भारतीय हवामान खात्याच्या १५० व्या वर्धापनदिनानिमित्त 'अविभाजित भारत' परिषद

दिल्ली: भारतीय हवामान खात्याच्या १५० व्या वर्धापनदिनानिमित्त आयोजित 'अविभाजित भारत' चर्चासत्राला पाकिस्तान, बांगलादेशसह शेजारील देशांना भारताने आमंत्रित केले आहे. पाकिस्तान, बांगलादेश, भूतान, अफगाणिस्तान, म्यानमार, मालदीव, श्रीलंका, नेपाळ या देशांना आमंत्रण देण्यात आले आहे. याशिवाय, मध्यपूर्व, मध्य आणि नैऋत्य आशियातील अधिकाऱ्यांनाही आमंत्रणे पाठवण्यात आली आहेत. पाकिस्तानने आमंत्रणाची पुष्टी केली आहे. बांगलादेशकडून पुष्टीची प्रतीक्षा आहे, असे प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडियाने वृत्त दिले आहे.

हवामान खात्यातील एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले की, आयएमडीच्या स्थापनेच्या वेळी अविभाजित भारताचा भाग असलेल्या सर्व देशांना या उत्सवात सामील करून घ्यायचे आहे. भारत सरकारच्या विविध मंत्रालयांचाही या कार्यक्रमात सहभाग असेल. या विशेष प्रसंगी १५० रुपयांचे स्मारक नाणे प्रकाशित करण्याचा निर्णय अर्थ मंत्रालयाने घेतला आहे. हवामान खात्याच्या १५० वर्षांचा उत्सव साजरा करण्यासाठी प्रजासत्ताक दिनानिमित्त विशेष चित्ररथ सादर करण्याची परवानगी गृह मंत्रालयाने दिली आहे.

१५ जानेवारी १८७५ रोजी भारतीय हवामान खात्याची स्थापना झाली. ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने पहिले हवामान निरीक्षण केंद्र स्थापन केले. १७८५ मध्ये कलकत्ता वेधशाळा, १७९६ मध्ये मद्रास वेधशाळा आणि १८२६ मध्ये बॉम्बे वेधशाळा सुरू झाली. १९व्या शतकाच्या सुरुवातीला भारतीय उपखंडात अशा वेधशाळा स्थापन झाल्या. १८६४ मध्ये कलकत्त्याला चक्रीवादळाने उद्ध्वस्त केल्यानंतर १८७५ मध्ये आयएमडीची स्थापना झाली. १८७५ मध्ये सुरुवातीपासून आयएमडीचे मुख्यालय कलकत्त्यात होते. १९०५ मध्ये ते शिमल्याला, नंतर १९२८ मध्ये पुण्याला आणि १९४४ मध्ये दिल्लीला हलवण्यात आले.

भारताची अंतराळ संघटना इस्रोची स्थापना झाल्यावर त्यांच्याशी सहकार्य केले. २४ तास हवामान निरीक्षण आणि चक्रीवादळाच्या इशाऱ्यांसाठी स्वतःचा भूस्थिर उपग्रह इनसॅट प्रक्षेपित करणारा भारत हा पहिला विकसनशील देश ठरला.