बोधि वृक्षाला Z+ सुरक्षा: राष्ट्रपतींना मिळते तशी सुरक्षा एका झाडाला!

मध्य प्रदेशातील एका झाडाला २४ तास Z+ सुरक्षा आहे. सरकार या झाडाच्या सुरक्षेसाठी वार्षिक ₹१५ लाख खर्च करते. झाडाचे वैशिष्ट्य काय?

बिहार  : सामान्यतः आपण Z प्लस सुरक्षेबद्दल ऐकतो तेव्हा पंतप्रधान, राष्ट्रपती आणि कोणत्याही VVIP व्यक्तीची सुरक्षा आठवते. देशातील कोणत्याही मोठ्या सेलिब्रिटी किंवा उद्योगपतींना गरज भासल्यास ही सुरक्षा दिली जाते. पण एका झाडाला २४ तास Z+ सुरक्षा दिली जाते असे म्हटल्यास तुम्हाला आश्चर्य वाटेल.

पण हे खरे आहे. एक VVIP झाड देखील आहे ज्याच्या सुरक्षेसाठी २४ तास रक्षक तैनात असतात. भारतात या झाडाला इतकी कडक सुरक्षा का दिली जाते ते जाणून घेऊया. आपण आता भगवान गौतम बुद्धांना ज्ञानप्राप्ती झालेल्या मूळ 'बोधि वृक्षा'बद्दल बोलत आहोत. हा वृक्ष बिहारच्या गया जिल्ह्यात आहे. या बोधि वृक्षाला अनेक वेळा नष्ट करण्याचा प्रयत्न झाला आहे असे म्हटले जाते. पण, प्रत्येक वेळी तिथे नवीन झाड उगवते.

भारतीय इतिहासकारांच्या मते, गौतम बुद्धांना ज्ञानप्राप्ती झालेला बोधि वृक्ष १८५७ च्या नैसर्गिक आपत्तीत नष्ट झाला. त्यानंतर १८८० मध्ये ब्रिटिश अधिकारी लॉर्ड कनिंगहॅम यांनी श्रीलंकेतील अनुराधापुराम येथून बोधि वृक्षाची एक फांदी आणून बोधगया येथे पुन्हा लावली. ती नंतर भारतातील बोधि वृक्ष म्हणून एका काळापर्यंत वाढते.

मध्य प्रदेशात आहे बोधि वृक्ष: आता भारतात चर्चेत असलेले हे उच्च सुरक्षेतील झाड मध्य प्रदेशची राजधानी भोपाळ आणि विदिशा दरम्यान असलेल्या सलामतपूर टेकड्यांवर आहे. हे विशेष झाड श्रीलंकेचे तत्कालीन पंतप्रधान महिंद्रा राजपक्षे यांनी २०१२ मध्ये त्यांच्या भारत भेटीदरम्यान लावले होते असे म्हटले जाते. या झाडाच्या सुरक्षेसाठी सरकारकडून Z+ सुरक्षा पुरवण्यात आली आहे. दिवसाचे २४ तास या झाडाचे रक्षण केले जाते.

झाडाच्या सुरक्षेसाठी सरकारकडून वार्षिक ₹१५ लाख खर्च:  हे झाड खूप मौल्यवान असल्याने मध्य प्रदेश सरकार त्याच्या सुरक्षेसाठी वार्षिक सुमारे १२ ते १५ लाख रुपये खर्च करते. हे झाड १०० एकर क्षेत्रफळाच्या टेकडीवर १५ फूट उंचीच्या लोखंडी कुंपणांच्या आत आहे असे म्हटले जाते. याला बोधि वृक्ष म्हणतात.

बोधि वृक्षाच्या सुरक्षेची DM ची जबाबदारी:  मध्य प्रदेशातील बोधि वृक्षाचे पर्यवेक्षण DM (जिल्हाधिकारी) स्वतः करतात असे तज्ज्ञ सांगतात. या झाडाला पाणी देण्यासाठी स्वतंत्र सिंचन व्यवस्था करण्यात आली आहे असे म्हटले जाते. कृषी विभागाचे अधिकारी देखील वेळोवेळी येथे भेट देतात. येथे पोहोचण्यासाठी विदिशा महामार्गापासून टेकडीपर्यंत पक्का रस्ता बांधण्यात आला आहे. त्यामुळे पर्यटक सहज येथे पोहोचू शकतात. हे एक पर्यटन स्थळ म्हणूनही प्रसिद्ध आहे.

भगवान बुद्धांना ज्ञानप्राप्ती झालेले झाड: भारतात बौद्ध धर्माची स्थापना करून जगभर प्रचार करणारे भगवान बुद्ध या झाडाखाली बसून प्रार्थना केल्यानंतर त्यांना ज्ञानप्राप्ती झाली असे म्हटले जाते. पण, हे मूळ झाड नाही. आधीच मूळ झाड १८५७ मध्ये पहिल्या स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या काळात नैसर्गिक आपत्तीत नष्ट झाले आहे असे म्हटले जाते. त्यानंतर लॉर्ड कनिंगहॅम यांनी लावलेले झाड देखील नष्ट झाले आहे. त्यानंतर श्रीलंकेचे पंतप्रधान महिंदा राजपक्षे यांनी आणून लावलेले हे झाड आहे असे म्हटले जाते.

श्रीलंकेला बोधि वृक्ष कसा पोहोचला?
इ.स.पूर्व तिसऱ्या शतकात भारताचे सम्राट अशोक यांनी बौद्ध धर्माच्या प्रचारासाठी खूप प्रयत्न केले असा इतिहासात उल्लेख आहे. यावेळी त्यांनी आपला मुलगा महेंद्र आणि मुलगी संघमित्रा यांना बौद्ध धर्माचा प्रचार करण्यासाठी श्रीलंकेला पाठवले. त्यांना श्रीलंकेला पाठवताना त्यांच्यासोबत बुद्धांना ज्ञानप्राप्ती झालेल्या बोधि वृक्षाची एक फांदी पाठवली. तिथे मूळ बोधि वृक्षाच्या फांदीपासून झाड लावून वाढवले. आजही श्रीलंकेच्या अनुराधापुरा येथे मूळ बोधि वृक्षापासून वाढलेले झाड आपण पाहू शकतो.