अमेरिकेत कमला हॅरिस विरुद्ध डोनाल्ड ट्रम्प: २०२४ ची अध्यक्षीय निवडणूक

वॉशिंग्टन डीसी: अमेरिकेत अध्यक्षीय निवडणुकीची धामधूम नोव्हेंबर ५ रोजी होणार आहे. ७४ वर्षीय माजी अध्यक्ष, रिपब्लिकन पक्षाचे नेते डोनाल्ड ट्रम्प यांना भारतीय वंशाच्या डेमोक्रॅटिक पक्षाच्या उमेदवार कमला हॅरिस आव्हान देत आहेत. ट्रम्प जिंकतील की कमला जिंकून अमेरिकेच्या पहिल्या भारतीय वंशाच्या अध्यक्ष बनतील याबाबत उत्सुकता आहे. त्यामुळे जग, विशेषतः भारत या निवडणुकीकडे लक्ष ठेवून आहे. या पार्श्वभूमीवर अमेरिकन अध्यक्षीय निवडणूक कशी होते याचे चित्रण येथे आहे.

अध्यक्षपदाच्या उमेदवारांची पात्रता काय?
*कमीत कमी ३५ वर्षे वयाचे असावे
*अमेरिकेत जन्मलेले असावे/ वडिलांनी किंवा आईने अमेरिकन नागरिक असावे
*अमेरिकेत कमीत कमी १४ वर्षे वास्तव्य असावे

५३८ प्रतिनिधींकडून अध्यक्षांची निवड

दोन्ही राजकीय पक्ष निवडणुकीपूर्वी त्यांच्या राज्यात त्यांचे निवडलेले प्रतिनिधी निवडतात. राज्यातील लोक त्या पक्षाच्या उमेदवाराला किंवा त्यांना आवडणाऱ्या निवडलेल्या प्रतिनिधीला मतदान करतात. अमेरिकेत एकूण ५० राज्ये आहेत आणि एकूण ५३८ निवडलेले प्रतिनिधी आहेत. ज्या राज्यात कोणत्या पक्षाच्या उमेदवाराला बहुमत मिळते त्या उमेदवाराला राज्यातील इतर सर्व मते मिळतात. प्रतिस्पर्धीला शून्य मते मिळतात.

निवडणूक कशी होते?
अमेरिकन लोक थेट त्यांच्या अध्यक्षांना निवडत नाहीत. त्याऐवजी, अमेरिकेत रिपब्लिकन आणि डेमोक्रॅट पक्ष आहेत आणि अध्यक्षांची निवड इलेक्टोरल कॉलेजद्वारे केली जाते. मतदार प्रतिनिधींना मतदान करतात. निवडलेले प्रतिनिधी अध्यक्षपदाच्या उमेदवारांची निवड करण्याचा अधिकार मिळवतात.

दर ४ वर्षांनी निवडणूक
अमेरिकन अध्यक्षीय निवडणूक दर ४ वर्षांनी, सामान्यतः नोव्हेंबरच्या पहिल्या सोमवारी नंतरच्या दिवशी म्हणजे मंगळवारी होते. १८४५ पासून अमेरिकन संसद (काँग्रेस) हे नियम पाळत आहे. लोकांना ई-मेलद्वारे मतदान करण्याचीही सुविधा आहे.

ओहायो जिंकणाऱ्यांना अध्यक्षपद!
अमेरिकेत ओहायोसह ६ महत्त्वाची राज्ये आहेत. शेवटच्या काही आठवड्यांत या राज्यांकडेच स्पर्धकांचे लक्ष असते. तिथेच त्यांच्या प्रचाराला भर दिला जातो. आतापर्यंत एकदा सोडल्यास इतर सर्व निवडणुकीत ओहायोमध्ये आघाडी घेणाऱ्यांनाच अध्यक्षपद मिळाले आहे.

मतदान कसे होते?
आतापर्यंत बॅलेट बॉक्समध्ये त्यांचे मेल पाठवलेले नसलेले मतदार नोव्हेंबर ५ रोजी त्यांच्या अध्यक्षांच्या निवडीसाठी मतदान करण्यासाठी मतपेटीत येतील. मतदान संपल्यानंतर १२ तासांच्या आत पुढील अध्यक्ष कोण असेल हे स्पष्ट होऊ लागते. राज्यांमध्ये बहुमत मिळाल्यास लोकांच्या मते अध्यक्षीय निवडणूक संपल्यासारखीच असते. इलेक्टोरल कॉलेज प्रतिनिधींना त्यांच्या पक्षाने सांगितलेल्या किंवा जिंकणाऱ्या उमेदवारालाच मतदान करावे लागते असा कोणताही नियम नाही. परंतु त्यांच्याच पक्षाच्या उमेदवाराला मतदान न करण्याच्या घटना अत्यंत दुर्मिळ आहेत.

नोव्हेंबर ५ रोजी मतदान झाल्यास डिसेंबर १० पर्यंत मतमोजणी पूर्ण करावी लागेल. निवडलेले लोकप्रतिनिधी त्याच्या १ आठवड्यानंतर अध्यक्षपदाच्या उमेदवाराची निवड करतील. शेवटी, या निवडणुकीत जिंकलेले अध्यक्षपदाचे उमेदवार पुढील वर्षी म्हणजे २०२५ च्या जानेवारीत शपथ घेतील.

कमला उमेदवार होणे अनपेक्षित
कमला हॅरिस या निवडणुकीत उभ्या राहणे हे अनपेक्षित होते. जो बिडेन यांच्यासोबत उपाध्यक्ष म्हणून काम करत असताना त्यांचे नाव प्रथम ऐकू आले, त्यानंतर ८१ वर्षीय बिडेन स्वतःच निवडणूक लढवणार असल्याचे म्हटल्याने कमला शांत झाल्या. परंतु बिडेन यांना वृद्धापकाळामुळे शेवटच्या क्षणी चित्र बदलले. बिडेन यांनी निवडणूक लढवणार नसल्याची घोषणा केली. त्यामुळे कमला सहजपणे उमेदवार झाल्या. यामुळे निवडणूक रंगतदार झाली आणि बिडेन विरुद्ध सत्ताविरोधी लाटेचा वापर करून जिंकण्याच्या ट्रम्पच्या आशेला अडथळा निर्माण होण्याची शक्यता निर्माण झाली.

कमला जिंकल्यास इतिहास घडेल
कमला हॅरिस जिंकल्यास अमेरिकेत इतिहास घडेल. त्या अमेरिकेच्या पहिल्या भारतीय वंशाच्या अध्यक्ष बनतील.

कमलाचे मूळ तामिळनाडू
कमला हॅरिस यांचे पूर्वज चेन्नईपासून ३०० किमी अंतरावर असलेल्या तामिळनाडूतील तुलसेन्द्रपुरम येथील आहेत. कमला यांची आई शामला गोपालन बायोमेडिकल विज्ञानाचा अभ्यास करण्यासाठी अमेरिकेला गेल्या होत्या. तिथे त्यांचा जमैकाहून स्थलांतरित झालेल्या डोनाल्ड हॅरिस यांशी विवाह झाला. या जोडप्याला कमला हॅरिसचा जन्म झाला. अमेरिकेत जन्मलेल्या असल्या तरी कमला त्यांच्या पूर्वजांना आणि मूळ गावाला त्यांच्या भाषणात आठवतात.

निवडणूकपूर्व सर्वेक्षणात कमला-ट्रम्प समसमान
अमेरिकेतील अनेक वृत्तसंस्थांनी केलेल्या निवडणूकपूर्व सर्वेक्षणात ट्रम्प आणि कमला जवळपास समसमान आहेत. निवडणूक जवळ येताच कमला आघाडी घेऊ शकतात असे काही सर्वेक्षणांनी म्हटले आहे. यामुळे उत्सुकता निर्माण झाली आहे. यापूर्वी बिडेन-ट्रम्प लढत निश्चित झाल्यावर झालेल्या सर्वेक्षणात ट्रम्प आघाडीवर होते.

ट्रम्पची ही शेवटची निवडणूक
डोनाल्ड ट्रम्प तिसऱ्यांदा अमेरिकन अध्यक्षीय निवडणुकीच्या रिंगणात उतरले आहेत. वय ७८ असले तरी उत्साही आहेत. पण रागी आहेत. म्हणूनच ते अध्यक्ष होण्यास पात्र नाहीत असा प्रचार विरोधी उमेदवार कमला हॅरिस करत आहेत. ट्रम्प म्हणतात, 'कमला डाव्या विचारसरणीच्या आहेत. त्या अध्यक्ष होण्यास पात्र नाहीत. गेल्या ५ वर्षांच्या कारकिर्दीत कमला अमेरिका उद्ध्वस्त करत आहेत' असा प्रचार ट्रम्प करत आहेत. ट्रम्पना टेस्ला आणि ट्विटरचे मालक एलॉन मस्क, WWE कुस्तीपटू हल्क होगनसह अनेकांचा पाठिंबा आहे. त्यांनी त्यांच्या मागील ५ वर्षांच्या कारकिर्दीचाच प्रचारासाठी वापर केला आहे आणि ही त्यांची शेवटची निवडणूक असल्याचे जाहीर केले आहे.

ट्रम्पवर हत्येचा प्रयत्न
अध्यक्षीय निवडणुकीच्या प्रचारादरम्यान पेनसिल्व्हेनियामध्ये जुलै १४ रोजी ट्रम्पवर गोळीबार झाला, ही या निवडणुकीतील महत्त्वाची घटना आहे. पण केसाच्या फटक्यावरून ट्रम्प वाचले. त्यानंतर त्यांना त्यांच्या घरी गोल्फ खेळताना एका अनोळखी व्यक्तीकडून गोळीबार होण्याची भीती निर्माण झाली. पण ते यशस्वी झाले नाही. या २ घटनांमुळे ट्रम्पच्या बाजूने सहानुभूतीची लाट निर्माण होऊ शकेल का, हा प्रश्न आहे.