Weather Alert : या वर्षाच्या उत्तरार्धात 'ला निना'ची स्थिती पुन्हा निर्माण होण्याची शक्यता हवामानशास्त्रज्ञांनी वर्तवली आहे. यामुळे जागतिक हवामान प्रणालीमध्ये बदल होऊन भारतात नेहमीपेक्षा जास्त थंडी जाणवू शकते, असा इशारा तज्ज्ञांनी दिला आहे.
११ सप्टेंबर रोजी अमेरिकेच्या राष्ट्रीय हवामान सेवेच्या (US National Weather Service) क्लायमेट प्रिडिक्शन सेंटरने (Climate Prediction Center) दिलेल्या माहितीनुसार, ऑक्टोबर ते डिसेंबर २०२५ या काळात 'ला निना' तयार होण्याची ७१% शक्यता आहे. ही शक्यता डिसेंबर २०२५ ते फेब्रुवारी २०२६ दरम्यान थोडी कमी होऊन ५४% होईल, तरीही 'ला निना'वर लक्ष ठेवले जात आहे.
'ला निना' म्हणजे 'एल निनो-सदर्न ऑसिलेशन' (ENSO) चा थंड टप्पा. या काळात विषुववृत्तीय प्रशांत महासागरातील पाण्याचे तापमान कमी होते, ज्यामुळे जगभरातील हवामानावर परिणाम होतो. भारतात 'ला निना'मुळे हिवाळा जास्त थंड असतो, असे अनेकदा दिसून आले आहे.
25
भारतीय हवामान विभागाचा (IMD) अहवाल
भारतीय हवामान विभागाने (IMD) अलीकडेच जारी केलेल्या 'ENSO' बुलेटिनमध्ये म्हटले आहे की, सध्या विषुववृत्तीय प्रशांत महासागरात कोणतीही 'एल निनो' किंवा 'ला निना' स्थिती नाही (म्हणजे स्थिती तटस्थ आहे). 'IMD' च्या 'मॉन्सून मिशन क्लायमेट फोरकास्ट सिस्टीम' (MMCFS) आणि इतर जागतिक मॉडेल्सनुसार, ही तटस्थ स्थिती मान्सूनच्या काळातही कायम राहील. मात्र, मान्सूननंतरच्या महिन्यांत 'ला निना' तयार होण्याची शक्यता अधिक आहे.
यंदाचा हिवाळा कसा असेल?
'IMD' च्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले, "आमच्या मॉडेल्सनुसार, या वर्षी ऑक्टोबर-डिसेंबरमध्ये 'ला निना' तयार होण्याची ५०% पेक्षा जास्त शक्यता आहे. 'ला निना'चा संबंध भारतात थंडी वाढण्याशी असतो. हवामानातील बदलांमुळे होणाऱ्या उष्णतेच्या प्रभावामुळे थंडीचा प्रभाव काही प्रमाणात कमी होऊ शकतो, तरीही 'ला निना'च्या वर्षांत हिवाळा सामान्य वर्षांपेक्षा जास्त थंड असतो. मान्सूनच्या पावसामुळे आधीच तापमान नियंत्रणात असल्याने, यंदाचे वर्ष एकूणच जास्त उष्ण राहणार नाही."
35
स्कायमेट वेदरचा अंदाज
खाजगी हवामान अंदाज संस्था स्कायमेट वेदरच्या मते, एक लहान 'ला निना' टप्पा येऊ शकतो. ते म्हणाले, "प्रशांत महासागराचे पाणी आधीच सामान्यपेक्षा थंड आहे, तरीही ते 'ला निना'च्या निकषांवर अजून पोहोचलेले नाही. जर समुद्राच्या पृष्ठभागाचे तापमान -०.५°C पेक्षा कमी झाले आणि ते सलग तीन त्रैमासिकांपर्यंत कायम राहिले, तर 'ला निना' जाहीर केला जाईल. २०२४ च्या शेवटीही अशीच स्थिती होती, जेव्हा नोव्हेंबर ते जानेवारीपर्यंत 'ला निना'ची स्थिती होती आणि नंतर ती पुन्हा तटस्थ झाली."
शर्मा पुढे म्हणाले की, 'ला निना'च्या कठोर निकषांवर पाणी उतरले नाही तरी, प्रशांत महासागरातील तापमान घटण्याचा परिणाम जागतिक हवामानावर होईल. "जर 'ला निना' तयार झाला, तर अमेरिकेला कोरड्या हिवाळ्याचा सामना करावा लागू शकतो. भारतासाठी, थंड प्रशांत महासागर सामान्यतः जास्त कडक हिवाळा आणि विशेषतः उत्तर आणि हिमालयीन प्रदेशांमध्ये जास्त बर्फवृष्टीची शक्यता दर्शवतो," असे त्यांनी सांगितले.
'इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स एज्युकेशन अँड रिसर्च' (IISER), मोहाली (पंजाब) आणि 'नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर स्पेस रिसर्च', ब्राझील यांनी २०४२ मध्ये केलेल्या एका अभ्यासानुसार, 'ला निना'ची स्थिती उत्तर भारतात तीव्र थंडीची लाट आणण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
55
अभ्यासात निष्कर्ष
"ला निना'च्या काळात, जोरदार चक्रीवादळामुळे थंड हवा उच्च अक्षांशावरून देशात येते. 'एल निनो' आणि तटस्थ वर्षांच्या तुलनेत 'ला निना'च्या वर्षांमध्ये थंडीच्या लाटेची वारंवारता आणि कालावधी दोन्ही जास्त असल्याचे या अभ्यासात निष्कर्ष काढण्यात आले आहे."
