भारत टेक्स २०२५: तंत्रज्ञानाच्या युगात हातमागांचे महत्त्व

भारत टेक्स २०२५ मध्ये सहभागी होत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी म्हणाले की तंत्रज्ञानाच्या युगात हातमाग कारागिरीची प्रामाणिकता राखणे महत्त्वाचे आहे. "कोणताही क्षेत्र उत्कृष्ट कामगिरी करतो जेव्हा त्याच्याकडे कुशल कर्मचारी असतात आणि कौशल्य हे कापड उद्योगात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते," असे पंतप्रधान मोदी म्हणाले. कुशल प्रतिभा तयार करण्यासाठी प्रयत्न केले जात असल्याचे सांगून, त्यांनी कौशल्य विकासासाठी राष्ट्रीय उत्कृष्टता केंद्रांच्या भूमिकेवर प्रकाश टाकला आणि समर्थ योजनेमुळे मूल्य साखळीसाठी आवश्यक कौशल्ये विकसित करण्यास मदत होत असल्याचे नमूद केले.

पंतप्रधानांनी तंत्रज्ञानाच्या युगात हातमाग कारागिरीची प्रामाणिकता राखण्याचे महत्त्व अधोरेखित केले. हातमाग कारागिरांसाठी कौशल्य आणि संधी वाढवण्याच्या प्रयत्नांवर त्यांनी प्रकाश टाकला, ज्यामुळे त्यांची उत्पादने जागतिक बाजारपेठेत पोहोचतील याची खात्री करून घेतली.

"गेल्या १० वर्षांत, हातमागांना प्रोत्साहन देण्यासाठी २४०० हून अधिक मोठ्या विपणन कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले आहे," असे ते म्हणाले. हातमाग उत्पादनांच्या ऑनलाइन विपणनाला चालना देण्यासाठी भारत-हातमाला ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म तयार करण्याचाही त्यांनी उल्लेख केला, ज्यामध्ये हजारो हातमाग ब्रँडची नोंदणी झाली आहे. हातमाग उत्पादनांसाठी GI टॅगिंगचे महत्त्वपूर्ण फायदे पंतप्रधानांनी सांगितले.

पुढे, ते म्हणाले की भारताचा कापड उद्योग 'फास्ट फॅशन कचरा' एका संधीत बदलू शकतो, भारताच्या कापड रीसायकलिंग आणि अपसायकलिंगमधील विविध पारंपारिक कौशल्यांचा फायदा घेऊन, दुसऱ्या आवृत्तीतील भारत टेक्स २०२५ मध्ये बोलत आहेत.

कापड उद्योगात संसाधनांचा जास्तीत जास्त वापर आणि कचरा निर्मिती कमी करण्याच्या महत्त्वावर पंतप्रधानांनी भर दिला. बदलत्या ट्रेंडमुळे दरमहा लाखो कपडे टाकून दिले जातात, ज्यामुळे पर्यावरण आणि पर्यावरणीय धोके निर्माण होतात, अशा "फास्ट फॅशन कचरा" च्या समस्येवर त्यांनी प्रकाश टाकला. २०३० पर्यंत, फॅशन कचरा १४८ दशलक्ष टनांपर्यंत पोहोचू शकतो, आज एक चतुर्थांशपेक्षा कमी कापड कचरा रीसायकल केला जात आहे.

पंतप्रधान मोदी म्हणाले की भारताचा कापड उद्योग ही चिंता एका संधीत बदलू शकतो, भारताच्या कापड रीसायकलिंग आणि अपसायकलिंगमधील विविध पारंपारिक कौशल्यांचा फायदा घेऊन. त्यांनी जुन्या किंवा उरलेल्या कापडापासून चटई, गालिचे आणि आवरणे तयार करणे आणि महाराष्ट्रात फाटलेल्या कपड्यांपासून बनवलेल्या उत्तम रजया अशी उदाहरणे दिली. या पारंपारिक कलांमधील नवकल्पनामुळे जागतिक बाजारपेठेतील संधी निर्माण होऊ शकतात, असा त्यांनी भर दिला. अपसायकलिंगला प्रोत्साहन देण्यासाठी कापड मंत्रालयाने सार्वजनिक उपक्रमांच्या स्थायी परिषद आणि ई-मार्केटप्लेससोबत सामंजस्य करार केला असून अनेक अपसायकलर आधीच नोंदणीकृत आहेत, अशी घोषणा त्यांनी केली.

नवी मुंबई आणि बंगळुरूसारख्या शहरांमध्ये कापड कचऱ्याचे घरपोच संकलन करण्यासाठी पायलट प्रकल्प राबवले जात आहेत. पंतप्रधानांनी स्टार्टअप्सना या प्रयत्नांमध्ये सामील होण्यासाठी, संधींचा शोध घेण्यासाठी आणि जागतिक बाजारपेठेत आघाडी घेण्यासाठी लवकर पावले उचलण्यास प्रोत्साहित केले.

पुढील काही वर्षांत भारताची कापड रीसायकलिंग बाजारपेठ ४०० दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्सपर्यंत पोहोचू शकते, तर जागतिक रीसायकल केलेली कापड बाजारपेठ ७.५ अब्ज अमेरिकन डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे. योग्य दिशेने, भारत या बाजारपेठेत मोठा वाटा मिळवू शकतो, असे ते म्हणाले.

पंतप्रधान मोदी म्हणाले की शतकानुशतके पूर्वी, जेव्हा भारत समृद्धीच्या शिखरावर होता, तेव्हा कापड उद्योगाने त्या समृद्धीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. विकसित भारत बनण्याच्या लक्ष्याकडे भारत प्रगती करत असताना, कापड क्षेत्र पुन्हा एकदा मोठी भूमिका बजावेल, असा त्यांनी भर दिला. भारत टेक्ससारखे कार्यक्रम भारताची या क्षेत्रातील स्थिती मजबूत करत आहेत, असे पंतप्रधानांनी अधोरेखित केले. हा कार्यक्रम यशाचे नवनवे विक्रम प्रस्थापित करत राहील आणि दरवर्षी नवीन उंचीवर पोहोचेल, असा विश्वास व्यक्त करून त्यांनी आपले भाषण संपवले.

केंद्रीय कापड मंत्री गिरिराज सिंह आणि कापड राज्यमंत्री पबित्र मार्गेरिटा यावेळी इतर मान्यवरांसह उपस्थित होते. पंतप्रधानांनी आज नवी दिल्लीतील भारत मंडपम येथे भारत टेक्स २०२५ ला संबोधित केले. त्यांनी यावेळी प्रदर्शित केलेल्या प्रदर्शनाचा आढावाही घेतला.

जागतिक धोरणकर्ते, सीईओ आणि उद्योग क्षेत्रातील नेत्यांसाठी भारत टेक्स हा सहभाग, सहकार्य आणि भागीदारीसाठी एक मजबूत व्यासपीठ बनत असल्याचे पंतप्रधानांनी अधोरेखित केले. कार्यक्रमाच्या आयोजनात सहभागी असलेल्या सर्व भागधारकांच्या प्रयत्नांचे त्यांनी कौतुक केले. "आज भारत टेक्समध्ये १२० हून अधिक देश सहभागी होत आहेत," असे पंतप्रधान मोदी म्हणाले. याचा अर्थ असा की प्रत्येक प्रदर्शकांना १२० हून अधिक देशांचा अनुभव मिळाला, ज्यामुळे त्यांना त्यांचा व्यवसाय स्थानिक ते जागतिक स्तरावर वाढवण्याची संधी मिळाली.

नवीन बाजारपेठांच्या शोधात असलेल्या उद्योजकांना विविध जागतिक बाजारपेठांच्या सांस्कृतिक गरजांचा चांगला अनुभव मिळत असल्याचे त्यांनी सांगितले. कार्यक्रमातील प्रदर्शनाला भेट दिल्याचे आठवून पंतप्रधानांनी सांगितले की त्यांनी अनेक स्टॉल्सना भेट दिली आणि उद्योजकांशी संवाद साधला. गेल्या वर्षी भारत टेक्समध्ये सामील झालेल्या अनेक सहभागींनी त्यांचे अनुभवही सांगितले. त्यांनी मोठ्या प्रमाणात नवीन खरेदीदार मिळवले आणि त्यांचा व्यवसाय वाढवला असे सांगितले.

हा कार्यक्रम गुंतवणूक, निर्यात आणि कापड क्षेत्रातील एकूण वाढीला मोठी चालना देत असल्याचे पंतप्रधानांनी सांगितले. कापड क्षेत्रातील उद्योजकांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी बँकिंग क्षेत्राला आवाहन करण्यात आले जेणेकरून त्यांचा व्यवसाय वाढवण्यास मदत होईल आणि त्याद्वारे रोजगार आणि संधी निर्माण होतील. "भारत टेक्स आपल्या पारंपारिक वस्त्रांमधून भारताची सांस्कृतिक विविधता दर्शवितो," असे पंतप्रधानांनी सांगितले.

पूर्वेकडून पश्चिमेकडे, उत्तरेकडून दक्षिणेकडे, भारताकडे पारंपारिक पोशाखाची विस्तृत श्रेणी आहे, असे ते म्हणाले. त्यांनी विविध प्रकारच्या वस्त्रांवर प्रकाश टाकला, जसे की लखनवी चिकनकारी, राजस्थान आणि गुजरातची बांधणी, गुजरातची पटोळा, वाराणसीची बनारसी रेशीम, दक्षिणेकडील कांजीवरम रेशीम आणि जम्मू आणि काश्मीरची पश्मिना. आपल्या कापड उद्योगाची विविधता आणि अद्वितीयता वाढवण्यासाठी आणि त्याची वाढ करण्यासाठी अशा कार्यक्रमांचा हा योग्य वेळ आहे, असा त्यांनी भर दिला.

गेल्या वर्षी त्यांनी कापड उद्योगासाठी पाच घटकांवर चर्चा केली होती: शेती, फायबर, कापड, फॅशन आणि परदेशी, पंतप्रधान मोदी म्हणाले की हे दृष्टिकोन भारतासाठी एक मिशन बनत आहे, शेतकरी, विणकर, डिझायनर आणि व्यापाऱ्यांसाठी नवीन वाढीचे मार्ग उघडत आहे. "गेल्या वर्षी भारताच्या कापड आणि परिधान निर्यातीत सात टक्क्यांनी वाढ झाली आणि आता तो जगातील सहावा सर्वात मोठा कापड आणि परिधान निर्यातदार म्हणून गणला जातो," असे त्यांनी सांगितले. भारताची कापड निर्यात ३ लाख कोटी रुपयांपर्यंत पोहोचली आहे, २०३० पर्यंत ती ९ लाख कोटी रुपयांपर्यंत वाढवण्याचे लक्ष्य आहे.

१४-१७ फेब्रुवारी दरम्यान भारत मंडपम येथे आयोजित होणारा भारत टेक्स २०२५ हा एक मेगा जागतिक कार्यक्रम आहे, जो अद्वितीय आहे कारण तो कच्च्या माला पासून ते तयार उत्पादनांपर्यंत संपूर्ण कापड मूल्य साखळी एकाच छताखाली आणतो.

भारत टेक्स प्लॅटफॉर्म हा कापड उद्योगाचा सर्वात मोठा आणि सर्वात व्यापक कार्यक्रम आहे ज्यामध्ये दोन ठिकाणी पसरलेला एक मेगा एक्स्पो आहे आणि संपूर्ण कापड परिसंस्था प्रदर्शित करतो. त्यात ७० हून अधिक परिषद सत्रे, गोलमेज परिषदा, पॅनेल चर्चा आणि मास्टर क्लासेस असलेल्या जागतिक स्तरावरील परिषदेचाही समावेश आहे. त्यात प्रदर्शनाचा समावेश असेल ज्यामध्ये विशेष नवकल्पना आणि स्टार्टअप पॅव्हेलियन असतील. त्यात हॅकथॉन आधारित स्टार्टअप पिच फेस्ट आणि इनोव्हेशन फेस्ट, टेक टँक्स आणि डिझाइन आव्हाने यांचाही समावेश असेल जे आघाडीच्या गुंतवणूकदारांमार्फत स्टार्टअप्ससाठी निधीच्या संधी प्रदान करतील.

भारत टेक्स २०२५ धोरणकर्ते आणि जागतिक सीईओ, ५,००० हून अधिक प्रदर्शक, १२० हून अधिक देशांतील ६,००० आंतरराष्ट्रीय खरेदीदार आणि इतर विविध अभ्यागतांना आकर्षित करत आहे. इंटरनॅशनल टेक्सटाइल मॅन्युफॅक्चरर्स फेडरेशन (ITMF), इंटरनॅशनल कॉटन अ‍ॅडव्हायझरी कमिटी (ICAC), EURATEX, टेक्सटाइल एक्सचेंज, यूएस फॅशन इंडस्ट्री असोसिएशन (USFIA) यासह जगभरातील २५ हून अधिक आघाडीच्या जागतिक कापड संस्था आणि संघटना सहभागी होत आहेत. (ANI)