Kojagiri Purnima 2025 : कोजागिरी पौर्णिमेला चंद्राच्या प्रकाशात दूध ठेवण्याची प्रथा धार्मिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाची आहे. धार्मिक मान्यतेनुसार, चंद्रप्रकाशात ठेवलेले दूध शुद्ध होऊन देवी लक्ष्मीच्या पूजेकरिता योग्य ठरते.
कोजागिरी पौर्णिमा हा भारतीय सणसंप्रदायातील एक महत्त्वाचा उत्सव आहे, जो आश्विन महिन्यात येणाऱ्या पूर्णिमेला साजरा केला जातो. या दिवशी लोक रात्री उशिरापर्यंत जागून देवींची पूजा करतात, विशेषतः धन आणि ज्ञानाच्या देवी लक्ष्मीची. या रात्री चंद्राची विशेष महत्त्वाची भूमिका असते. लोक या दिवशी चंद्रप्रकाशात दूध ठेवतात, ज्यामागील धार्मिक, आयुर्वेदिक आणि वैज्ञानिक कारणे प्राचीन काळापासून सांगितली जातात.
25
धार्मिक महत्व
धार्मिक दृष्टिकोनातून पाहता, कोजागिरी पौर्णिमेला चंद्र देवतेचा विशेष महत्त्वाचा योग असतो. चंद्राला शीतलता, शुद्धता आणि सकारात्मक ऊर्जा प्राप्त असल्याचे मानले जाते. चंद्रप्रकाशात दूध ठेवल्याने ते पवित्र होऊन देवींच्या पूजेकरिता योग्य ठरते. लोक मानतात की चंद्रप्रकाशात ठेवलेले दूध देवी लक्ष्मीच्या कृपेने धन आणि समृद्धी वाढवते, तसेच घरात सुख-समृद्धी, आरोग्य आणि मानसिक शांती येते. हा सण “कोजागिरी” या नावाने ओळखला जातो कारण लोक “को जागृरी?” म्हणजे “को जागले?” ह्या भावनेने रात्री जागून देवींचे स्तोत्र पठण करतात आणि अशा उर्जेने घरात सकारात्मक वातावरण निर्माण होतो.
35
वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून कोजागिरीचे महत्व
वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून पाहता, चंद्रप्रकाशात दूध ठेवण्याचे फायदे आहेत. चंद्रप्रकाशात थोड्या प्रमाणात अल्ट्राव्हायोलेट (UV) किरणांचा समावेश असतो, ज्यामुळे दूधातील काही सूक्ष्मजीव नष्ट होतात आणि दूध अधिक शुद्ध व सुरक्षित बनते. तसेच, चंद्रप्रकाशात ठेवलेले दूध थोडे गोडसर आणि हलके बदललेल्या चवीचे होते असे मानले जाते. पारंपारिक आयुर्वेदात देखील चंद्रप्रकाशात ठेवलेल्या वस्तूंमध्ये शुद्धता आणि पोषण वाढते, अशी माहिती आढळते. त्यामुळे हे दूध नुसते धार्मिक विधीसाठी नाही तर आरोग्यदृष्ट्या फायदेशीर मानले जाते.
सांस्कृतिक दृष्टिकोनातून, कोजागिरी पौर्णिमेला चंद्रप्रकाशात दूध ठेवणे हा एक सामाजिक व पारंपरिक संकेत आहे. घरातील सर्व सदस्य रात्री जागून देवतेची पूजा करतात, दूध तयार करतात आणि रात्री चंद्रप्रकाशात ठेवतात. ही क्रिया एकत्रित कौटुंबिक सहभाग आणि संस्कार निर्माण करते. तसेच, हा सण लोकांच्या जीवनात नैसर्गिक चक्र व ऋतूंची जाणीव वाढवतो, कारण चंद्राची चाल आणि त्याचा प्रकाश हा वेळेनुसार आणि ऋतूनुसार बदलतो.
55
कोजागिरीचे महत्व
एकंदरीत, कोजागिरी पौर्णिमेला चंद्राच्या प्रकाशात दूध ठेवण्यामागील कारणे धार्मिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक अशा सर्व स्तरांवर आहेत. हे दूध शुद्धतेचे प्रतीक असून देवींच्या पूजेकरिता योग्य ठरते, आरोग्यदृष्ट्या फायदेशीर आहे आणि सामाजिक व कौटुंबिक बंध मजबूत करतो. त्यामुळे हा सण आणि त्याची पारंपरिक प्रथा आजही भारतीय संस्कृतीत महत्त्वपूर्ण स्थान टिकवून ठेवते.
