समृद्धि महामार्ग: महाराष्ट्राच्या विकासाचा नवा मार्ग

मुंबई। आर्थिक आणि सामाजिक विकासासाठी कनेक्टिव्हिटी पायाभूत सुविधा सर्वात महत्त्वाची आहे. भाजप नेते आणि महाराष्ट्राचे उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी याच दृष्टिकोनातून राज्यातील सर्वात लांब एक्सप्रेसवे समृद्धि एक्सप्रेसवेची सुरुवात केली होती. याला 'हिंदू हृदयसम्राट बाळासाहेब ठाकरे महाराष्ट्र समृद्धि महामार्ग' असेही म्हणतात. समृद्धि एक्सप्रेसवे मुंबई आणि नागपूर जोडतो. त्याची लांबी ७०१ किलोमीटर आहे.

समृद्धि एक्सप्रेसवेचे बांधकाम अंतिम टप्प्यात आहे. देवेंद्र फडणवीस यांनी नागपूरचे महापौर म्हणून आपल्या कार्यकाळात प्रथम याची संकल्पना मांडली होती. तेव्हापासून फडणवीस आणि त्यांचे प्रशासन या प्रकल्पाला प्रत्यक्षात आणण्यामागे प्रेरक शक्ती राहिले आहे.

फडणवीस यांचे सुरुवातीचे लक्ष नागपूरमधील पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करण्यावर केंद्रित होते. यामुळे नागपूर मुंबईशी जोडले गेले. मुंबईशी थेट संपर्क झाल्याने नागपूरमध्ये आर्थिक विकासाला वेग येईल. त्यांनी म्हटले होते, "हा एक्सप्रेसवे महाराष्ट्रासाठी एक नवीन विकासाचे इंजिन तयार करेल. हा ग्रामीण भाग शहरी केंद्रांशी जोडेल. यामुळे विदर्भाच्या क्षमतेचा पूर्ण वापर होऊ शकेल."

महाराष्ट्राचा सर्वात लांब एक्सप्रेसवे आहे समृद्धि एक्सप्रेसवे

समृद्धि एक्सप्रेसवेची घोषणा २०१५ मध्ये करण्यात आली होती. पुढील ४ वर्षांत ग्रीनफील्ड अलाइनमेंटला पाठिंबा देण्यासाठी सर्व आवश्यक औपचारिकता पूर्ण करण्यात आल्या. यामध्ये प्रकल्प अहवालाची तयारी, जमीन अधिग्रहण, अंमलबजावणी आणि वित्तपुरवठा यांचा समावेश होता.

एक्सप्रेसवे बांधकामाचे काम २०१९ मध्ये सुरू झाले होते. त्याचे टप्प्याटप्प्याने उद्घाटन ११ डिसेंबर २०२२ रोजी सुरू झाले. प्रथम नागपूरला शिर्डीशी जोडणारा ५२० किलोमीटर लांबीचा भाग जनतेला समर्पित करण्यात आला. यामुळे नागपूरहून शिर्डीला जाणे सोपे झाले. लोकांचा वेळ वाचू लागला. मध्य महाराष्ट्रासाठी कनेक्टिव्हिटीत वाढ झाली.

दुसऱ्या टप्प्यात शिर्डी आणि इगतपुरी यांच्यातील ८० किलोमीटर लांबीच्या भागाचे बांधकाम झाले. हा मे २०२३ मध्ये उघडण्यात येईल. अंतिम टप्प्यात इगतपुरीला मुंबईशी जोडण्यात येईल. यामुळे ७०१ किलोमीटर लांबीचा एक्सप्रेसवे पूर्ण होईल. तो पूर्ण झाल्यावर नागपूरहून मुंबईला जाण्यासाठी सुमारे ८ तास कमी वेळ लागेल. या प्रकल्पात सहा बोगदे आहेत. यात कसारा घाट आणि इगतपुरी दरम्यान ७.७ किलोमीटर लांबीचे जुळे बोगदे समाविष्ट आहेत. हा महाराष्ट्रातील सर्वात लांब महामार्ग बोगदा आहे.

संधींचे नवे दरवाजे उघडतो समृद्धि एक्सप्रेसवे

महाराष्ट्राच्या अर्थव्यवस्थेला मुख्यतः मुंबई, पुणे आणि नाशिकपासून बनलेल्या "सुवर्ण त्रिकोण" पासून ऊर्जा मिळते. हे राज्याच्या एकूण राज्य घरेलू उत्पादनात (GSDP) सुमारे ६० टक्के योगदान देते. याव्यतिरिक्त, सांगली, सातारा आणि कोल्हापूरमध्ये औद्योगिक केंद्रे उदयास येत आहेत.

तथापि, अपुऱ्या कनेक्टिव्हिटीमुळे महाराष्ट्राच्या पूर्व भागाकडे विकासाच्या बाबतीत दुर्लक्ष झाले आहे. समृद्धि एक्सप्रेसवे ही परिस्थिती बदलण्यासाठी डिझाइन करण्यात आला होता. त्याचा उद्देश राज्यासाठी संधींचे नवे दरवाजे उघडणे हा होता.

या प्रकल्पाची संकल्पना एक आर्थिक कॉरिडॉर म्हणून करण्यात आली होती जी संपूर्ण क्षेत्रात विकासाला चालना देईल. हा रस्त्या राज्यातील दहा प्रमुख जिल्ह्यांना जोडतो. तो अप्रत्यक्षपणे राज्यातील इतर १४ जिल्ह्यांना जोडतो.

हा देशातील सर्वात मोठे कंटेनर बंदर मुंबई येथील जवाहरलाल नेहरू बंदर (जेएनपीटी) आणि नवी मुंबईत बनणाऱ्या नवीन विमानतळासह आर्थिक केंद्रांना जोडेल. या रस्त्यात २४ इंटरचेंज आहेत. हे त्याला अनेक औद्योगिक आणि आर्थिक केंद्रांशी जोडतात.