सार्वजनिक ठिकाणी स्तनपान: किती महिला करतात?

आईचं दूध (Breast milk) बाळासाठी अमृतासारखं असतं. बाळाचा जन्म झाल्यावर एका तासाच्या आत त्याला स्तनपान करायला हवं. हे बाळाच्या आरोग्यासाठी (health) खूप महत्त्वाचं आहे. भारतात सार्वजनिक ठिकाणी काही गोष्टी करण्यास मनाई आहे. त्यात स्तनपान करणंही येतं हे दुर्दैवी आहे.  बाळ कितीही उपाशी असलं तरी आई सार्वजनिक ठिकाणी स्तनपान करायला कचरते. कुठेही ती स्तनपान केलं तर लोक तिला वेगळ्या नजरेने बघतात. भारतातल्या सार्वजनिक ठिकाणी स्तनपान (breast feeding) करणं हे आईंसाठी मोठं आव्हान आहे.

स्तनपान आणि सार्वजनिक ठिकाण याबद्दल लोकांच्या मनात असलेले गैरसमज दूर करण्यासाठी अनेक अभिनेत्रींनी प्रयत्न केले आहेत.  बाळाला स्तनपान करतानाचे फोटो त्यांनी सार्वजनिकरित्या शेअर केले आहेत. काही दिवसांपूर्वी बॉलिवूड अभिनेत्री राधिका आपटे (Bollywood actress Radhika Apte) यांनी बाटलीत आईचं दूध काढतानाचा फोटो पोस्ट केला होता. यामुळे सोशल मीडियावर चर्चा सुरू झाली होती. दरम्यान, सर्वोच्च न्यायालयानेही स्तनपानाचं महत्त्व अधोरेखित केलं आहे. सार्वजनिक इमारतींमध्ये बाळांच्या काळजीसाठी आणि स्तनपानासाठी स्वतंत्र जागा उपलब्ध करून देण्याचे आदेश सर्वोच्च न्यायालयाने राज्य सरकारांना दिले आहेत. सरकारी इमारतींमध्ये अशा सुविधा पुरवून आईंच्या गोपनीयतेचा आणि बाळांच्या आरोग्याचा विचार करावा असं सांगितलं आहे. 

भारतातल्या सार्वजनिक ठिकाणी किती महिला स्तनपान करतात याबद्दल एक सर्वेक्षण करण्यात आलं. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे भारतात फक्त 6 टक्के महिलाच कोणतीही अडचण न येता आपल्या बाळाला स्तनपान करतात. उर्वरित महिलांना एक ना एक अडचण येते.

भारतात 90 टक्के महिला गाडीत आपल्या बाळाला स्तनपान करतात. सार्वजनिक वाहतुकीत 78 टक्के महिला, रेस्टॉरंटमध्ये 56 टक्के महिला स्तनपान करतात. 49 टक्के आई कार पार्किंग निवडतात तर 47 टक्के महिला ट्रायल रूम वापरतात. शौचालयात 44 टक्के महिला, धार्मिक स्थळी 41 टक्के आई आणि उद्यानात 32 टक्के महिला स्तनपान करतात. झाडाखाली, पासपोर्ट ऑफिसमध्ये, बँकेत रांगेत उभे असताना आणि बस स्थानकावर स्तनपान करताना अनेक महिलांना अडचणी येतात. 81 टक्के महिलांना सार्वजनिक ठिकाणी स्तनपान करताना अडचणी येतात असं सर्वेक्षणातून समोर आलं आहे. सार्वजनिक ठिकाणी स्तनपान करताना सर्वांचं लक्ष आईवर असतं. तसंच स्वच्छताही एक आव्हान असतं असं सर्वेक्षणात म्हटलं आहे. पण हे फक्त शहरांमध्येच घडतं हे आश्चर्यकारक आहे. बहुतेक ग्रामीण महिला याबाबतीत कचरत नाहीत. कोणताही संकोच न बाळगता आपल्या कामासोबतच बाळाला स्तनपान करण्याचं काम ग्रामीण महिला करतात असं सर्वेक्षणातून दिसून आलं आहे.