Winter Health : थंडीच्या दिवसात मन उदास का होते? वाचा सीझनल अफेक्टिव्ह डिसऑर्डरबद्दल सविस्तर

Winter Health : हिवाळ्यात सूर्यप्रकाशाची कमतरता, दिवस लहान होणे आणि मेलाटोनिन–सेरोटोनिन हार्मोन्समध्ये होणारा बदल यामुळे मनावर नकारात्मक परिणाम होतो. 

Winter Health : हिवाळ्यात दिवस लहान आणि रात्री लांब असल्यामुळे शरीराला कमी सूर्यप्रकाश मिळतो. सूर्यप्रकाशाच्या अभावामुळे व्हिटॅमिन D आणि सेरोटोनिन या मूड नियंत्रित करणाऱ्या घटकांचे प्रमाण घटते. परिणामी व्यक्ती अधिक उदास, चिडचिडी आणि भावनिकदृष्ट्या कमकुवत वाटू लागते. त्याचवेळी शरीरात मेलाटोनिन हार्मोनचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे दिवसभर झोपल्यासारखे, थकल्यासारखे वाटते. ही रासायनिक असंतुलनाची स्थितीच पुढे सीझन अफेक्टिव्ह डिसऑर्डरचे रूप धारण करते.

सीझन अफेक्टिव्ह डिसऑर्डरची लक्षणे

या अवस्थेतील लक्षणे एकदम अचानक येत नसली तरी हिवाळा सुरू होताच धीरे-धीरे स्पष्ट होऊ लागतात. जास्त झोप येणे, सकाळी उठताना अनिच्छा जाणवणे, दिवसभर सुस्ती आणि थकवा जाणवणे ही सर्वात सामान्य चिन्हे आहेत. अनेकांना अन्नाची इच्छा वाढणे, विशेषतः गोड किंवा कार्बोहायड्रेटयुक्त पदार्थ खाण्याची सवय लागते, ज्यामुळे वजन वाढू शकते. तसेच सतत चिंताग्रस्त वाटणे, एकाग्रता कमी होणे, कामात रस कमी होणे आणि सामाजिक आयुष्यापासून दूर जाण्याची प्रवृत्ती दिसू शकते. गंभीर स्वरूपात, ही अवस्था डिप्रेशनमध्येही रूपांतरित होऊ शकते.

जीवनशैलीतील बदलही वाढवतात धोका

हिवाळ्यात थंडीमुळे लोक बाहेर कमी पडतात, चालणे–व्यायाम कमी होतो आणि घरात बसून राहण्याचा काळ वाढतो. कमी हालचाल, कमी सूर्यप्रकाश आणि समाजिक संपर्क कमी झाल्यामुळे मेंदूतील हार्मोन्सचे संतुलन अधिक बिघडते. याच कारणामुळे काही लोकांना नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी या काळात मन खूपच उदास किंवा तणावग्रस्त होऊ लागते. हिवाळ्यातील एकटेपणा आणि बंदिस्त वातावरण SAD ला अधिक गंभीर बनवू शकते.

SAD कमी करण्यासाठी उपयुक्त उपाय

थंडीमध्ये मनावर होणाऱ्या परिणाम कमी करण्यासाठी काही सोपे उपाय करता येतात. सर्वात महत्त्वाचा उपाय म्हणजे दररोज सूर्यप्रकाशात वेळ घालवणे, शक्य असल्यास सकाळी चालणे किंवा हलका व्यायाम करणे. घरातील पडदे उघडे ठेवून नैसर्गिक प्रकाशात अधिक वेळ घाला. प्राणायाम, ध्यान, योग, ओमेगा-३ असणारा आहार, भाजीपाला आणि व्हिटॅमिन D–युक्त पदार्थ मानसिक आरोग्य सुधारतात. काम आणि विश्रांतीचा समतोल राखणे, आपल्या आवडीच्या गोष्टींमध्ये गुंतवणूक करणे, लोकांशी संपर्क ठेवणे मनाला हलके ठेवते.

डॉक्टरांचा सल्ला कधी घ्यावा?

जर उदासी सतत टिकत असेल, कामात रस उरत नसेल, झोप–भूक मोठ्या प्रमाणात बदलली असेल किंवा सामाजिक संपर्कही टाळला जात असेल तर तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. मानसिक आरोग्य तज्ज्ञ लाइट थेरपी, काउंसिलिंग किंवा आवश्यक असल्यास औषधोपचार सुचवू शकतात. योग्य उपचार घेतल्यास सीझन अफेक्टिव्ह डिसऑर्डर पूर्णपणे नियंत्रित करता येतो.

(Disclaimer : सदर लेख केवळ सामान्य माहिती देण्याकरिता आहे. Asianet News या माहितीची जबाबदारी घेत नाही. अधिक माहितीसाठी आपण तज्ज्ञ किंवा आपल्या ओळखीच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.)