महाकुंभ २०२५: उत्तर प्रदेशच्या अर्थव्यवस्थेत उछाल?

महाकुंभ नगर, १८ जानेवारी. तीर्थराज प्रयागराज येथे होणारा महाकुंभ २०२५ हा केवळ सांस्कृतिक आणि सामाजिकच नव्हे तर आर्थिक पुनरुत्थानाच्या दिशेनेही महत्त्वपूर्ण ठरणार आहे. मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांनीही अलीकडेच याकडे निर्देश केला होता, जेव्हा त्यांनी सांगितले होते की महाकुंभातून दोन लाख कोटींचा व्यापार होईल. देश आणि प्रयागराजच्या अर्थविषयक तज्ज्ञांच्या मते, ४५ दिवस चालणाऱ्या या महाआयोजनामुळे उत्तर प्रदेशच्या जीडीपीत एक टक्का किंवा त्याहून अधिक वाढ होऊ शकते. एवढेच नव्हे तर जीएसटी संकलनातही मोठी वाढ पाहायला मिळेल. जगभरातून येणाऱ्या भाविकांच्या खर्चाने मागणी वाढेल, उत्पादन वाढेल, रोजगारात वाढ होईल आणि लहान ते मोठ्या व्यापाऱ्यांच्या खिशात पैसा येईल. एवढेच नव्हे तर सरकारलाही या आयोजनातून मोठ्या प्रमाणात उत्पन्न मिळेल, ज्याचा उपयोग राज्याच्या पायाभूत सुविधांमध्ये होईल. एकंदरीत हा आयोजन मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथ यांच्या एक ट्रिलियन डॉलरच्या अर्थव्यवस्थेच्या संकल्पनेला साकार करण्याच्या दिशेने एक सकारात्मक पाऊल ठरेल.

अर्थव्यवस्थेत जान ओतणारा महाकुंभ

देशातील प्रसिद्ध सीए आणि अर्थतज्ज्ञ पंकज गांधी जायसवाल यांच्या मते, यावेळी महाकुंभचे जे आकडे सरकार सांगत आहे, ते पूर्ण झाल्यास नाममात्र आणि वास्तविक दोन्ही जीडीपीच्या आकड्यांमध्ये एक टक्क्यांपर्यंत वाढ होऊ शकते. उत्तर प्रदेश सरकारच्या मते, देशविदेशातून सुमारे ४५ कोटी लोक या महाकुंभाला येतील. ते काशी, अयोध्या, चित्रकूटसह देशातील अनेक भागात जातील. जर त्यांच्या घरापासून कुंभात येण्यापासून ते घरी परत येण्यापर्यंतचा प्रति व्यक्ती सरासरी खर्च जोडला तर सरासरी सुमारे १० हजार रुपये प्रति व्यक्ती होऊ शकतो. अशा स्थितीत जर ४५ कोटींमध्ये या दहा हजार प्रति व्यक्ती खर्चाचा गुणाकार केला तर तो सुमारे साडेचार लाख कोटी रुपये होतो. याला आपण दहा टक्के अंदाजे जोखीम म्हणून थोडे कमी चार लाख कोटी मानले तरीही अर्थव्यवस्थेत जान फुंकण्यासाठी हा एक कमालचा आकडा आहे. कुंभाचे अर्थशास्त्र तिमाहीच्या आकड्यांना तर बळकटी देईलच, पण देशाच्या वार्षिक राष्ट्रीय जीडीपीलाही बळकटी देईल आणि अर्थव्यवस्थेलाही.

गुंतवणुकीवर अनेक पटीने परतावा मिळेल सरकारला

पंकज गांधी जायसवाल यांच्या मते, सरकारच्या या महाकुंभात झालेल्या गुंतवणुकीवरून अनेक पटीने परतावा मिळेल. डबल इंजिनचे सरकार महाकुंभाच्या आयोजनावर मिळून सुमारे सोळा हजार कोटी रुपये खर्च करत आहे. जर हेच आधार मानले तर सरकारचे उत्पन्न अनेक पटीने वाढेल. उदाहरणार्थ, जर चार लाख कोटींवर सरासरी जीएसटी संकलन काढले तर ते सुमारे ५० हजार कोटींच्या आसपास असेल. या खर्चावर लोकांना जे उत्पन्न मिळेल त्यावर आयकर आणि इतर सुविधांचा अप्रत्यक्ष कर जोडला तर हा आकडा एक लाख कोटींपर्यंत पोहोचेल, म्हणजेच सरकारला अनेक पटीने उत्पन्न मिळेल. हे सर्व विश्लेषण आणि आकडे सांगतात की पुस्तकी आकडे काहीही सांगत असले तरी महाकुंभानंतर पुढील तिमाहीत अर्थ अमृताचा प्रसाद मिळणार आहे. तिमाही आकड्यांसह शेअर बाजारही नृत्य करेल.

पायाभूत सुविधांना मिळेल बळकटी

प्रयागराजचे प्रख्यात सीए अनिल गुप्ता यांच्या मते, महाकुंभाच्या भावनिक पैलूबरोबरच आर्थिक पैलूही खूप महत्त्वाचा आहे. सरकारने यावेळी महाकुंभासाठी जी गुंतवणूक केली आहे, त्यातून मोठ्या प्रमाणात महसूल निर्माण होईल. रेल्वे, वाहतूक, वीज आणि कुंभ मेळ्यात भाड्याने जी जमीन वाटप करण्यात आली आहे, या सर्वांमधून मोठ्या प्रमाणात महसूल निर्माण होईल. या सर्वांना एकत्रितपणे पाहिले तर जीएसटी आणि सर्व पायाभूत सुविधांमधून सरकारला सुमारे एक लाख कोटी रुपये उत्पन्न मिळण्याची शक्यता आहे. सरकार जेव्हा हे उत्पन्न पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवेल तेव्हा त्याचा परिणाम अर्थव्यवस्थेवरही नक्कीच दिसून येईल. माहितीनुसार, जगभरातून लोक येत आहेत, त्यामुळे पर्यटनाला खूप बळ मिळेल. जर केवळ प्रयागराजबद्दलच बोलायचे झाले तर पूर्वी येथे ५ स्टार, ७ स्टार हॉटेल्स नव्हती, आता ही सर्व येथे स्थापन होत आहेत. नक्कीच या सर्व घटकांमुळे जीडीपी वाढीत एक टक्क्याची वाढ सहज होईल. जीएसटीचा विचार केला तर प्रयागराजसह संपूर्ण राज्यात डिसेंबर, जानेवारी आणि फेब्रुवारीमध्ये ते तिप्पट होण्याची शक्यता आहे.

लोकांचे उत्पन्न वाढेल, सर्वांचा साथ सर्वांचा विकासाला मिळेल प्रोत्साहन

इलाहाबाद विद्यापीठाचे निवृत्त अधिष्ठाता वाणिज्य संकाय आणि वित्त अधिकारी डॉ. एके सिंघल म्हणाले की, डबल इंजिनच्या सरकारने महाकुंभाला भव्य बनवण्यात कोणतीही कसर सोडलेली नाही. त्याचा प्रयागराजसह संपूर्ण राज्याच्या अर्थव्यवस्थेवर जबरदस्त परिणाम दिसून येईल. देशविदेशातून येणारे कोट्यवधी लोक येथे येऊन पैसा खर्च करतील. मग ती वाहतूक असो, स्थानिक विक्रेते असोत, शहरातील दुकानदार असोत, रिक्षाचालक असोत, टॅक्सीचालक असोत, नाविक असोत, या सर्वांचे उत्पन्न वाढेल. माझ्या अंदाजानुसार सुमारे ४० ते ५० हजार कोटी रुपये येतील. एवढेच नव्हे तर सरकारने जितका खर्च केला आहे त्याच्या १० पटपर्यंत त्यांना फायदा होऊ शकतो. सरकारला जे पैसे मिळतील ते विकासात खर्च होतील. सर्वांचा साथ सर्वांचा विकासाला प्रोत्साहन मिळेल. राज्य आणि देशाच्या अर्थव्यवस्थेलाही मोठा फायदा होईल. राज्याच्या जीडीपीत एक टक्का किंवा त्याहून अधिक वाढ होऊ शकते. इलाहाबादसह अयोध्या, चित्रकूट, वाराणसी, विंध्याचल सर्वत्र लोक जात आहेत, त्याचाही फायदा राज्याला मिळेल. उत्तर प्रदेशला जीएसटीतून होणाऱ्या फायद्याबद्दल बोलायचे झाले तर त्यातही मोठी तेजी दिसेल. सरकारला जे मिळेल त्याचा उपयोग राज्याच्या विकासात होईल. लोकांची क्रयशक्ती वाढेल, मागणी वाढेल, उत्पादन जास्त होईल.