मुंबई - डॉक्टरांच्या मते महिलांना पुरुषांपेक्षा जास्त झोपेची गरज असते. असं का? ते जाणून घेऊया. वैज्ञानिक कारण जाणून घेतल्यानंतर तुमचाही यावर विश्वास बसेल.
संशोधनानुसार, महिलांना पुरुषांपेक्षा सरासरी २० मिनिटे अधिक झोपेची गरज असते. यामागचे कारण म्हणजे महिलांचा मेंदू अनेक गुंतागुंतीची कामे करत असल्याने त्याला अधिक विश्रांती लागते. झोपेच्या अभावाचा मानसिक आरोग्यावर महिलांवर जास्त परिणाम होतो, तर पुरुषांमध्ये हे प्रमाण तुलनेत कमी असते. शिवाय, महिलांना त्यांच्या आयुष्यातील विविध टप्प्यांवर हार्मोनल बदलांचा अनुभव येत असल्याने त्यांच्यात झोपेच्या समस्या निर्माण होण्याची शक्यता अधिक असते. हे बदल किशोरावस्था, गर्भधारणा, प्रसूती आणि रजोनिवृत्तीच्या काळात अधिक दिसून येतात. त्यामुळे झोपेच्या बाबतीत महिला अधिक संवेदनशील असतात.
28
विविध जबाबदाऱ्या
महिलांचा मेंदू एकाच वेळी अनेक कामे हाताळण्याची क्षमता असतो. उदाहरणार्थ, कामावर जाताना त्या मुलांचे संगोपन, घरातील जबाबदाऱ्या आणि कुटुंबातील इतर सदस्यांच्या गरजांबद्दल विचार करत असतात. या सर्व गोष्टींमुळे त्यांच्या मेंदूवर अधिक ताण येतो. परिणामी, मेंदूला अधिक विश्रांतीची गरज भासते, आणि ही विश्रांती केवळ पुरेशी झोप घेतल्यानेच मिळू शकते. म्हणूनच महिलांसाठी दर्जेदार आणि पर्याप्त झोप आवश्यक ठरते.
38
हार्मोनल बदल
महिलांच्या शरीरात मासिक पाळी, गर्भधारणा आणि रजोनिवृत्तीच्या काळात महत्त्वपूर्ण हार्मोनल बदल होतात. हे बदल झोपेच्या गुणवत्तेवर तसेच झोपेच्या कालावधीवर थेट परिणाम करतात. विशेषतः मासिक पाळीच्या काळात होणारे हार्मोनल असंतुलन अनेक महिलांमध्ये चिडचिड, अशांती आणि झोपेचा अभाव निर्माण करू शकते. या शारीरिक व मानसिक बदलांना सामोरे जाण्यासाठी महिलांना अधिक विश्रांतीची आणि त्यामुळे अधिक झोपेची आवश्यकता असते. झोपेच्या अभावामुळे आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो, त्यामुळे महिलांनी त्यांच्या झोपेची विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.
सामाजिक आणि कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळताना महिलांवर अधिक मानसिक ताण येतो. घरकाम, मुलांची काळजी, नातेसंबंध टिकवण्याची जबाबदारी या सगळ्यांचा ताण त्यांच्या मनावर सतत असतो. हा मानसिक ताण कमी करण्यासाठी मेंदूला पुरेशी विश्रांती मिळणे आवश्यक असते. झोप ही विश्रांती देण्याचे सर्वात प्रभावी साधन आहे. झोप मानसिक ताण कमी करते, मनःस्थिती सुधारते आणि ऊर्जा पुनःस्थापित करते. झोपेचा अभाव नैराश्य, चिंता, चिडचिडेपणा यांसारख्या मानसिक समस्या निर्माण करू शकतो. महिलांमध्ये या समस्या तुलनेने अधिक प्रमाणात दिसून येतात. त्यामुळे महिलांसाठी नियमित आणि पुरेशी झोप घेणे मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीने अत्यंत आवश्यक आहे. चांगली झोप मानसिक संतुलन राखण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
58
झोपेच्या अभावाचे परिणाम:
पुरुषांच्या तुलनेत झोपेच्या अभावाचे परिणाम महिलांवर अधिक तीव्रतेने होतात. झोप कमी झाल्यास महिलांमध्ये नैराश्य, चिडचिड, तणाव आणि अस्वस्थता वाढते. त्याचप्रमाणे, झोपेच्या कमतरतेमुळे स्मरणशक्ती कमजोर होते, एकाग्रता कमी होते आणि कामाच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो. यामुळे दैनंदिन जबाबदाऱ्या पूर्ण करणे अधिक कठीण होते. हार्मोनल बदल, कौटुंबिक जबाबदाऱ्या आणि मानसिक ताण यामुळे महिलांना शरीर आणि मनाच्या विश्रांतीसाठी जास्त झोपेची गरज असते. पुरेशी आणि दर्जेदार झोप घेणं हे त्यांच्या मानसिक आरोग्यासाठी तसेच संपूर्ण आरोग्यासाठी अत्यावश्यक आहे.
68
सामाजिक आणि कौटुंबिक जबाबदाऱ्या:
बहुतेक घरांमध्ये महिलांवर कौटुंबिक जबाबदाऱ्या आणि मुलांची काळजी घेण्याचे ओझे अधिक असते. ऑफिसमधील काम संपल्यानंतरही त्यांना स्वयंपाक, साफसफाई, मुलांचे अभ्यास, वृद्धांची काळजी यासारखी कामे करावी लागतात. त्यामुळे त्यांना विश्रांतीसाठी आवश्यक वेळ मिळत नाही. अनेक महिलांना रात्री उशिरापर्यंत जागे राहावे लागते आणि सकाळी लवकर उठावे लागते. यामुळे त्यांच्या झोपेची वेळ कमी होते आणि शरीराला पुरेशी विश्रांती मिळत नाही. ही झोपेची कमतरता दीर्घकालीन आरोग्य समस्यांना कारणीभूत ठरू शकते. त्यामुळे महिलांनी स्वतःसाठी वेळ काढून नियमित आणि गुणवत्तापूर्ण झोप घेणे आवश्यक आहे.
78
गर्भधारणा आणि प्रसूतीनंतरचा काळ:
गर्भधारणेदरम्यान महिलांच्या शरीरात अनेक शारीरिक व मानसिक बदल घडतात. हार्मोनल बदल, शरीराची वाढती गरज, बाळाची हालचाल, सतत लागणारी लघवी, पाठीचा त्रास अशा विविध कारणांमुळे झोपेचा अभाव निर्माण होतो. ही झोपेची समस्या प्रसूतीनंतर अधिक तीव्र होते, कारण आईला बाळाच्या काळजीमुळे रात्री वारंवार जागं रहावं लागतं. त्यामुळे तिला सातत्याने झोपेची कमतरता भासते. झोप पूर्ण न झाल्याने मानसिक थकवा, नैराश्य, चिडचिड, आणि एकाग्रतेचा अभाव जाणवू शकतो. त्यामुळे गर्भधारणा व प्रसूतीनंतरच्या काळात महिलांना जास्त आणि गुणवत्तापूर्ण झोप मिळणे अत्यंत आवश्यक असते. हे त्यांच्या आरोग्यासाठी आणि बाळाच्या चांगल्या संगोपनासाठी महत्त्वाचे आहे.
88
स्थूलता आणि चयापचय:
पुरुषांपेक्षा महिलांना स्थूलतेची शक्यता अधिक असते, आणि त्यामागे झोपेचा अभाव हा एक महत्त्वाचा कारण आहे. जेव्हा झोप कमी होते, तेव्हा भूक नियंत्रित करणारे हार्मोन्स, घ्रेलिन आणि लेप्टिन, असंतुलित होतात. त्यामुळे महिलांना जास्त कॅलरी असलेले, साखर किंवा फॅटयुक्त अन्न खाण्याची तीव्र इच्छा होते. सतत अशा अन्नाचे सेवन केल्यामुळे वजन वाढते आणि स्थूलता निर्माण होते. महिलांमध्ये हार्मोनल चक्र आधीच अधिक संवेदनशील असल्यामुळे झोपेचा परिणाम शरीरावर लवकर होतो. चयापचय सुरळीत ठेवण्यासाठी, वजन नियंत्रित करण्यासाठी आणि एकंदर आरोग्य चांगले राहण्यासाठी महिलांनी पुरेशी, गुणवत्तापूर्ण झोप घेणे अत्यावश्यक आहे.
