स्त्री-पुरुषांच्या गुणांविषयी चाणक्य नीती काय सांगते?

आचार्य चाणक्यांनी त्यांच्या अर्थशास्त्रात अनेक विषयांवर भाष्य केले आहे. विशेषतः स्त्री-पुरुषांच्या गुणांबद्दल आणि स्त्री-पुरुषांच्या परस्पर वर्तनाबद्दल त्यांनी अनेक विचार मांडले आहेत. त्यातील काही विचार आज कालबाह्य वाटत असले तरी अनेक विचार आजही प्रासंगिक आहेत.

पुरुषांपेक्षा स्त्रिया दुर्बल असतात हा एक सर्वसाधारण समज आहे. पण हे खरे नाही. काही बाबतीत स्त्रिया पुरुषांपेक्षा खूपच बलवान आणि सक्षम असतात. या ५ बाबतीत पुरुष कधीही स्त्रियांना हरवू शकत नाहीत असे चाणक्य सांगतात. कोणत्या आहेत त्या ५ बाबी ते पाहूया.

चाणक्य नीतीमध्ये स्त्रियांबद्दलचे सूत्र असे आहे: "'स्त्रीणां द्विगुण आहारो, लज्जा, चापि चतुर्गुण| साहसं षड्गुणं चैव कामश्चाष्टगुणः स्मृतः||"

याचा अर्थ असा आहे की स्त्रियांमध्ये भूक पुरुषांपेक्षा दुप्पट असते. लज्जा पुरुषांपेक्षा चौपट असते. धैर्य पुरुषांपेक्षा सहापट असते. म्हणूनच स्त्रियांना शक्तिस्वरूपिणी मानले जाते. त्याचबरोबर, स्त्रियांमध्ये कामवासना पुरुषांपेक्षा आठपट जास्त असते असे म्हटले आहे. म्हणजेच पलंगावर स्त्रीला हरवणे पुरुषाला कधीही शक्य नाही.

आचार्य चाणक्यांच्या मते, स्त्री या ८ बाबतीत पुरुषांपेक्षा अधिक सक्षम असते - अन्नसेवन, लज्जा, धैर्य, कामवासना, रूप आणि यौवन, मधुरभाषण, दया आणि सहानुभूती, बुद्धिमत्ता.

''बहुवीर्यबलं राज्यो ब्राह्मणो ब्रह्मविद् बलि| रूप-यौवन-माधुर्यं स्त्रीणां बलमनುತ್ತमं||'' असेही चाणक्य सांगतात. म्हणजेच राजाचे बल म्हणजे स्नायूंचे बल म्हणजेच शारीरिक बल, शस्त्रे आणि त्यांचे सैन्य. ब्राह्मणाचे बल म्हणजे ज्ञान आणि ब्रह्मविद्या. पण स्त्रीचे बल म्हणजे मधुरभाषण, रूप, नम्रता आणि यौवन.

अर्थशास्त्राच्या १४ व्या अध्यायात (श्लोक क्र. ११) चाणक्य लिहितात: "आपण नेहमी अग्नी, पाणी, स्त्रिया, मूर्ख लोक, सर्प आणि राजघराण्यातील सदस्यांबरोबर काळजीपूर्वक वागावे; कारण ते योग्य वेळी आपल्या मृत्युचे कारण बनू शकतात." म्हणजेच स्त्रीला दुर्लक्ष करून वागू नये, नेहमी तिच्याशी काळजीपूर्वक आणि प्रेमाने वागावे असा अर्थ घेता येतो.

चाणक्य सांगतात की, “जो पुरुष आपल्या पत्नीला किंवा प्रेयसीला नेहमी आदराने पाहतो त्याचे नाते खूप घट्ट असते. असा पुरुष स्वतः आदर मिळवतो आणि त्याचे लैंगिक जीवन नेहमी आनंदी असते. उत्तम लैंगिक शक्ती असलेल्या पुरुषाला किंवा स्त्रीला इतरांकडून आकर्षित करण्याचा प्रयत्न केला जातो. पण त्याकडे कचऱ्याप्रमाणे दुर्लक्ष करावे. जगात लैंगिक सुखाने भरलेल्या चांगल्या वैवाहिक जीवनापेक्षा श्रेष्ठ काहीही नाही.”