१६० किमी वेगाच्या 'या' २ रेल्वेगाळ्यांना सर्वांनी द्यावी लागते वाट

नवी दिल्ली: वंदे भारत, राजधानी एक्सप्रेस आल्यावर इतर रेल्वेगाड्यांना वाट सोडावी लागते. म्हणूनच या दोन रेल्वेगाड्यांना व्हीआयपी रेल्वेगाड्या म्हणून ओळखले जाते. या दोन्ही रेल्वेगाड्या वेगाने आणि मर्यादित स्थानकांवर थांबत असल्याने त्यांच्या तिकिटांचे दरही जास्त असतात. मात्र, आपत्कालीन परिस्थितीत धावणाऱ्या दोन रेल्वेगाड्यांना वंदे भारत, राजधानी एक्सप्रेसलाही वाट सोडावी लागते. या दोन विशेष रेल्वेगाड्या १६० किमी वेगाने धावतात. त्या दोन विशेष रेल्वेगाड्या कोणत्या आहेत ते या लेखात पाहूया.

वाहनांचा अपघात झाल्यास मदत आणि बचाव कार्य जलद गतीने होते. त्याचप्रमाणे भारतीय रेल्वेत मदत आणि बचाव कार्यासाठी विशेष डबे असलेल्या रेल्वेगाड्या आहेत. रेल्वे रुळांवरून घसरली किंवा अपघात झाल्यास या डब्यांना घेऊन जाणाऱ्या रेल्वेगाड्यांना सर्व जंक्शन, स्थानकांवर हिरवा सिग्नल दिला जातो.

रेल्वे अपघातांचे प्रभावीपणे व्यवस्थापन करण्यासाठी भारतीय रेल्वेची स्वतःची एक सुव्यवस्थित संघटना आहे. अपघात झाल्यावर जवळच्या विभाग नियंत्रण कक्ष, अपघात मदत रेल्वे आणि अपघात वैद्यकीय रेल्वे (Accident Relief Trains and Accident Relief Medical train) चालविण्याचा निर्णय घेते. या दोन्ही रेल्वेगाड्या कमी वेळात घटनास्थळी पोहोचल्या पाहिजेत म्हणून सर्व स्थानकांवर हिरवा सिग्नल दाखवला जातो.

मदत आणि बचाव कार्यासाठी जलद गतीने काम करण्यासाठी भारतीय रेल्वेने १६० किमी प्रतितास वेगाने धावू शकणाऱ्या स्वयंचलित अपघात मदत रेल्वेगाड्या (SPART- Self Propelled Accident Relief Trains) देखील सुरू केल्या आहेत. अपघात मदत रेल्वे आणि अपघात वैद्यकीय रेल्वे तातडीने धावत असल्याने त्यांच्यासाठी कोणताही वेळापत्रक नसतो. सर्व काही त्या क्षणीच ठरवले जाते. तसेच रेल्वे विभाग अपघात झालेल्या ठिकाणी रुळ दुरुस्त करून पुन्हा वाहतूक सुरळीत करण्यासाठी ब्रेकडाउन क्रेनही पाठवते.

आपत्तीच्या वेळी कार्याची गती वाढवण्याच्या उद्देशाने भारतीय रेल्वे, लोकोमोटिव्ह हॉल्ड अपघात मदत वैद्यकीय व्हॅन (ARMVs) स्वयंचलित अपघात मदत वैद्यकीय व्हॅन (SPARMVs) ने बदलत आहे. HS-SPARTs ताशी १६० किमी वेगाने धावू शकतात. सध्याच्या SPARTs ११० किमी वेगाने धावतात. यामध्येही बदल करण्यासाठी रेल्वे पुढाकार घेत आहे.