBP चा प्रभाव आकडेवारीच्या पलीकडे आहे. हा कार्यक्रम सांस्कृतिक आणि सामाजिक बदल घडवून आणण्यात महत्त्वपूर्ण ठरला आहे. कन्या शिक्षा प्रवेश उत्सव सारख्या उपक्रमांमुळे एक लाखाहून अधिक शाळा सोडलेल्या मुलींना शिक्षणात परत येण्यास मदत झाली आहे, तर यशस्विनी बाईक मोहीम सारख्या प्रयत्नांनी महिला सक्षमीकरणाचे प्रत्यक्ष उदाहरण दाखवले आहे, ज्यामुळे महिलांच्या कामगिरीसाठी पाठिंबा आणि अभिमानाचे वातावरण निर्माण झाले आहे.

शिवाय, या उपक्रमाने गंभीर सामाजिक समस्या सोडवण्यासाठी माध्यमांचा सर्जनशीलपणे वापर केला आहे, दूरदर्शन कार्यक्रमांसोबत भागीदारी केली आहे आणि मुलींच्या मूल्याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि मुलींचा त्याग करणे सारख्या हानिकारक पद्धती रोखण्यासाठी प्रभावी मोहिमांचा वापर केला आहे.