भारत AI वापरात आघाडीवर, त्याच्या नियंत्रणाचाही आकार देतोय: निर्मला सीतारामन

कोट्टायम (केरळ): केंद्रीय अर्थ आणि कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्री निर्मला सीतारामन यांनी शनिवारी सांगितले की भारत केवळ आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) वापरात आघाडीवर नाही तर त्याच्या नियंत्रणाचा आकारही देत आहे.
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ इन्फॉर्मेशन टेक्नॉलॉजी (IIIT) कोट्टायमच्या सहाव्या दीक्षांत समारंभात बोलताना, मंत्री म्हणाल्या, "आम्ही केवळ AI वापरात आघाडीवर नाही. आम्ही AI चे नियंत्रण कसे केले जाते हे देखील आकार देत आहोत. हे आपल्यासाठी समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. तुम्ही ते केवळ वापरत नाही, तर तुम्ही AI चे नियंत्रण कसे केले जाते हे देखील आकार देत आहात. अलीकडील AI संबंधित शिखर परिषद, AI अॅक्शन समिट म्हणून ओळखली जात होती, जी पॅरिसमध्ये आयोजित करण्यात आली होती, जिथे भारताला कार्यक्रमाचे सह-अध्यक्ष बनवण्यात आले होते--टेबलावर, मुख्य टेबलावर, शीर्षस्थानी बसणे आणि त्या कार्यक्रमाचे सह-अध्यक्षपद भूषवणे हे खरोखर सोपे नव्हते. माननीय पंतप्रधान मोदींनी AI हा केवळ राष्ट्रीय मुद्दा नसून जागतिक जबाबदारी असल्याबद्दल भाष्य केले."
त्या पुढे म्हणाल्या, "म्हणून हे केवळ आपल्या सर्वांसाठी खेळण्यासाठी AI नाही; त्याला अधिक जबाबदारीने हाताळण्यासाठी उपाययोजना करा. म्हणूनच जेव्हा पंतप्रधान, जागतिक AI अॅक्शन समिटमध्ये सह-अध्यक्ष म्हणून बसून, हे शब्द बोलतात तेव्हा ते आम्हाला एक मोठा संदेश देतात, AI वापरा पण ते जबाबदारीने वापरा. त्याचा गैरवापर करू नका; त्याचा अनैतिकपणे वापर करू नका. म्हणून आपल्यासाठी नैतिक, समावेशक आणि विश्वासार्ह AI असणे खूप महत्त्वाचे आहे."
"नाहीतर, समाजाच्या काही वर्गांना असलेली भीती, जर AI मुळे बरेच अनैतिक व्यवहार झाले तर काय होईल? संरक्षणासाठी आपण कुठे जायचे? जोपर्यंत आपण सुरुवातीपासूनच ते जबाबदारीने समजून घेत नाही तोपर्यंत ती भीती कमी होणार नाही."
केंद्रीय अर्थमंत्र्यांनी पुढे अधोरेखित केले की देश केवळ आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) सह प्रयोग करत नाही तर केंद्र सरकारने भागधारकांकडून बरेच इनपुट घेतले आहेत आणि AI ला योग्य लक्ष मिळावे यासाठी सतत धोरणे आणत आहे.
"मला माहित आहे की तुम्ही AI, इंटरनेट-संबंधित गोष्टी, IoT इत्यादीवर बरेच काम करत आहात. पण भारत केवळ AI सह प्रयोग करत नाही. सरकारमध्ये बसून, मी तुम्हाला सांगू शकते की आम्ही भागधारकांकडून बरीच माहिती घेतली आहे पण AI ला योग्य लक्ष मिळावे यासाठी सतत आमचे धोरण करत राहिलो आहोत," केंद्रीय अर्थमंत्री पुढे म्हणाल्या.
पुढे जाऊन, त्यांनी मायक्रोसॉफ्टचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO) सत्या नाडेला यांचे "भारत हा AI चा 'यूज केस कॅपिटल' आहे" हे विधान नमूद केले, आणि देश केवळ त्यावर संशोधन करत नाही तर मोठ्या प्रमाणात अंमलबजावणी देखील करत आहे.
"मी तुमच्यासमोर हे आणू इच्छिते आणि तुम्हाला मायक्रोसॉफ्टचे CEO सत्या नाडेला यांचे शब्द आठवू इच्छिते. ते म्हणाले की भारत हा AI साठी जगाचा यूज केस कॅपिटल आहे. AI साठी, भारत हा यूज केस कॅपिटल आहे. याचा अर्थ काय? हे खूप मोठे विधान आहे. म्हणजेच आपण केवळ AI बद्दल बोलत नाही किंवा AI मध्ये संशोधन करत नाही. आम्ही प्रत्यक्षात ते मोठ्या प्रमाणात अंमलबजावणी करत आहोत," त्या पुढे म्हणाल्या.
AI बद्दल जागरूकता अधोरेखित करताना, त्या पुढे म्हणाल्या की भारताने २०२४ मध्ये ३ अब्ज AI संबंधित अॅप डाउनलोड्स नोंदवले.
"संख्या पहा: भारतातील AI संबंधित अॅप्स ३ अब्ज, दशलक्ष नाही, अब्ज, यूएसपेक्षा जास्त डाउनलोड केले गेले आहेत. यूएसची संख्या १.५ अब्ज आहे, चीनपेक्षा जास्त, जी १.३ अब्ज आहे; आमची ३ अब्ज आहे, आणि त्यांची १.३ अब्ज आहे," त्या म्हणाल्या.
केंद्रीय अर्थ आणि कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्र्यांनी देशात होणाऱ्या नवोन्मेषावरही भर दिला, आणि २०१५ मध्ये ८१ व्या स्थानावरून २०२४ मध्ये १३३ अर्थव्यवस्थांमध्ये ग्लोबल इनोव्हेशन इंडेक्समध्ये भारताचा क्रमांक ३९ वा झाला आहे.
पेटंट-टू-GDP रेशो--पेटंट क्रियाकलापाचा आर्थिक परिणामाचे माप--२०१३ मध्ये १४४ वरून २०२३ मध्ये ३८१ पर्यंत लक्षणीय वाढ झाली आहे, असे त्या पुढे म्हणाल्या.
त्या पुढे म्हणाल्या की अनेक उच्च-उत्पन्न अर्थव्यवस्थांच्या वाढीच्या दरापेक्षा जास्त, देश अमूर्त मालमत्ता तीव्रतेमध्ये ७ व्या स्थानावर आहे.
२०२३ मध्ये WIPO नुसार जागतिक बौद्धिक संपदा दाखल करण्यात भारताने ६ वा क्रमांक मिळवला आहे, असे त्यांनी अधोरेखित केले, आणि २०१९ मध्ये ७९ व्या स्थानावरून २०२४ मध्ये ४९ व्या स्थानावर नेटवर्क रेडीनेस इंडेक्स रँकिंगमध्ये सुधारणा झाली आहे, जे दर्शविते की भारत अधिक नवोन्मेष आणि अधिक स्वावलंबनाकडे वाटचाल करत आहे.