प्रयागराज महाकुंभ २०२५: कुंभ स्नानाचे महत्त्व

प्रयागराज महाकुंभ २०२५: हिंदू धर्मात कुंभ मेळ्याचा इतिहास हजारो वर्षे जुना आहे. दर १२ वर्षांनी देशातील प्रमुख ४ शहरांमध्ये, उज्जैन, नाशिक, प्रयागराज आणि हरिद्वार येथे कुंभ मेळा भरतो. २०२५ सालच्या पहिल्या महिन्यात म्हणजेच जानेवारी महिन्यात १३ तारखेपासून प्रयागराजमध्ये महाकुंभ सुरू होणार आहे. हा महाकुंभ २३ फेब्रुवारीपर्यंत चालेल. या काळात लाखो साधू-संत आणि कोट्यवधी लोक पवित्र संगमात स्नान करतील. कुंभ मेळ्यात पवित्र नदीत स्नान करण्याचे विशेष महत्त्व धर्मग्रंथांमध्ये सांगितले आहे. त्यानुसार…

सहस्त्र कार्तिके स्नानं माघे स्नान शतानि च।
वैशाखे नर्मदाकोटिः कुंभस्नानेन तत्फलम्।।
अश्वमेघ सहस्त्राणि वाजवेयशतानि च।
लक्षं प्रदक्षिणा भूम्याः कुंभस्नानेन तत्फलम्।

अर्थ- कुंभात केलेल्या एका स्नानाचे फळ कार्तिक महिन्यात केलेल्या हजार स्नानांएवढे, माघ महिन्यात केलेल्या शंभर स्नानांएवढे आणि वैशाख महिन्यात नर्मदेत केलेल्या कोट्यवधी स्नानांएवढे असते. हजारो अश्वमेघ यज्ञ, शंभर वाजपेय यज्ञ आणि एक लाख वेळा पृथ्वी प्रदक्षिणा करण्याने जे पुण्य मिळते, ते कुंभात एक स्नान करण्याने मिळते.

संगमात होईल कुंभस्नान

प्रयागराजला संगमस्थान असेही म्हणतात. येथे गंगा, यमुना आणि सरस्वती नदी एकत्र मिळतात अशी मान्यता आहे. कुंभात संगमात स्नान करणे खूप महत्त्वाचे मानले जाते. असे केल्याने जन्मोजन्मीचे पाप धुतले जातात असे म्हणतात.

हरिद्वारमध्ये गंगेत घेतात स्नान

उत्तर प्रदेशातील हरिद्वारमध्येही कुंभ मेळा भरतो. येथे येणारे भाविक गंगा नदीत स्नान करून स्वतःला धन्य मानतात. जरी गंगा नदीत रोज हजारो भाविक स्नान करतात, तरी कुंभात येथे स्नान करण्याचे विशेष महत्त्व आहे.

नाशिकमध्ये वाहते गोदावरी

महाराष्ट्रातील नाशिकमध्येही कुंभ मेळा भरतो. येथे गोदावरी नदी वाहते. १२ वर्षांतून एकदा होणाऱ्या कुंभ मेळ्यात कोट्यवधी लोक येथे स्नान करतात. नाशिकमध्ये शैव साधू त्र्यंबकेश्वरमध्ये आणि राम दलातील साधू कुशावर्त घाटावर स्नान करतात.

उज्जैनमध्येच क्षिप्रा नदी

मध्य प्रदेशातील उज्जैनमध्येही दर १२ वर्षांनी कुंभ भरतो. याला सिंहस्थ असेही म्हणतात. येथे क्षिप्रा नदी वाहते. क्षिप्रा नदीचा उगम भगवान विष्णूच्या पायाच्या अंगठ्यातून झाला आहे अशी मान्यता आहे. येथील रामघाट भाविकांच्या श्रद्धेचे केंद्र आहे. कुंभात सर्वात जास्त भाविक याच घाटावर स्नान करतात.