Spider’s Web Vs Operation Sindoor युक्रेनच्या ड्रोन हल्ल्यातून भारताला या 5 गोष्टी शिकायला मिळाल्या
सार
नुकत्याच झालेल्या सिंदूर ऑपरेशनच्या वेळी भारताने मात्र असे ड्रोन हल्ले यशस्वीपणे परतावून लावले होते. त्यामुळे या दोन्ही हल्ल्याची तुलना करत भारताला यातून कोणते धडे शिकण्यासारखे आहेत, हे आम्ही घेऊन आलोय.
मॉस्को : युक्रेनने बलाढ्य रशियात शिरुन केलेले ड्रोन हल्ले चर्चेचा विषय ठरत आहेत. या हल्ल्यात रशियाचे मोठे नुकसान झाले आहे. विशेष म्हणजे एस ४०० सारखी आधुनिक एअर डिफेन्स मिसाईल सिस्टिम असतानाही हे हल्ले कसे झाले, असा प्रश्न विचारण्यात येत आहे. नुकत्याच झालेल्या सिंदूर ऑपरेशनच्या वेळी भारताने मात्र असे ड्रोन हल्ले यशस्वीपणे परतावून लावले होते. त्यामुळे या दोन्ही हल्ल्याची तुलना करत भारताला यातून कोणते धडे शिकण्यासारखे आहेत, हे आम्ही घेऊन आलोय.
युक्रेनच्या स्पायडर वेब ड्रोन हल्ल्याने संपूर्ण जगाला धक्का बसला. हजारो किलोमीटर दूर रशियाचे एअरबेस, बॉम्बर विमाने आणि रडार स्टेशन केवळ ड्रोनने उद्ध्वस्त करण्यात आले. हा हल्ला अशा वेळी झाला जेव्हा भारताने अलीकडेच पाकव्याप्त काश्मीर (POK) आणि पाकिस्तानात ऑपरेशन सिंदूर केले होते ज्यामध्ये ड्रोनची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती. युक्रेनच्या या हल्ल्यातील परिस्थिती वेगळी आहे पण धडे एकच आहेत. या हल्ल्यानंतर भारतासाठी हे धडे अत्यंत महत्त्वाचे आहेत.
१. ड्रोन आता 'सहाय्यक' नाही, तर युद्धाचे मुख्य शस्त्र बनले आहेत
युक्रेनचा स्पायडर वेब हे सिद्ध करतो की UAVs (मानवरहित हवाई वाहने) आता केवळ साधने नाहीत, तर मुख्य हल्ला करणारी शक्ती आहेत. वैमानिकाला धोक्यात न घालता शत्रूच्या सर्वात आतल्या ठिकाणी हल्ला करणे आता कल्पना नाही, तर वास्तव आहे.
२. भारताला वेगाने UAV प्रणालींकडे वळावे लागेल
लढाऊ विमाने, हेलिकॉप्टर, हवाई वाहतूक - यावर दशकांपासून भारताने भर दिला आहे. पण आता वेळ आली आहे की आपण AI-संचालित लांब पल्ल्याच्या सशस्त्र ड्रोनच्या दिशेने पावले वेगाने टाकूया. स्पायडर वेबसारख्या घटना भारताला आत्मनिर्भर ड्रोन तंत्रज्ञान आणि संरक्षण AI परिसंस्थेला बळकट करण्याची प्रेरणा देतात.
३. स्पायडर वेब एक डीप स्ट्राइक मॅन्युअल
ऑपरेशन सिंदूरमध्ये भारताने शत्रूच्या कोणत्याही प्रत्युत्तरास कवचासारख्या हवाई संरक्षणाने रोखले. पण युक्रेनप्रमाणे जर शत्रू सर्जनशील आणि अनपेक्षित असेल तर आपण प्रत्येक परिस्थितीशी सामना करू शकतो का? स्पायडर वेब हा एक धडा आहे की पारंपारिक संरक्षण रचना आता पूर्णपणे सुरक्षित नाही.
४. ऑपरेशन सिंदूरमध्ये भारताच्या ड्रोनने दाखवली आपली ताकद
पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये भारतीय ड्रोनने लक्ष्यावर अचूक हल्ला केला. पण आता पुढचे पाऊल भविष्यातील शस्त्रांना, AI मार्गदर्शित स्वायत्त प्लॅटफॉर्म, डीप स्ट्राइक क्षमता अधिक विकसित करण्याचे असावे. जेणेकरून भारत शत्रूच्या जमिनीवर उभ्या असलेल्या लढाऊ युनिट्सनाही निष्क्रिय करू शकेल.
५. स्पायडर वेबमुळे भारतातील ड्रोन संरक्षण परिसंस्थेला चालना मिळेल
असे जागतिक ऑपरेशन अनेकदा नवीन संरक्षण धोरण, तंत्रज्ञान आणि उद्योग नवोन्मेषाचा आधार बनतात. स्पायडर वेबनंतर भारतात स्वार्म ड्रोन तंत्रज्ञान, सुसाईड ड्रोन, स्टेल्थ UAVs, इलेक्ट्रॉनिक युद्ध पेलोड्ससारख्या क्षेत्रात मोठी गुंतवणूक करावी लागणार आहे.