India UK Free Trade Agreement : भारत-युनायटेड किंग्डम मुक्त व्यापार करार म्हणजे काय? फायदे आणि परिणाम, कोल्हापुरी चप्पलही देऊ शकेल Prada ला टक्कर
सार
भारत-यूके मुक्त व्यापार करारामुळे, भारतीय शेतकरी आता आंबा, मासे, श्रीअन्न आणि इतर कृषी उत्पादने कोणत्याही अडथळ्यांशिवाय यूकेमध्ये निर्यात करू शकतील. याव्यतिरिक्त, यूकेमधील व्हिस्की आणि इतर अनेक उत्पादने भारतात कमी किमतीत उपलब्ध असतील.
लंडन : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि कीर स्टारमर यांनी भारत आणि युनायटेड किंग्डम यांच्यातील मुक्त व्यापार करारावर (FTA) स्वाक्षरी केली आहे. हा करार व्यापारात एक नवीन अध्याय सुरु करणार आहे. महत्त्वाच्या भारतीय क्षेत्रांमध्ये लक्षणीय वाढीचे आश्वासन या निमित्ताने मिळणार आहे. जवळपास सर्व वस्तू आणि सेवांना शून्य-शुल्क प्रवेश मिळणार असून भारताच्या अर्थव्यवस्थेला, विशेषतः शेती, उत्पादन, अन्न प्रक्रिया आणि MSME ला मोठी चालना मिळणार आहे.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारत-यूके मुक्त व्यापार करारावर स्वाक्षरी करणे हे दोन्ही राष्ट्रांमधील संबंधांमध्ये एक ऐतिहासिक टप्पा असल्याचे म्हटले आहे. यूकेचे पंतप्रधान कीर स्टारमर यांच्याशी बोलताना, या करारामुळे दोन्ही देशांसाठी बाजारपेठेतील प्रवेश आणि आर्थिक संधी वाढतील असे त्यांनी नमूद केले. वस्त्रोद्योग, पादत्राणे, रत्ने आणि दागिने, सीफूड, शेती आणि MSME सारख्या क्षेत्रांना मोठे फायदे होतील असे मोदी म्हणाले. भारतीय ग्राहकांना वैद्यकीय उपकरणे आणि एरोस्पेस उपकरणे सारखी यूकेची उत्पादने कमी किमतीत मिळतील असेही त्यांनी नमूद केले.
कीर स्टारमर यांनी भारत-यूके FTA ला ब्रेक्झिटनंतरचा सर्वात मोठा आणि महत्त्वाचा व्यापार करार म्हटले आहे, जो भारतासाठी एक महत्त्वपूर्ण करार आहे. त्यांनी पंतप्रधान मोदींच्या नेतृत्वाचे कौतुक केले आणि हा करार यूकेमध्ये वेतन वाढवेल, रोजगार निर्माण करेल आणि राहणीमान सुधारेल असे म्हटले. हा करार शुल्क कमी करेल, व्यापार सुलभ करेल, कपडे, पादत्राणे आणि अन्न सारख्या भारतीय वस्तूंच्या किमती कमी करेल. दरवर्षी यूकेच्या अर्थव्यवस्थेत £४.८ अब्जची भर पडेल असे स्टारमर यांनी सांगितले. त्यांनी या कराराला मजबूत जागतिक भागीदारीच्या नवीन युगाचे प्रतीक म्हटले.
मुक्त व्यापार करार म्हणजे काय?
मुक्त व्यापार करार (FTA) म्हणजे दोन किंवा अधिक देशांमधील एक करार आहे जो व्यापार होणाऱ्या वस्तू आणि सेवांवरील कर (शुल्क) कमी करण्यासाठी किंवा काढून टाकण्यासाठी आहे. यामुळे उत्पादने स्वस्त होतात आणि सीमा ओलांडून विक्री करणे सोपे होते. परिणामी, कंपन्या अधिक निर्यात करू शकतात, अर्थव्यवस्थांना फायदा होतो आणि ग्राहकांना कमी किमतीत उत्पादन उपलब्ध होतात. FTA परकीय गुंतवणूक आकर्षित करतात, उत्पादन आणि शेती सारख्या क्षेत्रांमध्ये रोजगार निर्माण करतात आणि देशांमध्ये अधिक सहकार्याला प्रोत्साहन देतात. थोडक्यात, FTA व्यापार सुधारण्यास, विकासाला पाठिंबा देण्यास आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध मजबूत करण्यास मदत करतात. भारत-यूके मुक्त व्यापार करारामुळे लक्षणीय फायदे मिळण्याची अपेक्षा असलेली काही क्षेत्रे येथे आहेत:
- शेती आणि मासेमारी
भारतीय शेतकऱ्यांना करारामुळे लक्षणीय फायदा होण्याची अपेक्षा आहे. यूकेच्या प्रीमियम अन्न बाजारपेठेत शून्य-शुल्क प्रवेशासह, हळद, एला, मिरची, डाळी आणि आंब्याचा गर आणि लोणचे सारख्या प्रक्रिया केलेल्या अन्नाची भारतीय निर्यात पुढील तीन वर्षांत २०% पेक्षा जास्त वाढण्याचा अंदाज आहे. ९५% पेक्षा जास्त शेती आणि प्रक्रिया केलेल्या अन्नावर शून्य शुल्क असेल, ज्यामुळे भारतीय उत्पादनांचा लँडिंग खर्च मोठ्या प्रमाणात कमी होईल आणि मुख्य प्रवाहातील आणि यूकेच्या किरकोळ साखळ्यांमध्ये त्यांची स्पर्धात्मकता वाढेल.
FTA फणस, अन्न, भाज्या आणि सेंद्रिय औषधी वनस्पती सारख्या उच्च-मूल्याच्या पिकांच्या निर्यातीलाही पाठिंबा देतो, ज्यामुळे भारतीय शेतकऱ्यांना विविधता आणण्यास आणि किमतीतील चढउतारांना चांगले सामोरे जाण्यास प्रोत्साहन मिळते. स्थानिक उत्पादकांचे संरक्षण करण्यासाठी दूध, सफरचंद, ओट्स आणि खाद्यतेल सारख्या क्षेत्रांना शुल्क सवलतीतून वगळण्यात आले आहे.
मासेमारी क्षेत्राला मोठी चालना मिळण्याची शक्यता आहे. महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, केरळ, तमिळनाडू आणि ओडिशा सारख्या किनारी राज्यांना जास्त फायदा होईल. कोळंबी, ट्यूना आणि माशांचे अन्न यासह सीफूडची निर्यात यूकेमध्ये शून्य-शुल्कावर करता येईल, सध्याच्या ४.२% ते ८.५% शुल्काच्या तुलनेत. यूकेची ५.४ अब्ज अमेरिकी डॉलर्सची सागरी आयात बाजारपेठ भारताच्या निळ्या अर्थव्यवस्थेसाठी एक मोठी संधी प्रदान करते.
२. प्रक्रिया केलेले अन्न आणि बागायती उत्पादने
भारताचा अन्न प्रक्रिया उद्योग FTA अंतर्गत वाढत आहे. सध्या यूकेला फक्त £१.५ दशलक्ष निर्यात करण्यात येत आहे. हा करार भारताच्या बागायती क्षेत्रालाही साहाय्यक आहे, ज्यामुळे चहा, कॉफी आणि मसाल्यांच्या निर्यातदारांना युरोपीय देशांशी चांगली स्पर्धा करण्यास मदत होते. भारतीय इन्स्टंट कॉफी यूकेच्या प्रीमियम बाजारपेठेत विशेषतः चांगली कामगिरी करण्याची अपेक्षा आहे.
भारताचा अन्न प्रक्रिया उद्योग अर्थव्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. भारत-यूके मुक्त व्यापार करार (FTA) अंतर्गत, त्याला लक्षणीय पाठिंबा मिळेल. हा उद्योग व्यापार कराराच्या १०.१% आहे आणि ९८५ उत्पादन श्रेण्या समाविष्ट आहेत. भारत जागतिक स्तरावर १४ अब्ज अमेरिकी डॉलर्सपेक्षा जास्त प्रक्रिया केलेले अन्न निर्यात करत असला तरी, फक्त £१.५ दशलक्ष यूकेला जात आहे. नवीन करारासह यूकेला निर्यात वाढवण्याची ही एक मोठी संधी आहे.
FTA भारताच्या बागायती क्षेत्राला, विशेषतः कॉफी, चहा आणि मसाले सारख्या उत्पादनांना मदत करेल. ही उत्पादने आता आयात शुल्क नसताना यूकेच्या बाजारपेठेत प्रवेश करू शकतात, ज्यामुळे ती अधिक परवडणारी आणि स्पर्धात्मक बनतात. भारतीय इन्स्टंट कॉफी, विशेषतः, आता यूकेच्या प्रीमियम बाजारपेठेत जर्मनी आणि स्पेनच्या युरोपीय ब्रँडशी चांगली स्पर्धा करेल. हे भारतीय शेतकरी आणि निर्यातदारांना अधिक कमाई करण्याची आणि त्यांची बाजारपेठ उपस्थिती वाढवण्याची संधी देते.
३. चामडे आणि पादत्राणे
भारत-यूके FTA अंतर्गत भारताची चामडे आणि पादत्राणे निर्यात यूकेला £१.५ दशलक्षपेक्षा जास्त असू शकेल, ज्यामुळे लहान व्यवसाय आणि कारागीरांसाठी मोठ्या संधी निर्माण होतील. हा करार भारतीय MSME ला यूकेच्या २३ अब्ज अमेरिकी डॉलर्सच्या बाजारपेठेत शून्य-शुल्क प्रवेश देतो, ज्यामुळे वस्त्रोद्योग, पादत्राणे, रत्ने आणि दागिने आणि फर्निचर सारख्या श्रम-केंद्रित क्षेत्रांमध्ये बांगलादेश आणि कंबोडिया सारख्या देशांच्या तुलनेत स्पर्धात्मक फायदा मिळतो.
FTA डिजिटल साधने, ई-कॉमर्स आणि शाश्वत पद्धतींना प्रोत्साहन देतो. बौद्धिक संपदा अधिकार आणि भौगोलिक निर्देशांकांचे संरक्षण पारंपरिक भारतीय उत्पादनांना जागतिक मान्यता मिळविण्यास मदत करेल. वाढलेल्या निर्यातीमुळे उत्पादन वाढेल, तिरुपूर आणि कानपूर सारख्या भागात रोजगार निर्माण होतील आणि उत्पन्न सुधारेल अशी अपेक्षा आहे. भारत आता यूकेला वस्त्रोद्योग, चामडे आणि पादत्राण्यांचा प्रमुख पुरवठादार बनण्यासाठी सज्ज आहे. शेती, औषधे, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि रसायने सारख्या इतर क्षेत्रातील MSME लाही करारामुळे फायदा होईल.
४. अभियांत्रिकी, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि औषधे
यूकेसोबतच्या भारताच्या व्यापार करारामुळे यंत्रे आणि उपकरणे सारख्या अभियांत्रिकी वस्तूंच्या निर्यातीला चालना मिळेल, जी गेल्या वर्षी ११.७% ने वाढली आहे. स्मार्टफोन आणि फायबर केबल्स सारख्या इलेक्ट्रॉनिक्समध्येही वाढ होईल. भारतीय सॉफ्टवेअर कंपन्या वेगाने विस्तारण्याची अपेक्षा आहे. या वर्षी निर्यात ३२ अब्ज अमेरिकी डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याची शक्यता आहे. हा करार भारताच्या औषध निर्यातीसाठी मोठ्या संधी निर्माण करतो. यूके मोठ्या प्रमाणात औषधे खरेदी करते.
कीटकनाशके आणि औद्योगिक रसायने सारख्या उत्पादनांचा समावेश असलेल्या रासायनिक क्षेत्राचा करारात मोठा वाटा आहे. भारत सध्या यूकेला £१.५ दशलक्ष मूल्याची रसायने निर्यात करते. FTA सह, ते ३०-४०% ने वाढू शकते, २०२५-२६ पर्यंत £५५०-७५० दशलक्षपर्यंत पोहोचेल.
५. MSME आणि महिला उद्योजक
FTA चा उद्देश भारताच्या MSME परिसंस्थेला बळकट करणे आहे, जी त्याच्या निर्यात अर्थव्यवस्थेसाठी महत्त्वाची आहे. भारतातील कारागीर, लहान उत्पादक आणि महिला उद्योजकांना सुलभ अनुपालन प्रक्रिया, व्यापार वित्तासाठी मुक्त प्रवेश आणि जागतिक बाजारपेठांचा अनुभव मिळेल.
महिला-नेतृत्वाखालील व्यवसायांमध्ये, विशेषतः वस्त्रोद्योग, हातमाग आणि पादत्राणे मध्ये वाढ होण्याची अपेक्षा आहे. महिला कारागीर गटांनी बनवलेल्या कोल्हापुरी चपला सारख्या प्रतिष्ठित उत्पादनांना आता प्रीमियम यूकेच्या बाजारपेठेत शून्य-शुल्क प्रवेश मिळेल, ज्यामुळे उत्पन्न आणि सांस्कृतिक ब्रँड ओळख दोन्ही वाढेल.
तमिळनाडू, पश्चिम बंगाल, राजस्थान आणि गुजरातमधील क्लस्टर्स अधिक निर्यात-तयार होण्याची अपेक्षा आहे, कारण FTA डिजिटल साधने, ई-कॉमर्स आणि शाश्वत पद्धतींच्या वापराला प्रोत्साहन देतो.
मेक इन इंडियाला चालना
भारत-यूके FTA मध्ये ९०% पेक्षा जास्त उत्पादने समाविष्ट आहेत आणि जवळपास सर्व वस्तूंवरील व्यापार अडथळे दूर करते, जे भारताच्या व्यापार धोरणात एक मोठा बदल दर्शवते. मोठ्या प्रमाणात विक्रीवरच लक्ष केंद्रित करण्याऐवजी, भारत आता उच्च-गुणवत्तेची, वैविध्यपूर्ण आणि मूल्यवर्धित उत्पादने निर्यात करण्याचे लक्ष्य ठेवत आहे. हे वाढीला पाठिंबा देऊन आणि निर्यात वाढवून 'मेक इन इंडिया' उपक्रमाला चालना देईल. हे भारतीय ग्राहकांना परवडणाऱ्या किमतीत चांगल्या दर्जाची उत्पादने प्रदान करेल. हा करार दोन्ही देशांसाठी मजबूत आर्थिक संबंध आणि सामायिक समृद्धीचे आश्वासन देतो.
अलिकडेच स्वाक्षरी झालेल्या भारत-यूके मुक्त व्यापार करारांतर्गत, आयटी, सेवा आणि शिक्षण क्षेत्रातील भारताच्या कुशल कर्मचाऱ्यांना यूकेच्या उच्च-मूल्याच्या बाजारपेठेत सुलभ प्रवेश मिळण्याची अपेक्षा आहे. एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे यूकेमधील सामाजिक सुरक्षा योगदानातून तीन वर्षांची सूट, जी दुहेरी योगदान कराराचा भाग आहे, ज्याला भारतीय व्यावसायिक आणि नियोक्त्यांसाठी एक मोठे यश मानले जाते.
हा करार स्वयंपाकी, योग प्रशिक्षक, संगीतकार आणि व्यावसायिक अभ्यागतांसाठी गतिशीलता सुलभ करतो, ज्यामुळे जागतिक प्रतिभा आणि सांस्कृतिक देवाणघेवाणीचे केंद्र बनण्याच्या भारताच्या उद्दिष्टाला बळकटी मिळते.