'विज्ञान धारा' योजनेद्वारे विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाला चालना

केंद्रीय मंत्रिमंडळाने विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षमता बांधणीला चालना देण्यासाठी तीन योजना एकाच छत्र योजनेत विलीन करण्यास मान्यता दिली आहे. 'विज्ञान धारा' ही योजना निधीच्या वापरामध्ये कार्यक्षमता वाढवेल आणि उप-योजनांमध्ये समन्वय स्थापित करेल. 

केंद्रीय मंत्रिमंडळाने शनिवारी सुरू असलेल्या तीन छत्री योजनांचे 'विज्ञान धारा' नावाच्या एकात्मिक केंद्रीय क्षेत्रातील योजनेत विलीनीकरण करण्यास मान्यता दिली जी विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षमता निर्माण तसेच संशोधन, नवकल्पना आणि तंत्रज्ञान विकासाला प्रोत्साहन देते. विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागाच्या योजनांचे एकाच योजनेत विलीनीकरण केल्याने निधीच्या वापरामध्ये कार्यक्षमता वाढेल आणि उप-योजनांमध्ये समन्वय स्थापित होईल, असे सरकारने म्हटले आहे.

ही योजना शालेय स्तरापासून ते उच्च शिक्षणापर्यंत आणि उद्योग आणि स्टार्टअपसाठी सर्व स्तरांवर नवकल्पनांना चालना देण्यासाठी सरकारच्या प्रयत्नांना बळ देईल. शैक्षणिक संस्था, सरकार आणि उद्योग यांच्यातील सहकार्य वाढवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण मदत दिली जाईल.या योजनेच्या अंमलबजावणीमुळे शैक्षणिक संस्थांमध्ये सुसज्ज संशोधन आणि विकास प्रयोगशाळा वाढवून देशातील विज्ञान आणि तंत्रज्ञान पायाभूत सुविधा मजबूत होतील.

2021-22 ते 2025-26 या 15 व्या वित्त आयोगाच्या कालावधीत विज्ञान धाराचा प्रस्तावित खर्च 10,579 कोटी रुपये आहे, अशी माहिती माहिती आणि प्रसारण मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी पत्रकारांना दिली. या योजनेत तीन व्यापक घटक आहेत - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान संस्थात्मक आणि मानवी क्षमता निर्माण; संशोधन आणि विकास; आणि नवोपक्रम, तंत्रज्ञान विकास आणि उपयोजन हे घटक आहेत. 

योजनेतून काय साध्य केले जाणार? - 
ही योजना आंतरराष्ट्रीय मेगा सुविधांसह मूलभूत संशोधन, शाश्वत ऊर्जा आणि पाण्यामधील भाषांतरित संशोधन आणि आंतरराष्ट्रीय द्विपक्षीय आणि बहुपक्षीय सहकार्याद्वारे सहयोगी संशोधन यासारख्या क्षेत्रांमध्ये संशोधनाला चालना देण्याचा प्रयत्न करते.हे विज्ञान आणि तंत्रज्ञान लँडस्केप मजबूत करण्यासाठी आणि पूर्ण-वेळ समतुल्य (FTE) संशोधक संख्या सुधारण्यासाठी देशाच्या R&D बेसचा विस्तार करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण मानव संसाधन पूल तयार करण्यात देखील योगदान देईल.

विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि नवोपक्रम (STI) मध्ये लैंगिक समानता आणण्याच्या अंतिम उद्दिष्टासह विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात महिलांचा सहभाग वाढवण्यासाठी केंद्रित हस्तक्षेप केला जाईल, असे त्यात म्हटले आहे. विज्ञान धारा योजनेंतर्गत प्रस्तावित केलेले सर्व कार्यक्रम विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागाच्या विकास भारत 2047 च्या व्हिजनला साकार करण्यासाठीच्या पाच वर्षांच्या उद्दिष्टांशी संरेखित केले जातील, असे त्यात अधोरेखित करण्यात आले आहे.

योजनेतील संशोधन आणि विकास घटक अनुसंधान नॅशनल रिसर्च फाउंडेशन (ANRF) च्या अनुषंगाने संरेखित केले जातील. या योजनेची अंमलबजावणी राष्ट्रीय प्राधान्यक्रमांशी सुसंगत असताना जागतिक स्तरावर प्रचलित मापदंडांचे पालन करेल.
आणखी वाचा - 
अरे बापरे, पुण्याजवळ कोसळलेल्या हेलिकॅप्टरमधील प्रवाशांचा...