Iran Israel War : ''माझ्या त्यांना शुभेच्छा'' शरण येणार नसल्याच्या खामेनी यांच्या प्रतिक्रियेवर डोनाल्ड ट्रम्प यांचे खोचक वक्तव्य; खामेनी ठार झाल्यास हे ५ जण घेऊ शकतात त्यांची जागा

ट्रम्प यांनी हे विधान व्हाईट हाऊसच्या लॉनवर उभारलेल्या नव्या ध्वजस्तंभावर उभे राहून केलं, जेव्हा त्यांनी इराणवर सूचकतेने आणि काहीसा गर्वयुक्त अंदाजाने प्रहार केला.

वॉशिंग्टन / तेहरान : इस्रायल-इराण संघर्षाची तीव्रता दिवसेंदिवस वाढताना दिसत असताना, अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी बुधवारी एक तीव्र आणि रोखठोक इशारा देत इराणच्या सर्वोच्च नेत्याला अयातुल्ला अली खामेनी यांना थेट आव्हान दिले : "सरेंडर नसेल तर गुड लक!"

ट्रम्प यांनी हे विधान व्हाईट हाऊसच्या लॉनवर उभारलेल्या नव्या ध्वजस्तंभावर उभे राहून केलं, जेव्हा त्यांनी इराणवर सूचकतेने आणि काहीसा गर्वयुक्त अंदाजाने प्रहार केला. त्यांनी पत्रकारांच्या युद्धसंदर्भातील प्रश्नांवर थेट उत्तर देण्याचे टाळत म्हटले, “मी करेन कदाचित, किंवा नसेलही… तुम्हाला खरंच वाटतं का मी इथे सांगणार काय करणार आहे?”

इराणचा पवित्रा : "सरेंडर करणार नाही!"

इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खामेनी यांनी बुधवारी युद्धाच्या सहाव्या दिवशी दिलेल्या भाषणात ठामपणे म्हटले की, "इराण कोणत्याही परकीय दबावासमोर झुकणार नाही." त्यांनी अमेरिका आणि इस्रायल दोघांनाही “गंभीर परिणामांची” चेतावणी दिली.

कमाईनेईंच्या वक्तव्यामुळे पश्चिम आशियातील अस्थिरता आणखी वाढली आहे. त्यांनी आपल्या भाषणात इस्रायलच्या कारवाईस “उत्तेजक आणि दहशतवादी” असे संबोधले, आणि अमेरिकेवर “गुप्तपणे युद्धाचे डाव रचणे” असा आरोप केला.

संघर्षाची पार्श्वभूमी

१३ जूनपासून सुरू झालेल्या या संघर्षात इस्रायलने इराणच्या लष्करी तळांवर मोठ्या प्रमाणात दीर्घ पल्ल्याचे बॉम्बहल्ले केले. त्याच्या प्रत्युत्तरात इराणने मिसाइल्स आणि ड्रोनचा मारा करत मध्यपूर्वेतील संघर्ष आणखी गडद केला.

वॉशिंग्टनमधील सुरक्षा तज्ज्ञांचे मत आहे की, यामुळे संपूर्ण प्रदेशात प्रॉक्सी युद्धाचे स्वरूप अधिक तीव्र होऊ शकते आणि अमेरिकेला अनिच्छेने का होईना, पण थेट गुंतण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.

ट्रम्प यांच्या वक्तव्याचे सूचक राजकारण

ट्रम्प यांचे “मी करेन, कदाचित नसेलही…” हे विधान भविष्यकाळातील संभाव्य सैनिकी कारवाईचा इशारा असल्याचे संकेत देते. राजकीय विश्लेषकांच्या मते, ट्रम्प यांचा हा पवित्रा केवळ इराणला नव्हे तर अमेरिका वरील दबाव वाढवू पाहणाऱ्या इतर राष्ट्रांनाही संदेश देणारा आहे.

ट्रम्प यांच्या शरणागतीच्या अल्टिमेटमला अयातुल्ला खोमेनी यांचा ठाम नकार; “हा प्रस्ताव अस्वीकारार्ह” – व्हिडीओद्वारे प्रतिक्रिया

अमेरिकेचे माजी अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी बुधवारी इराणचे सर्वोच्च नेते अयातुल्ला अली खोमेनी यांना दिलेला बिनशर्त शरणागतीचा अल्टिमेटम थेट फेटाळण्यात आला आहे. अयातुल्ला खोमेनी यांनी एका व्हिडीओ संदेशाद्वारे ट्रम्प यांचा प्रस्ताव "पूर्णतः अस्वीकारार्ह" असल्याचं जाहीरपणे स्पष्ट केलं आहे.

पीटीआय या वृत्तसंस्थेने हा व्हिडीओ शेअर केला असून, त्यामध्ये खोमेनी म्हणतात —

“कोणत्याही दबावाखाली येऊन इराण आपलं स्वाभिमान गमावणार नाही. आमचं स्वातंत्र्य विकायला नाही आणि आम्ही शरण जाणार नाही. या भूमिकेत कोणताही बदल होणार नाही.”

इराणची परखड भूमिका

खोमेनींच्या या व्हिडीओ संदेशामुळे इराणने आपल्या पारंपरिक भूमिकेवर ठाम असल्याचे पुन्हा अधोरेखित झाले आहे.

ते पुढे म्हणाले —

"ही आमच्यावर लादलेली राजकीय ब्लॅकमेलिंग आहे. आमचा इतिहास आणि संस्कृती आत्मसमर्पण शिकवत नाही. आम्ही युद्ध नको असे म्हणतो, पण जर लढा लावावा लागला, तर मागे हटणार नाही."

वाढत्या तणावात जागतिक चिंता

या नव्या घडामोडींमुळे इस्रायल-इराण संघर्षात अमेरिकेचा हस्तक्षेप आणखी उघड झाला असून, यामुळे मध्यपूर्वमध्ये आणखी अस्थिरता निर्माण होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.

राजकीय विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की, दोन्ही बाजूंनी जिथे संवादाची गरज आहे तिथे उधळलेले शब्द युद्धाच्या दिशेने नेऊ शकतात.

जर इराणचे सर्वोच्च नेता अयातुल्ला अली खामेनी यांचा अचानक मृत्यू झाला, तर त्यांच्या उत्तराधिकारीच्या निवडीसंदर्भात अनेक शक्यता आणि संभाव्य दावेदार उपस्थित होतात. इराणच्या राजकीय-धार्मिक रचनेत सर्वोच्च नेत्याचा (Supreme Leader) निर्णय तज्ज्ञांची सभा (Assembly of Experts) गुप्त मतदानाद्वारे घेते. यामध्ये खालील प्रमुख व्यक्तींची नावे वारंवार चर्चेत आहेत:

१. मोज्तबा खामेनी

परिचय: अयातुल्ला खामेनी यांचे दुसरे पुत्र.

भूमिका: IRGC (इस्लामिक रिव्हॉल्युशनरी गार्ड कॉर्प्स) व कठोर विचारसरणीच्या धर्मगुरूंत त्यांचा प्रभाव.

मजबूत बाजू:

वडिलांच्या छायेत राजकीय आणि धार्मिक शिस्तीचा गाढा अभ्यास.

IRGC व सुरक्षा संस्थांमध्ये प्रभाव.

दुरबलता:

वंशपरंपरागत नेत्याची निवड ही क्रांतीच्या आदर्शांना छेद देणारी ठरू शकते, त्यामुळे अंतर्गत विरोध होऊ शकतो.

२. अलिरेझा अराफी

परिचय: सुप्रसिद्ध धर्मगुरू, शैक्षणिक व धार्मिक संस्थांमध्ये प्रभाव.

भूमिका: धर्मशिक्षण व ऊर्जा क्षेत्रातील तज्ज्ञ.

विशेष गुण:

शैक्षणिक सुसंवाद व व्यासपीठांवर उत्तम बोलणं.

खामेनी यांच्या धोरणांचा पाठीराखा.

संभाव्यता: तज्ज्ञांच्या सभेत त्यांचे नाव शांत पर्याय म्हणून समोर येऊ शकते.

३. अली असगर हेजाझी 

परिचय: खामेनी यांच्या कार्यालयातील सुरक्षा आणि गुप्तचर व्यवस्थेचे प्रमुख.

भूमिका: गुप्तचर आणि राष्ट्रीय धोरणांसंबंधी निर्णय प्रक्रियेत महत्त्वाची भूमिका.

विशेष गुण:

IRGC व सुरक्षा नेटवर्कशी जवळीक.

दुरबलता: धार्मिक शिक्षण व रुजवलेली धर्मनेते प्रतिमा नसल्यामुळे निवडीत मर्यादा.

४. मोहम्मद गोलपायगानी

परिचय: खामेनी यांचे चीफ ऑफ स्टाफ, अत्यंत विश्वासू सहकारी.

भूमिका: खामेनी यांचे प्रशासनिक आणि धोरणात्मक कामकाज पाहतात.

मजबूत बाजू:

राजकीय अनुभव व अंतर्गत यंत्रणेतील मजबूत पकड.

संभाव्यता: अंतिम निर्णय प्रक्रियेत मार्गदर्शक किंवा "किंगमेकर" भूमिका.

५. तज्ज्ञांची सभा (Assembly of Experts)

संविधानिक अधिकार:

८८ वरिष्ठ धर्मगुरूंची निवडलेली संस्था.

सर्वोच्च नेत्याची निवड व त्यांच्या कार्यपद्धतीवर देखरेख.

संभाव्य निर्णय:

एकाच सर्वोच्च नेत्याऐवजी "नेतृत्व परिषद" (Council of Leadership) स्थापन करण्याचा पर्याय देखील घटनात्मकदृष्ट्या खुला आहे.

भविष्यात अधिक लोकशाहीक किंवा सामूहिक स्वरूपाचा निर्णय होण्याची शक्यता.