Non Veg Milk : अमेरिकेतील दूधही नॉनव्हेज, भारताने आयात करण्यास दिला नकार

मुंबई - भारत हा जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश आहे. दुधाचा उपयोग केवळ पोषणासाठीच नव्हे तर धार्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातूनही अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. पण भारत सरकारने अमेरिकेतील ‘नॉन-व्हेज दूध’ आयात करण्यास स्पष्टपणे नकार दिला आहे.  

नॉन-व्हेज दूध म्हणजे काय?

सामान्यपणे दूध शाकाहारी मानले जाते. पण काही देशांत, विशेषतः अमेरिका, युरोपमध्ये, गाई आणि म्हशींना मांसाहारी खाद्य (जसे की मासे, मांसाचे प्रक्रिया अवशेष) दिले जाते, ज्यामुळे त्यांच्या दुधातील गुणधर्म बदलू शकतात. या प्रक्रियेने तयार झालेले दूध शुद्ध शाकाहारी समजले जात नाही. यालाच ‘नॉन-व्हेज दूध’ म्हटले जाते.

भारताचा स्पष्ट नकार, पण का?

भारतीय संस्कृतीत दूध हे शुद्ध आणि सात्त्विक अन्न मानले जाते. ते केवळ पोषणासाठीच नाही तर अनेक धार्मिक विधी, पूजाअर्चा, व्रत यामध्ये वापरले जाते. अशा परिस्थितीत गाईला मांसाहारी खाद्य देऊन तयार केलेले दूध भारतीय जनतेच्या भावनांना धक्का पोचवणारे ठरते.

भारतात दूध हे बहुसंख्य लोकांसाठी केवळ अन्न नसून आस्था व श्रद्धेचा भाग आहे. त्यामुळे केंद्र सरकारच्या अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरणाने (FSSAI) अमेरिकेच्या या दुधाच्या आयातीला स्पष्टपणे नकार दिला.

अमेरिका का पाठवत आहे हे दूध?

अमेरिकेतील दुग्ध व्यवसायात मोठ्या प्रमाणावर औद्योगिक प्रक्रिया वापरली जाते. मोठ्या प्रमाणावर दूध तयार करण्यासाठी गाईंना विशेष प्रकारचे खाद्य दिले जाते, त्यात प्रथिनयुक्त, परंतु मांसाहारी अवशेष असतात. त्यामुळे दुधाचे उत्पादन वाढते आणि त्याचा खर्चही कमी होतो. हेच दूध अमेरिका अन्य देशांमध्ये निर्यात करू इच्छितो.पण भारताने त्यांच्या या धोरणास विरोध केला आहे.

आरोग्यदृष्टिकोनातून धोके

भारतातील काही आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की अशा प्रकारे तयार होणाऱ्या दुधात हार्मोन्स, अँटीबायोटिक्स आणि घातक जैविक घटक असण्याची शक्यता असते. हे मानवी आरोग्यासाठी घातक ठरू शकते. विशेषतः लहान मुलं, वृद्ध आणि गर्भवती महिलांसाठी याचे दुष्परिणाम अधिक असू शकतात.

देशांतर्गत उद्योगांचे रक्षण

भारत स्वतः दूध उत्पादनात स्वावलंबी आहे. लाखो छोटे शेतकरी, दूध उत्पादक सहकारी संस्था आणि डेअरी उद्योग या क्षेत्राशी निगडित आहेत. जर परदेशातून मोठ्या प्रमाणावर दूध आयात करण्यात आले, तर देशांतर्गत उद्योगाला जबरदस्त फटका बसू शकतो. त्यामुळे हा नकार आर्थिक आणि सामाजिक दृष्टिकोनातूनही योग्य असल्याचे मानले जाते.

राजकीय आणि धार्मिक दृष्टीकोन

भारतातील अनेक हिंदू धर्मीय लोक गायीला माता मानतात. गाईचे दूध हे पवित्र मानले जाते. अशा स्थितीत गायीला मांसाहारी खाद्य देऊन मिळवलेले दूध भारतीय समाजात प्रचंड विरोध निर्माण करू शकते. काही हिंदुत्वनिष्ठ संघटनांनी तर यावर तीव्र प्रतिक्रिया देऊन सरकारकडून कठोर भूमिका घेण्याची मागणी केली होती. त्यामुळे राजकीयदृष्ट्याही सरकारला अमेरिकेच्या या प्रस्तावाला नकार देणे भाग पडले.

जागतिक व्यापारातील धोरणात्मक भूमिका

भारतानं हा निर्णय घेताना केवळ भावनांना नाही, तर जागतिक व्यापार धोरणात भारताची स्वतंत्र आणि मजबूत भूमिका दर्शवली आहे. भारत WTO व अन्य आंतरराष्ट्रीय मंचांवर आपल्या कृषी व अन्नसुरक्षेच्या नियमांवर ठाम उभा राहिला आहे.