अमेरिकेच्या स्वप्नाचा भंग: अटकेत जाऊन भारतात परतलेल्यांच्या कहाण्या

उत्तम भविष्य शोधत अमेरिकेला जाण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या पंजाबच्या होशियारपूरच्या हरविंदर सिंग यांचीही एक दुःखद कहाणी आहे. एका व्यक्तीने आम्हाला युरोपमधून अमेरिकेला नेण्याचे आश्वासन दिले होते. यासाठी मी त्याला ४२ लाख रुपये दिले होते. गेल्या ऑगस्टमध्ये आम्हाला प्रथम कतारला नेण्यात आले. तेथून ब्राझील, पेरू, कोलंबिया, पनामा, निकाराग्वा आणि नंतर मेक्सिकोला नेण्यात आले.

मेक्सिकोहून इतर काहींसोबत आम्हाला अमेरिकेच्या सीमेकडे नेण्यात आले. या मार्गावर आम्ही डोंगर, टेकड्या चढलो आणि उतरलो. एका ठिकाणी समुद्रातून जाताना आमची बोट बुडाली आणि आम्ही सर्व पाण्यात पडलो, अशा वेळी कसेबसे जीव वाचला. पण काही जण समुद्रात पडून मरण पावले, हे भयानक दृश्य आम्ही कधीही विसरू शकत नाही. तसेच पनामाच्या जंगलातून जाताना चालता येत नसल्याने काही जण मरण पावले. काही ठिकाणी जेवायला अन्न मिळाले तर काही ठिकाणी काहीच मिळाले नाही. बिस्किटे खाऊन दिवस काढत होतो. काही ठिकाणी चोरांनी आम्हाला अडवले आणि आमच्याकडे असलेले महागडे कपडे लुटले. 

पण उत्तम भविष्याच्या स्वप्नात आम्ही अमेरिकेकडे पाऊल टाकले होते. काही ठिकाणी आम्ही १५ तासांचा लांब बोटीचा प्रवास केला तर काही ठिकाणी ४०-४५ कि.मी. चालावे लागले. आम्ही एकूण १७-१८ टेकड्या ओलांडल्या असतील. यापैकी कोणीही थोडेसे चुकले तरी मृत्यू निश्चित होता. तिथे कोणी जखमी झाला तर त्याला तिथेच मरायला सोडून पुढे जाणे हाच त्यांचा नियम होता. शेवटी आम्ही अमेरिकेची सीमा गाठली आणि सीमा ओलांडण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा अमेरिकन अधिकाऱ्यांनी आम्हाला अटक केली, असे हरविंदर सिंग यांनी सांगितले.

प्रेयकराशी लग्न करण्यासाठी निघालेल्या प्रेयसीला निर्वासित: अमेरिकेत नोकरी शोधत निघालेल्या आणि तिथे अडकलेल्यांच्या कहाण्यांमध्ये एक प्रेमकहाणीही समोर आली आहे. पंजाबच्या वेरपाल गावातील सुखजीत कौर (२६) ही अमेरिकेत असलेल्या आपल्या प्रियकराशी लग्न करण्याच्या उद्देशाने बेकायदेशीर मार्गाने अमेरिकेला गेली होती. पण प्रियकराला भेटण्यापूर्वीच ती सीमेवर स्थलांतर अधिकाऱ्यांच्या हाती सापडली आणि तिला काही दिवस तिथेच ठेवून आता भारतात परत पाठवण्यात आले आहे. सुखजीतचे वडील इटलीमध्ये काम करतात, तर आई आणि भाऊ पंजाबमध्ये राहतात.

अंगावर कर्ज, अमेरिकेचे स्वप्न भंग: मोठ्या पगाराचे स्वप्न पाहून बेकायदेशीर मार्गाने अमेरिकेला गेलेल्या पंजाब, हरियाणा आणि इतर राज्यांतील अनेक जण आता नोकरीविना आणि अंगावर कर्जाच्या ओझ्याखाली आहेत. हरविंदरने एजंटला ४२ लाख रुपये देऊन अमेरिकेला जाऊन तिथे काम करून कर्ज फेडण्याचे स्वप्न पाहिले होते. त्यानुसार त्यांच्या कुटुंबीयांनी घरातील सोने विकून आणि इतरत्रून कर्ज काढून पैसे जमवले होते. पण आता अंगावर कर्ज आणि अमेरिकेचे स्वप्नही भंगले आहे, असे हरविंदरची पत्नी कुलजिंदर यांनी सांगितले. उत्तम भविष्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या आमचे भविष्यच आता उद्ध्वस्त झाले आहे. अशा फसव्या एजंटांवर सरकारने कठोर कारवाई करावी, अशी मागणी निर्वासितांच्या कुटुंबीयांनी केली आहे. ही फक्त हरविंदरची कहाणी नाही, तर पंजाब आणि हरियाणातून अमेरिकेला जाण्याचा प्रयत्न करून निर्वासित झालेल्या ४० हून अधिक लोकांचीही हीच कहाणी आहे.

निर्वासन प्रक्रिया नवीन नाही: जयशंकर: ‘निर्वासन प्रक्रिया ही नवीन नाही. ती अनेक वर्षांपासून सुरू आहे. २००९ नंतर एकूण १५७५६ भारतीयांना अमेरिकेतून निर्वासित करण्यात आले आहे. पण निर्वासन प्रक्रियेदरम्यान भारतीयांना वाईट वागणूक दिली जाऊ नये म्हणून आम्ही अमेरिकेशी चर्चा करत आहोत,’ असे आश्वासन परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी संसदेला दिले आहे.

१०४ भारतीयांच्या निर्वासनाच्या पद्धतीबद्दल संसदेच्या दोन्ही सभागृहात व्यक्त झालेल्या संतापाला उत्तर देताना जयशंकर म्हणाले, ‘ही कोणत्याही विशिष्ट देशासाठीची धोरण नाही. भारतासाठीच नाही. निर्वासन करताना अन्न, वैद्यकीय आणीबाणी आणि इतर गरजा लक्षात घेतल्या जातात. ५ फेब्रुवारी रोजी अमेरिकेने घेतलेला निर्णय मागील पद्धतीपेक्षा वेगळा नाही. निर्वासन प्रक्रिया नवीन नाही. ती अनेक वर्षांपासून सुरू आहे. बुधवारी भारतात आलेल्या विमानातील महिला आणि मुलांवर कोणतेही बंधन नव्हते,’ असे ते म्हणाले. तसेच बेकायदेशीर स्थलांतर उद्योगावर कठोर कारवाई करणे हे आमचे ध्येय असावे. पात्र प्रवाशांना सहज व्हिसा मिळेल याचीही काळजी घ्यावी, असे ते म्हणाले.