कुबेर: एक चोर ते धन देवता, धनतेरसची कथा

धनतेरस २०२४ : धनतेरसच्या शुभ प्रसंगी सुख, समृद्धी आणि धनाचे देवता कुबेर यांची पूजा केली जाते. आज संध्याकाळी भगवान धन्वंतरी आणि माँ लक्ष्मीसह कुबेरजींची पूजा होते. तुम्हाला माहित आहे का की ज्या भगवान कुबेराची तुम्ही पूजा करता ते कोण आहेत, त्यांचे बालपण कसे होते आणि त्यांना धनाचे देवता का बनवले गेले, जर नाही तर आज धनत्रयोदशीला जाणून घेऊया धन देवतेची कहाणी...

कुबेर देवतेचे बालपण कसे होते

भगवान कुबेरांचा जन्म एका सामान्य कुटुंबात झाला होता. त्यांचे बालपणीचे नाव गुणनिधी होते. घरात नेहमीच अभाव असे. दोन वेळचे जेवणही नीट बनत नसे. घराची परिस्थिती सुधारण्यासाठी गुणनिधीने चोरी करण्याचा बेत आखला. एका रात्री ते चोरीसाठी भगवान शिवाच्या मंदिरात गेले. मंदिरात ठेवलेले रत्ने पाहून त्यांचे मन मोहित झाले. त्या रत्नांना नीट पाहण्यासाठी त्यांनी दिवा लावला. दिवा लागताच भगवान शिव प्रसन्न झाले आणि त्यांनी गुणनिधीला पुढच्या जन्मी धन देवता होण्याचा वरदान दिला.

भगवान कुबेरांचा जन्म

पुढच्या जन्मी गुणनिधी, कुबेर बनून ऋषी विश्रवा आणि इल्लविदा यांच्या घरी जन्माला आले. ते रावणाचे सावत्र भाऊ होते. कुबेर दैवी गुणांचे आणि रावण राक्षसी प्रवृत्तीचा होता, ज्यामुळे दोघांचे कधीच पटले नाही. कुबेर या जन्मी धन देवता बनले आणि त्यांच्याकडे अमाप खजिना होता. त्यांना दिशांच्या आठ संरक्षकांपैकी (दिक्पाल) एक मानले जाते. ते उत्तर दिशेचे रक्षण करतात. त्यांना यक्षांचा राजाही मानले जाते.

कुबेरांचे स्वरूप कसे आहे

भगवान कुबेर रत्नांनी सजलेले एक जाड पोट असलेले देवता म्हणून दाखवले जातात. त्यांना तीन पायांचे किंवा एका डोळ्याचे अशा राक्षसी वैशिष्ट्यांसह देखील दाखवले जाते, जे त्यांचे गुंतागुंतीचे स्वभाव दर्शवते. अनेक ठिकाणी कुबेराला महासागर आणि नद्यांचा स्वामीही सांगितले जाते. मत्स्य पुराणानुसार, कुबेरांनी कावेरी आणि नर्मदा नद्यांच्या संगमावर कठोर तपश्चर्या केली. अशी मान्यता आहे की या ठिकाणी जो कोणी येऊन स्नान करतो, त्याचे पाप धुतले जातात आणि भगवान कुबेरांचा आशीर्वाद मिळतो.

भगवान कुबेरांचे शरीर कसे आहे

धन देवता कुबेरांचे तीन पाय मानवी इच्छा, पुत्र, धन आणि प्रसिद्धीचे प्रतीक आहेत. काही कथा त्यांच्या तीन पायांना भगवान विष्णूंच्या तीन पाऊलांशीही जोडतात. याशिवाय कुबेरजींचे ८ दात आणि एक डोळा दाखवले जातात, ज्यांच्याबद्दल असे म्हटले जाते की ८ दात धन किंवा समृद्धी म्हणजेच अष्टलक्ष्मीच्या ८ रूपांचे प्रतीक आहेत. कुबेरजींचे मोठे पोट अपार संपत्ती आणि वैभवाचे प्रतीक मानले जाते. अनेक संस्कृतींमध्ये मोठ्या पोटाला समृद्धीशी जोडले जाते.

कुबेरजींचा एकच डोळा का आहे

असे म्हणतात की एकदा कुबेरांनी माता पार्वतींना भगवान शिवाच्या मांडीवर बसलेले पाहिले होते. ते मत्सरखोर झाले आणि त्यांच्या मनात वासना आली. यामुळे माता पार्वती क्रोधित झाल्या आणि त्यांनी त्यांचा एक डोळा जाण्याचा शाप दिला. एक डोळा नसणे हे मत्सर आणि अनुचित इच्छांचे प्रतीक मानले जाते. म्हणून कुबेराला एक पिंगला म्हणजेच एक डोळ्याचा किंवा पिवळ्या डोळ्याचा म्हटले जाते. अनेक वैदिक ग्रंथांमध्ये कुबेराला दुष्ट आत्म्यांचा सरदार किंवा चोरांचा सरदारही सांगितले जाते, जे त्यांना राक्षसी प्रवृत्तीशी जोडते परंतु नंतर त्यांचा स्वभाव बदलला आणि कठोर तपश्चर्या करून त्यांनी ब्रह्माजींना मनाई केली. त्यानंतर त्यांना धन देवता बनण्याचा आशीर्वाद मिळाला.