बडोद्याच्या गायकवाडांसह या आहेत भारतातील रॉयल फॅमिली, आणि सध्या ते काय करतात

स्वातंत्र भारतात आज संविधान अस्तित्वात आहे. कोणकोणती राजघराणी आज अस्तित्वात आहेत? त्यांची किती संपत्ती आहे याबद्दल माहिती येथे आहे. 

१९४७ मध्ये संस्थानांचे विलीनीकरण आणि १९७१ मध्ये राजकीय विशेषाधिकार रद्द झाल्यानंतरही, भारतातील राजघराणी आपला वारसा जपत, आधुनिक समाजात प्रभावी राहिली आहेत. ही कुटुंबे आपले राजवाडे आलिशान हॉटेल्समध्ये रूपांतरित करण्यासोबतच, दानधर्म कार्यातही सहभागी आहेत. पारंपारिक समारंभ साजरे करत, आपल्या राजेशाही वैभवाची आठवण जिवंत ठेवत आहेत. कोणती आहेत ही राजघराणी?

उदयपूरचे मेवाड राजघराणे हे राजपूत शौर्य आणि पराक्रमाचे प्रतीक आहे. राणा श्रीजी अरविंद सिंग मेवाड हे उदयपूरच्या सिटी पॅलेस येथून विशाल व्यापारी साम्राज्याचे व्यवस्थापन पाहतात. येथे हजारो पर्यटक भेट देतात. १५७६ च्या हल्दीघाटीच्या युद्धात महाराणा प्रताप यांनी मुघल साम्राज्याविरुद्ध लढा दिला होता. महाराणा मेवाड चॅरिटेबल फाउंडेशनद्वारे शिक्षण आणि आरोग्य क्षेत्रात योगदान दिले जाते. एचआरएच ग्रुप ऑफ हॉटेल्स, शिव निवास पॅलेस, फतेह प्रकाश पॅलेस यासारख्या मालमत्ता आहेत ज्यांना भारत सरकारकडून 'हेरिटेज ग्रँड' दर्जा मिळाला आहे. 

अलसीसर कुटुंब हे खेत्री राज्याशी संबंधित होते. एकेकाळी ते खनिज संपत्तीने समृद्ध होते. अभिमन्यू सिंग यांनी शेखावाटीतील अलसीसर महाल, रणथंभोरचा नाहरगड किल्ला यासारख्या मालमत्ता आलिशान स्थळांमध्ये बदलल्या आहेत. या राजेशाही जीवनशैलीची झलक देतात. हे कुटुंब अलसीसर महाल येथे आयोजित करत असलेल्या मॅग्नेटिक फील्ड्स महोत्सवासोबतच आधुनिक संगीत आणि कला महोत्सवांद्वारे या प्रदेशाचा सांस्कृतिक वैभव जपत आहे. 

राजकोटचे जडेजा कुटुंब हे आपल्या पूर्वजांपासून या प्रदेशाच्या राजकीय आणि सामाजिक क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आले आहे. युवराज मंधातासिंह जडेजा हे सध्या राजघराण्याची परंपरा जपत आहेत. जैवइंधन आणि जलविद्युत प्रकल्पांमधून ते नवीकरणीय ऊर्जेत गुंतवणूक करत आहेत. स्थानिक कारागिरांना पाठिंबा देऊन ते कुच्ची हस्तकलेला प्रोत्साहन देत आहेत. यामुळे पारंपारिक कलांचे जतन होण्यासोबतच स्थानिक अर्थव्यवस्थेलाही चालना मिळत आहे.

जयपूरचे राजघराणे हे कला, संस्कृती आणि स्थापत्यशास्त्रातील योगदानासाठी प्रसिद्ध आहे. युवराज पद्मनाभ सिंग यांनी येथे आधुनिक दृष्टिकोन आणला आहे. ते एक यशस्वी पोलो खेळाडू असून आंतरराष्ट्रीय फॅशन ब्रँडसाठी रॅम्पवरही दिसतात. जयपूर साहित्य महोत्सवाला पाठिंबा देऊन ते ऐतिहासिक वास्तूंच्या पुनर्स्थापनेतही योगदान देत आहेत. जयपूरचे राजेशाही वैभव जगाला आकर्षित करत आहे.

म्हैसूरचे ओडेयार राजघराणे सांस्कृतिक वारसा जपत आहे. यदुवीर कृष्णदत्त चामराज ओडेयार हे वार्षिक म्हैसूर दसरा महोत्सवाद्वारे कलांचे पोषण करत आहेत. यात या प्रदेशाचे संगीत, नृत्य आणि लोककला सादर केल्या जातात. म्हैसूरचा राजवाडा पर्यटकांचे आकर्षण आहे. हे कुटुंब शिक्षण आणि वन्यजीव संवर्धनासारख्या दानधर्म कार्यातही सहभागी आहे.

मारवाड प्रदेशात जोधपूरचे राठोड कुटुंब शतकानुशतके प्रभावशाली राहिले आहे. उमेद भवन पॅलेस हे जगातील सर्वात मोठ्या खाजगी निवासस्थानांपैकी एक आहे. गज सिंग दुसरे यांच्या नेतृत्वाखाली, या कुटुंबाने राजस्थान आंतरराष्ट्रीय लोक महोत्सव आणि वर्ल्ड सॅक्रेड स्पिरिट फेस्टिव्हलसारखे कार्यक्रम आयोजित केले आहेत. मेहरानगड संग्रहालय ट्रस्टद्वारे मारवाडचा समृद्ध वारसा जतन केला जात आहे.

बडोद्याचे गायकवाड कुटुंब हे प्रगतशील प्रशासन आणि कलांच्या पोषणासाठी ओळखले जाते. समरजितसिंग गायकवाड हे बडोदा संग्रहालय आणि चित्रशाळेतील कला आणि ऐतिहासिक कलाकृतींचे संग्रह जपतात. बकिंघम पॅलेसपेक्षा चारपट मोठा असलेला लक्ष्मी विलास पॅलेस त्यांच्या पूर्वीच्या वैभवाचे प्रतीक आहे. महाराजा सयाजीराव विद्यापीठाला पाठिंबा देऊन ते शिक्षणाला प्राधान्य देतात. गुजरातभर हे कुटुंब दानधर्म कार्यात सहभागी आहे.

तिरुवनंतपूरचे राजघराणे हे केरळच्या सांस्कृतिक ओळखीचे प्रतीक आहे. १८ व्या शतकाच्या सुरुवातीपासूनचा त्यांचा इतिहास आहे. पद्मनाभस्वामी मंदिराचे संरक्षक असलेल्या या कुटुंबाकडे प्रचंड सोने आणि मौल्यवान रत्ने आहेत. प्रमुख मूळम तिरुनाळ राम वर्मा हे श्री चित्र तिरुनाळ इन्स्टिट्यूट फॉर मेडिकल सायन्सेस अँड टेक्नॉलॉजीद्वारे शिक्षण आणि आरोग्य क्षेत्रात कार्यरत आहेत. वार्षिक नवरात्री उत्सवात शास्त्रीय संगीत आणि नृत्याचे कार्यक्रम आयोजित करून ते या प्रदेशाची कलात्मक परंपरा जपतात.

राजकुमारी राज्यश्री कुमारी यांच्या नेतृत्वाखालील बिकानेरचे राजघराणे हे विशिष्ट लष्करी इतिहासासाठी ओळखले जाते. त्यांचे पूर्वज महाराजा गंगा सिंग यांनी दोन्ही महायुद्धात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. आज, महाराजा गंगा सिंगजी चॅरिटेबल ट्रस्टद्वारे शिक्षण, आरोग्य आणि क्रीडा क्षेत्रातील उपक्रमांना पाठिंबा दिला जातो. लालगड महाल आता एक ऐतिहासिक हॉटेल आहे जिथे राजेशाही पद्धतीचे आदरातिथ्य दिले जाते. तसेच, ते सांस्कृतिक कार्यक्रमांसाठी एक व्यासपीठ म्हणूनही काम करते.

पटौदी कुटुंब हे बॉलिवूड आणि क्रिकेटमधील योगदानासाठी प्रसिद्ध आहे. या कुटुंबाचा वंश पटौदी राज्यापासून आहे. पहिले नवाब फैज तलाब खान यांनी १८०४ च्या दुसऱ्या अँग्लो-मराठा युद्धात ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीला मदत केली आणि पटौडीचे पहिले नवाब झाले. त्यांचे पूर्वज इफ्तिखार अली खान पटौदी आणि मन्सूर अली खान पटौदी हे भारतीय क्रिकेट संघाचे कर्णधार होते. आज सैफ अली खान हे बॉलिवूडमधील एक प्रमुख अभिनेते आहेत. सुमारे ८०० कोटी रुपये मूल्याचा पटौडी राजवाडा हा राजेशाही वैभवाचा साक्षीदार आहे.