हैदराबाद गॅझेट आणि सातारा गॅझेट म्हणजे नेमकं काय?, त्याचा मराठा आरक्षणाशी काय संबंध?; जाणून घ्या संपूर्ण पार्श्वभूमी!

Manoj Jarange Patil : मराठा आरक्षणाच्या आंदोलनात हैदराबाद आणि सातारा गॅझेटचा मुद्दा ऐरणीवर आहे. हैदराबाद गॅझेटमध्ये मराठा आणि कुणबी समाजाला एकत्रितपणे मराठा-कुणबी असे संबोधले आहे. 

मुंबई : मराठा आरक्षणासाठी सुरू असलेल्या आंदोलनात ‘हैदराबाद गॅझेट’ आणि ‘सातारा गॅझेट’ या दोन शब्दांनी वातावरण तापवलं होतं. मनोज जरांगे पाटील यांनी याच गॅझेटच्या अंमलबजावणीची जोरदार मागणी करत सरकारला कोंडीत पकडलं होतं. पण नेमकं हे गॅझेट म्हणजे काय? आणि त्याचा मराठा आरक्षणाशी काय थेट संबंध आहे? हे अनेक जणांना ठाऊक नाही. चला, या गुंतागुंतीचा तपशील सोप्या शब्दांत समजून घेऊया.

हैदराबाद गॅझेट म्हणजे काय?

हैदराबाद गॅझेट म्हणजे निझाम काळात (1918 च्या सुमारास) प्रकाशित केलेल्या अधिकृत दस्तऐवजांचे संकलन, ज्यात मराठवाडा, आंध्रप्रदेश, तेलंगणा आणि कर्नाटक या भागांमधील विविध जाती-जमातींची माहिती आहे.

1901 साली झालेल्या जनगणनेनुसार या दस्तऐवजामध्ये “मराठा” आणि “कुणबी” समाजाला एकाच गटात समाविष्ट केल्याचे स्पष्ट उल्लेख आहेत.

यामध्ये "मराठा-कुणबी" अशी ओळख देण्यात आली असून, मराठवाड्यात 36% लोकसंख्या मराठा-कुणबी अशी दर्शवलेली आहे.

हा ऐतिहासिक दस्तऐवज सध्या लाल बहादूर शास्त्री प्रशासन अकादमी, उत्तराखंड येथे संग्रहित आहे.

जरांगे पाटील आणि त्यांच्या समर्थकांचा दावा असा की, या गॅझेटचा आधार घेत मराठा समाजाला ओबीसी प्रवर्गात सामावून घेता येईल.

सातारा गॅझेट म्हणजे काय?

सातारा गॅझेट हा सातारा जिल्ह्याचा अधिकृत शासकीय राजपत्र आहे.

यामध्ये जिल्ह्यातील शासकीय योजना, जमिनीचे व्यवहार, निवडणूक सूचना आणि स्थानिक प्रशासनाशी संबंधित विविध बाबींची नोंद असते.

काही मराठा कुटुंबांची ओळख ‘कुणबी’ म्हणून या गॅझेटमध्ये नोंदवलेली असल्याचा दावा आहे.

जर हे पुरावे ग्राह्य धरले गेले, तर त्या व्यक्तींना कुणबी प्रमाणपत्र दिले जाऊ शकते आणि त्यामुळे त्यांना ओबीसी आरक्षण लागू होऊ शकते.

मराठा आरक्षणासाठी या गॅझेटचं महत्त्व काय आहे?

मराठा समाजाला ओबीसी आरक्षण देण्यासाठी कुणबी ओळख आवश्यक आहे.

हैदराबाद गॅझेट म्हणतं, मराठा आणि कुणबी एकच.

सातारा गॅझेट दाखवतं, काही मराठा कुटुंबं कुणबी म्हणून नोंदलेली आहेत.

या दोन्हीचा वापर ऐतिहासिक दस्तऐवज म्हणून केला जाऊन, मराठा समाजाला ओबीसीमध्ये आरक्षण दिलं जावं, ही आंदोलनकर्त्यांची मागणी आहे.

1. सातारा गॅझेट म्हणजे काय?

सातारा जिल्ह्याशी संबंधित अधिकृत शासकीय दस्तऐवज ज्यात स्थानिक योजना, नोंदी आणि आदेश नोंदवलेले असतात.

2. हैदराबाद गॅझेट म्हणजे काय?

निझाम काळात प्रकाशित दस्तऐवज, ज्यात मराठा आणि कुणबी समाज एकच असल्याचा ऐतिहासिक उल्लेख आहे.

3. याचा मराठा आरक्षणाशी काय संबंध?

या दस्तऐवजांच्या आधारे, मराठा समाजातील काहींना कुणबी म्हणून पात्र ठरवून ओबीसी आरक्षण देता येईल, अशी मागणी आहे.