तुमच्या 7/12 उताऱ्यावर या खास खुणा दिसत आहेत? दुर्लक्ष केल्यास जमीन व्यवहारात मोठी अडचण!

Satbara Marks Meaning : सातबारा उतारा हे जमिनीचे ओळखपत्र असून त्यावरील H, NH, P, PR यांसारख्या खुणा मालकी, वारसाहक्क, कायदेशीर स्थिती दर्शवतात. या खुणांचे अर्थ समजून घेतल्यास जमिनीचे व्यवहार पारदर्शक होतात आणि भविष्यातील कायदेशीर समस्या टाळता येतात.

सातबाऱ्यावरील खुणा म्हणजे जमिनीचे ‘ओळखपत्र’

मुंबई : जमीन व्यवहार, मालकी हक्क, वारसाहक्क किंवा कर्ज प्रक्रिया या सगळ्यांचा पाया म्हणजे सातबारा उतारा. सातबाऱ्यावरील खुणा म्हणजे जमिनीचे ‘ओळखपत्र’च मानले जाते. या छोट्या खुणांमधून जमिनीची मालकी, तिची स्थिती, सरकारी निर्बंध, कायदेशीर हक्क आणि वापराची माहिती स्पष्टपणे समोर येते. परंतु अनेकदा या खुणांचे अर्थ समजण्यात गोंधळ झाल्याने व्यवहारात अडथळे, गैरसमज आणि कायदेशीर समस्या उभ्या राहतात. 

7/12 वरील खुणांचा नेमका अर्थ काय?

१) H श्रेणी – मालकी बदलाची नोंद

H : जमिनीचा सध्याचा मालक.

H1, H2, H3 : वेळोवेळी झालेले मालकी बदल, वाटणी, वारसाहक्क, विक्री किंवा इतर फेरफार.

जमीन legally clear आहे का हे तपासताना या H-खुणा अत्यंत महत्वाच्या ठरतात. 

२) NH – Non-Heritable (वारसाहक्क नसलेली जमीन)

ही खूण दिसल्यास जमीन वारसांना हस्तांतरित करता येत नाही. अशा जमिनी बहुतांश:

सरकारी मालकीच्या

वनविभागाशी संबंधित

विशेष अधिसूचना असलेल्या

म्हणून NH असलेली जमीन खरेदी-विक्री करताना तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन अनिवार्य. 

३) P खूण – पिक हक्क नसलेली जमीन

P खुणा असलेली जमीन विशिष्ट कायद्याअंतर्गत सुरक्षित असते.

अशा जमिनीची विक्री किंवा हस्तांतरणासाठी सरकारी परवानगी आवश्यक. 

४) PR – Purchase Register (खरेदीद्वारे मिळालेली जमीन)

PR नोंद म्हणजे जमीन अधिकृत खरेदी व्यवहाराद्वारे मिळालेली आहे.

Clear title तपासताना ही खूण अत्यंत महत्त्वाची मानली जाते. 

जमिनीच्या स्वरूपाशी संबंधित खुणा

K – खेती (लागवडीयोग्य जमीन)

N – नॉन-अग्रिकल्चर (गावठाण, व्यावसायिक वा औद्योगिक जमीन)

F – Forest (वनजमीन)

SC/ST, OBC, VJNT – आरक्षित सामाजिक गटांसाठीची जमीन

ZP/GP – जिल्हा परिषद किंवा ग्रामपंचायत मालकीची जमीन

या खुणा जमिनीचा प्रकार, वापर आणि कायदेशीर मर्यादा स्पष्ट करतात. 

सातबाऱ्यात कोणते तपशील सर्वात महत्त्वाचे?

"विवरण 2" हा भाग अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो. येथे

फेरफार क्रमांक

तारीख

कारण

यांची संपूर्ण माहिती नोंदवलेली असते.

जर R, D, NH किंवा इतर विशेष खुणा दिसत असतील तर तातडीने चौकशी करणे आवश्यक. यामुळे भविष्यातील वाद, मालकी तक्रारी किंवा कायदेशीर अडचणी टाळता येतात. 

जमीन खरेदीपूर्वी कोणती काळजी घ्यावी?

H1, NH, PR किंवा इतर फेरफार असलेल्या जमिनींच्या फेरफार नोंदी तलाठी किंवा पटवारीकडून तपासाव्यात.

7/12 आणि 8A उतारा दोन्ही एकत्र पाहणे महत्त्वाचे.

तज्ज्ञ कायदेविषयक सल्ला घेतल्यास व्यवहार सुरक्षित राहतो.

सातबाऱ्यावरील खुणा नीट समजून घेतल्यास जमीन व्यवहार अधिक पारदर्शक आणि कायदेशीरदृष्ट्या सुरक्षित होतात.