"हम पैसे देते है", IIT Bombay मधील सफाई कर्मचाऱ्याला तुच्छ वागणूक, विद्यार्थ्याने सोशल मीडियावर पोस्ट शेअर करत उघड केला प्रकार

आईआईटी मुंबईतील एका विद्यार्थ्याने लिंक्डइनवर पोस्ट केलेल्या घटनेने सर्वांचे लक्ष वेधले आहे. या पोस्टमध्ये, विद्यार्थ्यांनी स्वच्छतेबाबत वारंवार विनंती करूनही त्यांच्याकडून सुधारणा होत नसल्याचे म्हटले आहे. 

मुंबई: आईआईटी मुंबईतील विद्यार्थी आरव रंगवानी यांची लिंक्डइनवरील एक पोस्ट व्हायरल झाली आहे. या पोस्टमध्ये त्यांनी कॅम्पसमधील एका धक्कादायक घटनेचा उल्लेख केला आहे. विद्यार्थ्यांना साफसफाई राखण्यास सांगितल्यानंतरही त्यांच्याकडून होणाऱ्या दुर्लक्षाबद्दल एका हाऊसकीपरने व्यक्त केलेली असहायता त्यांनी आपल्या पोस्टमध्ये मांडली आहे. जेव्हा त्यांना शौचालये स्वच्छ ठेवण्याची किंवा कचरा योग्यरित्या टाकण्याची आठवण करून दिली जाते, तेव्हा काही विद्यार्थी उद्धटपणे “हम पैसे देते है” असे उत्तर देतात. ही वृत्ती त्यांना हादरवून टाकणारी असल्याचे रंगवानी यांनी लिहिले आहे.

हाऊसकीपरने रोजच्या संघर्षाबद्दल सांगितले

हाऊसकीपरने सांगितले की त्यांचे रोजचे काम विद्यार्थ्यांकडून सतत व्यत्यय आणले जाते आणि त्यांचा अनादर केला जातो:

• ते साफसफाई करत असतानाही शौचालये वापरली जातात.
• कचराकुंडीत टाकायचा कचरा वॉटर कूलरवर सोडला जातो.
• मूत्र्यांना पाणी सोडले जात नाही, त्यामुळे दुर्गंधी पसरते.
• शौचालये वापरल्यानंतरही पाणी ओतले जात नाही.
• रिकाम्या दारूच्या बाटल्या खिडक्यांवर सोडल्या जातात.

त्यांनी असहाय्यता व्यक्त करत सांगितले की कितीही स्वच्छता केली तरी हाच प्रकार चालू राहतो:

“आज मी साफ करेन आणि उद्या पुन्हा घाण करून टाकतील.”

जेव्हा त्यांनी सहकार्याची विनंती केली तेव्हा विद्यार्थ्यांनी “हम पैसे देते है” असे उत्तर दिले. यामुळे ते निराश झाले आणि त्यांना बोलणे बंद करावे लागले.

हक्काची मोठी समस्या

“हम पैसे देते है” चा वापर एक चिंताजनक मानसिकता दर्शवितो. याचा अर्थ असा होतो की फी किंवा पगार दिल्याने संसाधनांचा गैरवापर करण्याचा आणि कर्मचाऱ्यांशी गैरवर्तन करण्याचा अधिकार मिळतो. पैसे सेवांसाठी दिले जाऊ शकतात, परंतु ते हक्क किंवा अनादराला समर्थन देऊ शकत नाहीत.

अशी वृत्ती केवळ कामगारांचा उत्साह कमी करतेच असे नाही तर संस्थांनी टिकवून ठेवण्याचा प्रयत्न केलेल्या परस्पर आदराच्या संस्कृतीलाही नुकसान पोहोचवते.

फक्त नामांकित संस्थांपुरते मर्यादित नाही

भारतातील विद्यार्थी आणि माजी विद्यार्थ्यांनी असे म्हटले आहे की ही एकमेव घटना नाही. अनेक संस्थांना अशाच समस्यांना तोंड द्यावे लागते:

• पेन कॅप्स आत अडकल्यामुळे खराब झालेले स्विचबोर्ड.
• वसतिगृहांमधील तुटलेले आरसे आणि लिफ्ट.
• “फी दिली आहे, असेच वसूल करू” सारखी सबबी.
• अशा कृती दर्शवितात की कधीकधी शिक्षित तरुणही मूलभूत नागरी जबाबदारीकडे दुर्लक्ष करतात.

मूल्यांशिवाय शिक्षण

आईआईटी आणि इतर शीर्ष संस्था शैक्षणिक उत्कृष्टतेचे प्रतिनिधित्व करतात, परंतु ही घटना दर्शविते की केवळ पदव्या मिळाल्याने व्यक्ती जबाबदार नागरिक बनत नाहीत. स्वच्छता कामगार, रक्षक आणि सहाय्यक कर्मचाऱ्यांबद्दल आदर हा शैक्षणिक कामगिरीसोबतच असला पाहिजे.

खरे शिक्षण हे गुण किंवा पदव्यांमध्ये नव्हे तर सहानुभूती, नम्रता आणि नागरी जाणिवेत प्रतिबिंबित होते.

वापरकर्त्यांच्या प्रतिक्रिया

या पोस्टला ऑनलाइन जोरदार प्रतिसाद मिळाला आहे, अनेक लोकांनी अशा वर्तनाबद्दल राग आणि निराशा व्यक्त केली आहे. एका वापरकर्त्याने लिहिले आहे:

“हो, आपण नेहमी म्हणतो की तुम्हाला आवडणारे काम करा...!!! पण हे लोक तेच काम करू शकतात.....ते नि:शब्द आहेत.... त्यांची आर्थिक परिस्थिती त्यांना ते करायला भाग पाडते.....सर्व खाली...तथाकथित आईआईटीमधील शिक्षित लोक अधिक अहंकार आणि या अभिजात शिक्षणाचा रिकामा अभिमान बाळगतात (सर्व नाही पण अनेक..).... मानवता प्रथम आहे ...आम्हालाही वसतिगृहाच्या वॉर्डनकडून शौचालये वापरल्यानंतर पाणी सोडण्यासाठी मेल आला आहे ..असेच काही लोक आहेत.... काहीही बोलायचे नाही...नागरी जाणीव.”

दुसऱ्या वापरकर्त्याने चर्चा वाढवत इतर कॅम्पस कर्मचाऱ्यांचा समावेश केला: “जर तुम्ही सुरक्षा रक्षक आणि गेटकीपरशी बोललात तर ते सांगत असलेल्या गोष्टींनी तुम्ही हादरून जाल. त्यांचे संघर्ष ऐकले जात नाहीत आणि त्यांच्या प्रतिष्ठेला अनेकदा दुर्लक्ष केले जाते.”

बदलासाठी आवाहन

या चर्चेमुळे नामांकित संस्थांनी केवळ शैक्षणिक उत्कृष्टतेवरच लक्ष केंद्रित करू नये तर विद्यार्थ्यांना श्रमाची प्रतिष्ठा, कर्मचाऱ्यांबद्दल आदर आणि नागरी जबाबदारीबद्दल जागरूक करावे असे आवाहन करण्यात आले आहे. रंगवानी यांनी लिहिल्याप्रमाणे, प्रत्येक गणवेश आणि नोकरीच्या वर्णनाखाली एक माणूस असतो ज्याला आदर मिळायला हवा.