Health Care : पुरुषांच्या तुलनेत महिलांना थायरॉडची समस्या अधिक का उद्भवते? वाचा खास कारण

Health Care : नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ डायबेटिस अँड डायजेस्टिव्ह अँड किडनी डिसीजेसच्या मते, मासिक पाळी, गर्भधारणा आणि रजोनिवृत्ती या सर्वांचा थायरॉईड ग्रंथीच्या कार्यावर परिणाम होतो.

Health Care : थायरॉईड हा आपल्या मानेच्या पुढील भागात असलेला एक महत्त्वाचा ग्रंथी अवयव आहे, जो शरीरातील मेटाबॉलिझम, हार्मोन्सचे संतुलन आणि उर्जेचा वापर** नियंत्रित करतो. थायरॉईडमधून स्रवणारे थायरॉक्सिन (T4) आणि ट्रायआयोडोथायरोनिन (T3)* हे हार्मोन्स शरीरातील जवळपास प्रत्येक पेशीच्या कार्यावर परिणाम करतात. मात्र, वैद्यकीय आकडेवारीनुसार, महिलांना थायरॉईडची समस्या पुरुषांच्या तुलनेत ८ ते १० पट अधिक प्रमाणात जाणवते. यामागे जैविक, हार्मोनल आणि जीवनशैलीशी निगडित अनेक कारणं आहेत.

१. हार्मोनल बदलांचे प्रमुख कारण

महिलांच्या शरीरात इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्ट्रॉन या हार्मोन्समध्ये सतत चढ-उतार होत असतात. मासिक पाळी, गर्भधारणा आणि रजोनिवृत्तीच्या काळात हे अधिक तीव्र होते. या हार्मोनल बदलांचा थायरॉईड ग्रंथीवर थेट परिणाम होतो. इस्ट्रोजेनचे प्रमाण वाढल्यास थायरॉईड-बाइंडिंग प्रोटीनची निर्मिती वाढते, ज्यामुळे थायरॉईड हार्मोन्स सक्रिय स्वरूपात उपलब्ध राहात नाहीत. त्यामुळे थकवा, वजन वाढ, केस गळणे, आणि मूड स्विंग्स अशा तक्रारी निर्माण होतात.

२. ऑटोइम्यून आजारांचा महिलांमध्ये अधिक प्रभाव

थायरॉईडच्या समस्यांपैकी अनेक समस्या या ऑटोइम्यून (Autoimmune) स्वरूपाच्या असतात, जसे की हाशिमोटो थायरॉईडायटिस किंवा ग्रेव्हज्‌ डिसीज. या आजारात शरीराची रोगप्रतिकारक प्रणाली स्वतःच्या थायरॉईड ग्रंथीवर हल्ला करते. वैद्यकीय संशोधनानुसार, महिलांची रोगप्रतिकारक प्रणाली पुरुषांच्या तुलनेत अधिक संवेदनशील आणि सक्रिय असते, त्यामुळे त्यांना ऑटोइम्यून आजारांचा धोका अधिक असतो. याच कारणामुळे महिलांमध्ये हायपोथायरॉईडीझम (थायरॉईड कमी काम करणे) आणि हायपरथायरॉईडीझम (थायरॉईड जास्त काम करणे) दोन्हीही प्रकार जास्त प्रमाणात आढळतात.

३. गर्भधारणा आणि प्रसूतीनंतरचा परिणाम

गर्भधारणेच्या काळात थायरॉईड ग्रंथीवर अतिरिक्त ताण पडतो कारण त्या काळात आईला स्वतःच्या आणि गर्भाच्या दोघांच्या शरीरासाठी हार्मोन्स तयार करावे लागतात. काही महिलांना या काळात गर्भावस्थाजन्य थायरॉईडायटिस (Postpartum Thyroiditis) होतो. हा आजार प्रसूतीनंतरच्या ६ महिन्यांत आढळतो आणि तो अनेकदा लक्षातही येत नाही. त्यामुळे थकवा, दु:ख, दूध कमी येणे किंवा वजन वाढणे या समस्या दिसू लागतात. हे महिलांच्या थायरॉईड समस्येचं आणखी एक महत्त्वाचं कारण मानलं जातं.

४. जीवनशैली आणि ताणतणावाचा परिणाम

आधुनिक काळात महिलांवर कुटुंब, करिअर आणि सामाजिक जबाबदाऱ्या या सर्वांचा ताण अधिक असतो. हा सततचा ताण कॉर्टिसॉल या स्ट्रेस हार्मोनचं प्रमाण वाढवतो, ज्यामुळे थायरॉईडचे कार्य कमी होते. शिवाय, झोपेचा अभाव, पौष्टिक आहाराची कमतरता आणि जास्त प्रमाणात कॅफिन व प्रक्रिया केलेल्या अन्नाचे सेवन या सगळ्यामुळे थायरॉईड ग्रंथीवर दुष्परिणाम होतात.

५. प्रतिबंध आणि काळजी

थायरॉईडची लक्षणं अनेकदा साध्या थकव्याशी गल्लत होतात, त्यामुळे वेळेवर निदान करणे आवश्यक आहे. दरवर्षी थायरॉईड प्रोफाइल चाचणी, आयोडीनयुक्त मीठाचा वापर, संतुलित आहार, नियमित व्यायाम आणि पुरेशी झोप या सवयी अंगीकारल्यास थायरॉईडचे नियंत्रण शक्य आहे. गर्भवती किंवा रजोनिवृत्तीच्या टप्प्यावर असलेल्या महिलांनी नियमित तपासण्या करून घ्याव्यात.

(Disclaimer : सदर लेख केवळ सामान्य माहिती देण्याकरिता आहे. Asianet News या माहितीची जबाबदारी घेत नाही. अधिक माहितीसाठी आपण तज्ज्ञ किंवा आपल्या ओळखीच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.)