जगातील पहिला अर्थसंकल्प कुठे आणि कधी सादर झाला?
सार
वित्त मंत्री निर्मला सीतारमण १ फेब्रुवारीला अर्थसंकल्प सादर करतील. पण तुम्हाला माहित आहे का की अर्थसंकल्पाची सुरुवात कुठून झाली? जगातील पहिला अर्थसंकल्प कोणत्या देशात सादर झाला होता?
बिझनेस डेस्क : वित्त मंत्री निर्मला सीतारमण (Nirmala Sitharaman) १ फेब्रुवारीला ८वी वेळा देशाचा अर्थसंकल्प (Budget 2025) सादर करतील. ज्यावर सर्वांचे लक्ष लागले आहे. विशेषतः मध्यमवर्गीयांचे. हा मोदी ३.० चा दुसरा अर्थसंकल्प आहे. स्वतंत्र भारताचा पहिला केंद्रीय अर्थसंकल्प २६ नोव्हेंबर, १९४७ रोजी आला होता. तत्कालीन वित्त मंत्री आरके शनमुघम चेट्टी यांनी तो सादर केला होता. देशाच्या फाळणी आणि दंगलीच्या दरम्यान हा अर्थसंकल्प सादर झाला होता, जो साडेसात महिन्यांचाच होता. त्यानंतर पुढचा अर्थसंकल्प १ एप्रिल, १९४८ पासून येणार होता. पण तुम्हाला माहित आहे का की अर्थसंकल्पाची सुरुवात कुठून झाली? सर्वात पहिल्यांदा अर्थसंकल्प कोणत्या देशात सादर झाला होता? चला जाणून घेऊया...
अर्थसंकल्प म्हणजे काय
संविधानाच्या कलम ११२ नुसार, केंद्रीय अर्थसंकल्प हा देशाचा वार्षिक आर्थिक लेखाजोखा आहे. हे एखाद्या विशिष्ट वर्षासाठी सरकारच्या कमाई आणि खर्चाचे अंदाजे तपशील असतात. देशात आर्थिक वर्षाचा कालावधी १ एप्रिल ते ३१ मार्च पर्यंत असतो. देशाचा केंद्रीय अर्थसंकल्पही याच कालावधीसाठी सादर केला जातो.
ब्रिटिश काळात भारताचा पहिला अर्थसंकल्प
भारतात अर्थसंकल्पाचा इतिहास स्वातंत्र्यापूर्वीपासूनचा आहे. ब्रिटिश काळात पहिल्यांदा देशात ७ एप्रिल, १८६० रोजी अर्थसंकल्प सादर झाला होता. तेव्हा तो फायनान्स मेंबर जेम्स विल्सन यांनी सादर केला होता. १९५५-५६ पासून देशात अर्थसंकल्पाचे कागदपत्र हिंदीतही येऊ लागले.
सर्वात पहिला अर्थसंकल्प कुठे सादर झाला
लॅटिन शब्द 'बुल्गा' पासून अर्थसंकल्प आला. फ्रेंच भाषेत त्याला बुगेट म्हणतात. इंग्रजीत हा शब्द बोगेट झाला, जो नंतर बजेट (Budget) म्हणून ओळखला जाऊ लागला. जगात पहिला अर्थसंकल्प इंग्लंडमध्ये सादर झाला होता. याच देशापासून त्याची सुरुवात झाली होती. १७६० मध्ये पहिल्यांदाच प्रत्येक आर्थिक वर्षाच्या सुरुवातीला अर्थसंकल्प सादर करण्याची सुरुवात झाली होती. त्यानंतर तो अनेक देशांपर्यंत पोहोचला.