सनातन धर्मामध्ये पितृपक्षाचे फार महत्व आहे. या दिवसांमध्ये पूर्वजांसाठी श्राद्ध आणि तर्पण केले जाते. याशिवाय पिंडदान करणे देखील शुभ मानले जाते. शास्रानुसार, पूर्वजांचे आशीर्वाद मिळण्यासह घरात सुख-शांती येते.
हिंदू संस्कृतीत पितृपक्षाला अत्यंत पवित्र मानले जाते. या काळात आपल्या पूर्वजांची आठवण ठेवून त्यांच्यासाठी श्राद्ध, तर्पण आणि दानधर्म केल्यास त्यांच्या आत्म्याला शांती मिळते असे मानले जाते. यंदा सर्वपित्री अमावस्या २१ सप्टेंबरला आहे. या दिवशी केलेले उपाय व विधी हे केवळ पितरांच्या कल्याणासाठीच नव्हे तर घरातील सदस्यांच्या आयुष्यातही सुख, समाधान आणि प्रगती घेऊन येतात.
25
तर्पण आणि श्राद्ध विधी
पितृपक्षात तर्पण करणे ही सर्वात महत्त्वाची क्रिया आहे. पवित्र नदी, विहीर किंवा घरातील पवित्र स्थळी तांदूळ, काळे तीळ, कुशाची गवताची पाती आणि पाणी यांच्या साहाय्याने तर्पण केले जाते. तर्पणामुळे पितरांच्या आत्म्याला पाणी व अन्नाचा पुरवठा होतो असे मानले जाते. श्राद्ध विधीत ब्राह्मणांना भोजन घालून दक्षिणा दिली जाते. यामुळे पूर्वजांचे आशीर्वाद प्राप्त होतात व वंशवृद्धी, आरोग्य आणि ऐश्वर्य मिळते.
35
पिंडदान आणि दानधर्म
पितृपक्षात पिंडदान करण्याची प्रथा प्राचीन काळापासून चालत आली आहे. पिंड म्हणजे तांदळाच्या गोळ्यांद्वारे पूर्वजांना अर्पण केलेले अन्न. हे अन्न पितरांच्या आत्म्याला समाधान मिळवून देतं. त्याचप्रमाणे गायींना हिरवळ, पक्षांना दाणे, तसेच गरजू लोकांना अन्न, वस्त्र, धान्य आणि दक्षिणा दान करणे अत्यंत पुण्यकारक मानले जाते. विशेषतः पितृपक्षात कावळ्यांना अन्न देणे ही पवित्र मान्यता आहे, कारण कावळ्यांच्या माध्यमातून पितर हे अन्न स्वीकारतात असे मानले जाते.
या काळात ‘ॐ नमो भगवते वासुदेवाय’ किंवा ‘ॐ पितृदेवताभ्यः नमः’ अशा मंत्रांचा जप केल्यानेही पितरांना शांती मिळते. रोज सकाळी दिवा लावून पूर्वजांच्या छायाचित्रासमोर प्रार्थना करावी. “आमच्या कुटुंबाचे कल्याण व्हावे आणि तुमची आत्मा परमपदाला जावी” अशी मनोभावे प्रार्थना केल्यास पितरांचा आशीर्वाद नक्कीच लाभतो.
55
पितरांना प्रसन्न करण्यासाठी टाळावयाच्या गोष्टी
पितृपक्षात नकारात्मक कर्म, वादविवाद, मद्यपान, मांसाहार, परस्त्रीगमन आणि अपशब्दांचा वापर टाळावा. शक्यतो साधे, सात्विक व्रत पाळावे. पितरांचा अपमान किंवा त्यांच्या आठवणींना दुर्लक्षित करणे टाळावे, कारण त्याचा नकारात्मक परिणाम घरातील सदस्यांवर होऊ शकतो.
(DISCLAIMER : लेखाद्वारे वाचकांपर्यंत केवळ माहिती पोहोचवण्याचा प्रयत्न करत आहोत. याबाबत Asianet News Marathi कोणताही दावा व समर्थन करत नाही. यासाठी संबंधित क्षेत्रातील तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.)
