मुंबई - काही चेहरे एवढे सुंदर का असतात? आपल्याला का आवडतात? आपण त्यांच्याकडे का बघत राहतो? हे प्राचीन गणिताचे तत्व आहे, जे कलाकार, वास्तुविशारद आणि प्लास्टिक सर्जन यांनाही आकर्षित करत आहे. यामागे विज्ञान आहे असे म्हटले तर धक्का बसेल. पण ते खरे आहे.
तुम्ही कधी गर्दीत असताना काही चेहरे लगेच तुमचे लक्ष वेधून घेतात हे पाहिले आहे का? मेकअप, लाईटिंग किंवा इन्स्टाग्राम फिल्टर नसतानाही हे कसे घडते याचे उत्तर शास्त्रज्ञांनी दिले आहे. आपला मेंदू यात खूप मेहनत घेतो असे ते म्हणतात. हे एक प्राचीन गणिताचे तत्व आहे, जे कलाकार, वास्तुविशारद आणि आता प्लास्टिक सर्जन यांनाही आकर्षित करत आहे. पण सौंदर्यासारख्या गूढ विषयाचा गणिताशी काय संबंध आहे ते पाहूया...
25
गोल्डन रेशो
२००९ मध्ये, लंडनच्या रॉयल फ्री आणि युनिव्हर्सिटी कॉलेज मेडिकल स्कूलच्या संशोधकांनी मोजमाप आणि सममिती वापरून चेहऱ्याच्या आकर्षणाचा अभ्यास केला. गोल्डन रेशो (मेंदूच्या मध्यभागी असलेली एक संख्या, १.६१८, ज्याला 'दिव्य' संख्या म्हणतात) जितकी जवळ असेल तितका चेहरा अधिक आकर्षक असतो असे आढळून आले.
35
चेहरे या पॅटर्नशी जुळतात
मॅक्सिलोफेशियल सर्जन डॉ. मार्क्वार्ड यांनी गोल्डन रेशो वापरून ब्युटी मास्क तयार केला. अँजेलिना जोलीपासून ते शास्त्रीय शिल्पांपर्यंत, सार्वत्रिकरित्या आकर्षणाचा केंद्र बिंदू असलेले चेहरे या पॅटर्नशी जुळतात असे त्यांना आढळले.
म्हणून, फक्त गणिती प्रमाणच सर्वकाही नाही. सौंदर्याच्या कल्पना काळानुसार बदलतात. पूर्व आशियामध्ये, मोठे डोळे आणि गोरी त्वचा ऐतिहासिकदृष्ट्या सुंदर मानली जाते. आफ्रिका आणि मध्य पूर्वेच्या काही भागात, चेहऱ्यावरील टॅटूंचे कौतुक केले जाते.
55
पण ही फक्त अर्धी गोष्ट
तर, सौंदर्य खरोखर पाहणाऱ्याच्या दृष्टीत असते का? अंशतः हो. पण अभ्यासातून असे दिसून येते की आपल्या मेंदूला काही गणिती आणि जैविक संकेतांना सकारात्मक प्रतिसाद देण्यासाठी प्रोग्राम केलेले असते. ही सममिती आणि गोल्डन रेशो आपण काही चेहरे इतरांपेक्षा जास्त का पाहतो याचे वैज्ञानिक स्पष्टीकरण देते. पण ही फक्त अर्धी गोष्ट आहे. उरलेली अर्धी? ती संस्कृती, भावना, आठवणी आणि संबंधांनी बनलेली असते. या गोष्टीही यात मोलाची कामगिरी बजावतात.
